Ədəbiyyat və sənət
Yüklə 2,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
132 deyil, geniş mənada Azərbaycan ədəbiyyatında özü- nəməxsus bir istiqamətdir”. 1 İsa Hüseynovun birdən-birə İsa Muğanna olduğu- nu düşünən və yazanlar da az olmamışdır. Amma onun ta doğulandan Muğanna olub, sivilizasiyanın yaradılışından xəbər verən Muğlardan olması nəsil- nəcabətinin keçdiyi həyat yolundan görünür. İsa Mu- ğanna doğulduğu gündən İsa Əfəndi olmuşdur. Hər şeyi bilən ağa, üləma, sayğıdəyər, bilgiyə sahib anla- mında işlənən “Əfəndi” kəlməsi İsa Muğanna doğu- landa ona verilən ilk ad idi. İlahi bir səs bu adı İsa Muğannanın ata qohumu Hilal xalaya dedizdirib. Müəllif bunu özü belə qeyd edir: “Hilal xala sevinclə xeymədən eşiyə atılıb, deyib: – Gözün aydın, ay Omar ağa, İsa əfəndi gəldi!” İsa Əfəndi Muğannanın əmisi olmuşdur. Tarixi sirləri varisləri ilə gələn nəsil- lərə ötürən Muğlar, Muğannalar İsa Əfəndiyə “Nəslin Günəşi” deyərlərmişlər. Çünki o, SafAğ elminin bili- cisi və bu elmi gənclərə çatdırmaqda görəvləndirilən bir şəxs idi. O, dövrü üçün çox təhlükəli “İstoriya İs- lama” kitabını yazmışdır. Yaradılışın sirlərini qəlbin- də daşıyan, amma bildiklərinin hamısını OdƏrlərə ötürə bilməyən bir SafAğ alimi idi. Çünki vaxtsız və- fat etmişdir. Bu şanlı və müqəddəs iş İsa Muğannanın çiyninə düşdü və o, bu şərəfli işi ləyaqətlə, yolundan dönmədən həyata keçirdi. Mehdi Hüseynə “Anadil ötəndə” öçerkinə görə “atamı daha yaxşı tanıyı- ram”deyib öz gördüklərindən yazan İsa Muğanna ömrünün sonuna qədər gördükləri və eşitdiklərindən 1 "Ölümdən sonrakı həyat". İsa Həbibbəyli. İsa Hüseynovdan İsa Muğannaya: Axırıncı əlyazma və bütöv dünya. (Bakı Hədəf Nəşrləri.) 133 başqa heç nə yazmadı. Gördükləri onun həyatına bi- çilən yaşam, eşitdikləri isə Bağ atanın ona babaları, ataları və işıq vasitəsi ilə dedikləridir. İsa Muğanna- nın yazdıqlarını anlamayan, dərk edə bilməyən şəxs gərək, onun 81 yaşında yazdığı “Həyatımdan səhifə- lər” oçerkini oxusun. O bir OdƏr nəslinin şəcərəsini, dərk etdiyi həqiqətləri bu əsərində yazmış, o əsərləri niyə və necə qələmə aldığını pafossuz qeyd etmişdir. Bu oçerk İsa Muğannanın yaşadıqlarını və yazdıqla- rını özündə əks etdirən bir tezisdir sanki. İsa Muğanna möcüzəli bir şəxsiyyətdir. “Həyatım- dan səhifələr”i oxuyanda bir hadisə oxucunu mistika ilə tarixi gerçəkliyin vəhdətində vəcdə gətirir. Çünki “Həyatımdan səhifələr” nə qədər tarixə söykənən bir oçerk olsa da, bir o qədər də mistik inancı ehtiva edir. Əsərdən bir daha İsa Muğannanın Hüseynovdan Mu- ğannaya çevrilməsinin təsadüfi olmadığının şahidi oluruq. Müəllifin həyatında baş verən həqiqətləri mistik bir yozumla təqdim etməsi qeyri-adi düşüncə sahibi olduğunu ortaya çıxarır. “Postmodernist mətn- lərdə məqsəd hadisəni danışmaq deyil, hadisənin ya- ratdığı duyğuları anlatmaqdır ki, bu da “yalnızlıq, gerçək həqiqət, depressiya” kimi duyğuların ifadəsi- dir“. 1 Əsərdən məlum olur ki, İsa Muğannanın və ömür- gün yoldaşı Firuzə xanımın valideynləri rəhmətə ge- dəndən sonra həm özünün 6 bacı-qardaşı, həm də Fi- ruzə xanımın 6 bacı – qardaşını evləndirib köçürmək 1 İsmayıl Şıxlının tanış etdiyi İsa və Firuzə Muğannalar. 2014.06.22. http://modern.az/articles/59560/1/ 134 bu kişinin müqəddəs vəzifəsi olur. Onları evləndirib yola salandan sonra, yəni evləndikdən 20 il sonra hə- yatının sevinci-Sevinc adlı qızı dünyaya gəlib. Bu, doğrudan da, bir möcüzədir. İsa Muğannanın vəfatın- dan sonra Firuzə xanım bu müəmmalı həyat tərzinə bu cür qiymət verir: “İsayla o qədər ağrılı-acılı gün- lər gördük ki... İsanın da, mənim də atam müharibə- yə gedib qayıtmadılar. Davud Nəsib adında şair var idi, tanıyırdınızmı? Bax, o, kiçik qardaşım idi. Atam elə onun ancaq üzünü görə bildi. Onların evində İsa böyük uşaq idi, bizim evdə də mən. Onların hamısını böyüdüb ali təhsil verdik, ailə sahibi elədik. Amma, demək olar ki, indi onların böyük əksəriyyəti dünya- dan köçüb. Mən bilmirəm nədir günahımız ki, onlar bizdən qabaq köçdülər, axıra qalan biz olduq”. 1 Bundan sonra isə “Yanar ürək”, “İdeal”, “Doğma və yad adamlar”, “İsahəq, Musahəq” yazılır, cəmiy- yət İsa Hüseynovu İsa Muğanna olaraq tanıyır. Bu, o zaman olur ki, İsa Muğanna şəcərənin layiqli yaşama- sını təmin edir. Seçilmiş olduğunu sübut edir. Beləcə gah silsilənin çağdaş nümayəndəsi Səmədi, gah da ən qədim nümayəndələri-ƏsƏlməni (Süleyman peyğəm- bəri), ƏsƏlEyi (İsa peyğəmbəri) BağhəmOdu (Mə- həmməd peyğəmbəri), ÜnƏsimi (Nizami Gəncəvini), Nəsimini yazdı. Yazdı və qəbiristanlığa çevrilmiş be- yinləri SafAğ işığı ilə işıqlandırmağa çalışdı. Amma bəzi qəbiristanlıqlar bunu dərk edə bilmədi. İsa Mu- ğannanın ağlını itirdiyini söylədi və yazdı. Düzdür, İsa Muğannanın SafAğ elmi haqqında dedikləri bir 1 Xalq Qəzeti. 4 may 1997. Faciənin kökü. 135 insanın asanlıqla qəbul edə biləcəyi fikirlər deyildi. Bunun üçün gərək beynində SafAğ işığı olsun. Bey- nində bu işıq olanlar və ya bu işığı görmək istəyənlər onun yazdıqlarını duya və ya anlaya bilərlər. Hüseyn Cavid heç də təsadüfən “Şeyx Sənan” əsərində Səna- nın və Xumarın əl-ələ tutub uçduğunu yalnız ruhu pak olanların gördüyünü yazmamışdır. O pak ruhla- rı – SafAğ işıqlarını yalnız saflaşmışlar görə bilərdi. Nəzərə alsaq ki, beyinlərimizin işığı sönüb, onda biz İsa Muğannanın 40 ilə yaxın bir zamanda SafAğ elmi haqqında yazdıqlarını necə başa düşə bilərik? “İdeal” romanındakı “Qapalı dünya”, “Eysar çar- mıxda”, “Peyğəmbərin möhürü” kimi hissələri və on- dan sonra bu ideyanı daha da dərinləşdirib “Cəhən- nəm”, “Qəbiristanlıq”, “İsahəq, Musahəq”, “İlan də- rəsi və ya peyğəmbərin taleyi”, “Qırx kisə qızıl” kimi əsərləri ağlı başında olan heç kim yaza bilməz. Çünki bu ağıl göylərlə əlaqəyə girə bilmirsə, ordan qidalana bilmirsə, onları nə düşünə və qələmə ala bilər, nə də anlaya... İnsan göylərlə – Yaradanla əlaqəyə girməyi və onu eşitməyi bacardığı bir zaman ağlı-SafAğ işığı başındakı kəllə sümüyündən ət qeyri-iradi fikirlər söylər. “Həyatımdan səhifələr” oçerkini vərəqlədikcə görürük ki, İsa Muğanna ağlı başından çıxıb göyləri gəzən və eşidən bir OdƏrdir... *** İsa Muğannanı tarixi keçmişimiz, insanın yaradı- lışı, mifik düşüncələr maraqlandırsa da, o, çağdaş cə- miyyətimizdə gedən proseslərə heç bir zaman biganə qalmamışdı. 85 yaşlı yazıçı iki eynəyi üst-üstə geyə- Yüklə 2,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|