Ədəbiyyat, sənət və fikir dərgisi
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012 109 – Şah neynəsin, ay nənə, o qala alınmazdı.
- OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012
- Azadlıq bu cür varsa qazanıla bilər.
- Qamçı...
OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012 109 – Şah neynəsin, ay nənə, o qala alınmazdı. – Canına azar eləsin, ağılı olsaydı, atları tərsinə nalladardı, izi azdırardı... Qara Sah ürəyində deyir, “eyy dili-qafil, nə durmusan tərpən”. Şah qayıdıb təzədən qoşun yığır, atları da tərsinə nalladıb Qalaya tə- rəf qalxır, küllükdən keçəndən sonra qoşunu yoldan çıxardıb gizlədir. Qala gözətçiləri izi görüb izə düşürlər. İz tərs, bunnar da tərsinə gedirlər. Qara Şaha da elə bu lazım idi, qalxıb qalanı aldı, amma belə deyirlər ki, içəridəki gizlin su yolunu bilmədiyinə görə Qalanı əlində çox saxlya bilmədi... *** XX yüzilliyin sonlarında təsəvvürə gəlməz, ağıla sığmaz, daha dəqiq decək, gözlənilməz bir tarixi mərhələ, tarixi dönüş baş verdi. Heç kəsin gözləmədiyi səmtdən Vaxt özünü yetirdi, yalanları yıxa-yıxa, gerçəyi, doğru olanları dikəldə-dikəldə gəldi, bütün gücüylə özünü göstərdi. Sovet İttifaqı deyilən imperiyanı çökdürdü. Doğrudanmı beləydi? Doğrudanmı Sovet İttifaqı deyilən qüdrətli bir imperatorluğu Vaxt-Zaman parçaladı. Məncə yox, Vaxt bir iş görərkən həm də nəticəni hazırlayır. Yəni açdığı qapılar boşuna yellənmir, orda həyat işarır. Sovet İttifaqını özünün yaşadığı məntiqsizlik, lazımsız qapalılıq, dün- yadan təcrid, ayrı, tək bir başla idarə olmaq, bütün bunlardan doğan ya- lanlar, hiylələr, ikiüzlülük, könüllər sındırmaq, xalqı hiss edib duyma- maq, Yaradan adına üz tutacaq müqəddəs bir şeyin qalmaması, olmaması yıxdı... Bir dövlət kimi yarananda içini-çölünü, yan-yörəsini bərkitmək üçün istifadə etdiyi qorxular, heç vaxt aydın olmayacaq siyasi vahimələr, represiyalar, yalnız dini mənada yox, bütün mənaların ruhuna enmiş allahsızlıq yıxdı onu... YaddaĢ anları... Belə deyirlər ki, dəvə yenicə dünyaya gəlmişdi, hələ heç kəs dəvəni görməmişdi. Adam səhər tezdən evdən çıxdı, gördü, yolun qırağında qə- ribə bir canlı ayaqlarını altına qatdayıb gövşəyə-gövşəyə ona baxır. Adam qorxdu, istədi fikir verməyib keçib getsin, amma nəsə heyvanın çox dinc görkəmi vardı, belindəki hürgüclərsə elə bil oturmaq üçün dü- zəldilmişdi; Adama gəl, gəl deyirdi. Doğrudan da Adam özünü saxlaya bilmədi, çıxıb oturdu orda, hürgüclərin arasında. Yenicə yerini rahat- OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012 110 lamışdı ki, dəvə qalxdı, üzü günbatana yol aldı... Adam çox hündürdəydi, enə bilməzdi, bir az gedəndən sonra dəvənin belə yeriməyi ona ləzzət elədi. Aşağılarda hay-küy vardı, insanlar çığırışırdılar, dəvənin ardınca qaçıb nəsə demək istəyirdilər. Amma Adam heç nə anlaya bilmirdi, o da aşağılara baxıb nəsə deyirdi, onu da orda anlayan yox idi. Adamın bu ça- ğacan görmədiyi dəvə yerişi, dəvənin belindəki yastığa oxşar qalın yunlu hürgüclər hər şeyi unutdururdu... Azmı keçdi, çoxmu, Adamın xəbəri olmadı, özünə gələndə gördü tamam başqa yerdədi, sağına baxdı, soluna baxdı, hər şey, yerdən göyəcən dəyişmişdi, heç nə tanış deyildi. Elə bu vaxt başının üstündən səs gəldi, səsə başını qaldırdı, bir qara qarğaydı, günbatandan gəlirdi. Qarğanı görəndə çox sevindi. – Ay xır-xır dost, – dedi, qarğaya, – gedərsən bizim evə, pendir çörək yeyərsən, arvadıma da deyərsən ki, ərini lök apardı. – Ardınca da kövrəlib bir bayatı dedi. Fağıram yekə, mənnən, Kimsə yox, çəkə mənnən. Vaxt məni yük eylədi, Yüklədi lökə mənnən... Yerini-yurdunu xatırlayıb, dərindən ah çəkdi: – Ax vətən – dedi. – Ax, axxx... “Axx”, deyən kimi, dəvə dizlərini qatlayıb yatdı. Dəvənin belindən enib dörd yanına baxdı. Amma vaxt çox keçdiyindən Adam heç yeri ta- nıya bilmədi, səmtini-yönünü itirmişdi, bilmirdi hansı səmtə getsin... Dörd yol ayrıcında dayanıb hardan gəldiyini xatırlamaq istəyirdi. Hardan gəldiyini tapsaydı, hara gedəcəyini biləcəydi... Hə, bu Dədələr məsəlini çəkməkdə məqsədim var; Sovet İttifaqı həmin dəvə kimi dizlərini qatdayıb yatdı, bütün yer üzünü təbrik etmək olar. Amma bir şey var ki, Avropanın da əslində nə olduğunu yaxşı anla- mayan, tanımayan bizlər üzümüzü elə o səmtə tutub – Urraaa! – deyə qışqırmağa başladıq... Bir dəmir barmaqlıqlar arasında yaşayıb, bir qazandan yeyənlər, bir yerdən idarə olunub bir əmri yerinə yetirənlər hələ ki, qəfəs canlıları kimi, ya da dəvə belindən düşmüş kimi çaşqınlıq içindəydilər... İmperiya dəvətək cökmüşdü, gerçək olan bu idi... Azadlıq yelləri əsməkdəydi. Əl altından, müstəmləkəçilikdən yəni, qurtarmaq yük altından çıx- maqdır. Yəni ömrün boyu daşıdığın yükün birdən-birə üstündən götürül- məyidir. Qəddini düzəldirsən, əvvəl-əvvəl öz boyunu hiss edirsən, başını OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012 111 qaldırıb daha uzaqlara baxırsan... heç vaxt görmədiyin, dəvə kimi adını belə bilmədiyin uzaqlar... Nə eləyəcəyini fikirləşirsən. Bütün bir xalqın Millət kimi formalaşmağı həmin andan başlayır. Qul olmayan, qanında köləlik hissini daşımayan xalqı sındırmaq mümkün de- yil. İtayətdə yaşasa da, ağalığını öz həyət-bacasında, əkinində-səpinində, ən azından adəd-ənənəsində göstərəcək... Bu mənada müxtəlif adlarla Sovet İttifaqında yaşayan türk xalqları, tayfa birləşmələri üzdə sınmış kimi görünsələr də, “dəvə belində özündən uzaqlaşsalar da” qanında-ruhunda gətirib çıxartdığı adət-ənənəsiylə hələ də özündəydi, azad idi. Yəni yenə ilxılarını otarırdı, atını sağırdı yenə, yenə kımız düzəldirdi. Sürülərin ardınca dolaşa-dolaşa keçmişini xatırla- yırdı, dastanlarını oxuyurdu. Bunun özü əslində azad olmaq demək idi. Bu da gerçəkdir ki, Azadlıq bu cür varsa qazanıla bilər. “İki daşın ara- sında” sazını-sözünü qoruyan, əlindəki qamçının hardan gəldiyini kökü- nəcən bilən və hələ də ona bayatılar oxuyan, hələ də işığa, suya, ucalığa, yola, aydınlığa and içən Azərbaycan türkləri bunun fərqinə varmasalar da, azad idilər. Yenə sazını çalıb sözünü oxuyurdu, yenə minilliklər boyu oldğu kimi, yayda yaylağa, qışda qışlağa daşınırdı, yenə yəhər-yüyənini düzəltməkdə, qamçısını hörməkdəydi... Qamçı... (Qamçı haqda araşdırıb hazırladığım bu kiçik etnoqrafiq yazını daha yaxşı qavranılsın deyə tele- viziya proqramları üçün ssenarı kimi yazmağı lazım bildim... hər halda bu da məktubdur). (İri, qara qotazlı qamçı bütün boyuyla ekrana gəlir, kiminsə əlində gözlənilmədən açılır və tüfəng səsi çıxardır... Qamçının hörgüsü boyunca verilişin adı yazılır.) K. a.səs: Qamçının yaranmasını bir başa şamançılıqla bağlayan araş- dırmaçılar var. Bizim fikrimizcə bu, daha inandırıcı, daha ağlabatan yo- zumdu, versiyadı... Qamçının adı da “Kitabi Dədə Qorqud” dastanında deyildiyi kimi, qam qamlayanın, Qamın, yəni, Şamanın əlindəki alətlə bağlıdı. Qamçı adının da qam sözündən yarandığı etimalı var Qam-çı... Bu alətlə Şaman, yəni Qam qamlayan pis ruhları qovur, eydən eyləri, – yaxşıların yaxşısı sayılan ruhları salamlayırdı. Sibir türklərində Şamanlar indi də qamçıdan istifadə edirlər... (Qamçı ustası, köşə çəkir, yəni dana dərisindən qayış hazırlayır, ka- mera ustanın bu işlərini izləyir...) Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|