Edilməsi üçün kontr-tsiklik kapital buferi tətbiq edilə bilər. Bu məqsədlə kontr-tsiklik
Yüklə 3,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
5 fiskal korreksiyadan Avrozona iqtisadiyyatında “yorğunluq” yaranmışdır. 10 aparıcı ölkədə dövlət borcu hələ də ÜDM-in 90%-ni ötür və bu ölkələr dünya iqtisadiyyatının 40%-ni təşkil edirlər. Dünyada müxtəlif sürətli artım məkanı yaranmışdır: 1) inkişaf edən ölkələr artmaqda davam edir 2) ABŞ və Avrozona üzrə isə iqtisadi artım templəri arasındakı fərqlər böyüyür. Böhranın buraxdığı dərin izlər qlobal müstəvidə inkişaf paradiqmalarına yeni baxışların formalaşmasına səbəb olmuşdur. Bu baxışların episentrində balanslı yığım-istehlak, intizamlı və kompakt dövlət modeli durur. Hazırda ölkələrdə yığım-istehlak ləng olsa da, balanslaşmağa başlayır. Beynəlxalq Valyuta Fondu bu proseslərin hələ bir neçə il davam edəcəyini proqnozlaşdırır. Son qlobal konsensus ondan ibarətdir ki, dövlət xərclərinin azaldılması qısamüddətli dövrdə iqisadi artıma və sosial duruma mənfi təsir etsə də, uzunmüddətli dövrdə dayanıqlı iqtisadi artımın mühüm şərtidir. Lakin, alternativ fikirlər də səslənməyə başlamışdır. Bəzi beyin mərkəzləri və ekspertlər resessiya şəraitində (xüsusilə avrozonada) fiskal korreksiyanın vaxtı, sürəti və vasitələrini düzgün seçməyi təklif edirlər. Onların fikrincə, özəl sektor dövlət sektorunu tez bir zamanda əvəz edə bilmirsə, fiskal qənaət və korreksiya siyasətləri sosial gərginliyi artıra bilər. Hazırda iri həcmli dövlət borcuna malik dövlətlərdə iqtisadiyyatın restrukturizasiyası məsələsi aktuallaşır. Burada iqtisadi artımın əsasən yüksək məhsuldarlıq hesabına generasiyasına cəhd edilir. Bunun üçün büdcə xərclərinin restrukturizasiyası mühüm amillərdən biri hesab edilir. Əsas ideya budur ki, xərclərin optimal stukturu iqtisadi artımın yüksək faktor məhsuldarlığı hesabına baş verməsinə şərait yaratmalıdır. Burada mühüm priortetlərdən biri təhsil və innovasiyaların xeyrinə xərclərin restrukturizasiya olunmasıdır. Ümumən, fiskal qənat şəraitində hazırda iqtisadi artım və əmək bazarının canlandırılması vəzifəsi müvəqqəti olaraq pul siyasətinin üzərinə düşür. Yumşaq pul siyasətlərin hələ ki, sağlam olmayan və “toksik aktivlər”dən qurtulmayan maliyyə sektorunda yenidən “köpük” yaratması riskini artıra bilər. Bunu nəzərə alaraq, hazırda dünyanın aparıcı ölkələri bank-maliyyə sektorunda “kontrtsiklik” tənzimləmə çərçivəsini formalaşdırırlar. Bu istiqamətdə Bazel Komitəsi aktiv məsləhətverici və metodoloji fəaliyyət aparır. Ümumiyyətlə, belə bir fikir formalaşır ki, hazırda dünya industrial inkişaf mərhələsindən innovativ inkişaf mərhələsinə daxil olmağa başlayıbdır. İndustrial inkişafa daha çox bol və ucuz mineral xammal mənbələrinə əsaslanırdı və onların geniş istifadəsi yüksək iqtisadi artıma imkan verirdi. Lakin, mineral xammalın bahalaşması və onların məhdud ehtiyatları şəraitində innovasiyalar yüksək iqtisadi artımın əsas amilinə çevrilməkdədir. Yalnız bu amil yüksək iqtisadi effektivliyə və məhsuldarlığa imkan yaradır. Bu baxımdan dünya iqtisadiyyatında innovasiya axınlarının intensivləşməsini təmin edə bilən yeni institusional şərait tələb olunur. Yeni modeldə inkişaf fazaları dəyişdikcə, dünya iqtisadiyyatında işgüzar tsikllərin dinamikası və strukturu da dəyişə bilər. Bəzi ekspertlər hesab edirlər ki, bu gedişat müəyyən olunduqca qlobal iqtisadiyyatda müxtəlif adaptasiya “spazmaları” və yeni şoklar qaçılmaz olacaqdır. Bu amillər iqtisadi artıma və makroiqtisadi tarazlığa güclü təsir edə bilər. İqtisadçıların ilkin qənaəti ondan ibarətdir ki, innovasiyaları çevik tətbiq edən ölkələrin iqtisadi gələcəyi daha perspektivlidir. 6 Göründüyü kimi, dünyanın iqtisadi inkişaf gündəliyi nə qədər rəngarəng və mürəkkəbdirsə, iqtisad elminin cavab verəcəyi eyni məzmunlu sualların qoyuluşu, tədqiqi və konseptuallaşması bir o qədər çətin və qeyri- monotondur. Son qlobal iqtisadi böhrandan sonra dünyada iqtisadi düşüncə tərzi dəyişsədə də, sual eyni olaraq qalır: necə etmək ki, iqtisadi inkişaf sabit, dayanıqlı və inklüziv olsun? Güman edirik ki, bu kontekstdə Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafının dərindən öyrənilməsi analitiklər və siyasətçilər üçün həm maraqlı, həm də vacibdir. Dünya tarixində qısa müddətdə iqtisadi möcüzə yaratmış çox az sayda ölkələr vardır. Mövcud təcrübələrin təhlili göstərir ki, istənilən ölkənin sosial-iqtisadi həyatında baş verən radikal dönüş ilk növbədə siyasi iradə və güclü liderin olmasından asılıdır. Məlum olduğu kimi, son 10 il ölkəmizin iqtisadi və sosial-mədəni həyatında sıçrayışlı inkişaf dövrü olmuşdur. Ölkə başçısı İlham Əliyev cənablarının rəhbərliyi altında əldə olunmuş sürətli iqtisadi inkişaf nəticəsində Azərbaycan orta gəlirli dövlətlər qrupuna daxil olaraq burada öz mövqeyini möhkəmləndirmişdir. Ölkəmiz orta gəlirli dövlət statusunu cəmi 3 il ərzində qazanmışdır. Halbuki, ən yaxşı təcrübələrdə belə, uğurun müddəti 10 ildən az olmamışdır. Bazar iqtisadiyyatına keçid uğurla başa çatdırılmış, özəl sektor iqtisadi inkişafın mühüm amilinə çevrilmişdir. Ölkədə müasir sosial-infrastruktur yaradılmış, regional inkişaf sürətlənmişdir. İqtisadi artım strategiyası gəlirlərin bərabər bölgüsünü hədəfləmişdir. Nəticədə əhalinin rifah səviyyəsi əhəmiyyətli yüksəlmiş, yoxsulluq 10 dəfədən çox azalaraq 6%-ə enmişdir. Azərbaycan 153 ölkə arasında yoxsulluq səviyyəsinin ən aşağı olduğu 20 ölkədən biridir. Makroiqtisadi dayanıqlıq səviyyəsinə görə də ölkəmiz dünyada ilk iyirmilikdədir. Azərbaycanın beynəlxalq reytinqləri daim, hətta böhran illərində belə artmışdır. Ölkə başçısı İlham Əliyev cənablarının “Azərbaycan-2020: gəcələyə baxış “ konsepsiyası qarşıdakı strateji dövrdə yeni inkişaf məqsədlərini müəyyən edir. Azərbaycan iqtisadiyyatının yüksək dərəcədə şaxələndirilməsi, rəqabətli qeyri-xammal ixrac imkanlarının genişləndirilməsi, ölkənin yuxarı gəlirli dövlətər sırasına qatılması və iqtisadi inkişafın dayanıqlığının təmin olunması başlıca prioritetlərdir. Beləliklə, əldə olunmuş inkişaf nəticələrinin elmi-analitik şərhi, həyata keçirilmiş iqtisadi strategiyanın xarakteristikasının təhlili, yeni strateji prioritetlərin əsaslandırılması iqtisadi təhlildə adekvat empirik tədqiqat metodlarının və yanaşmalarının tətbiqini zəruri edir. Təbii ki, bütün bunlar öz növbəsində müasir iqtisad elminin ən mütərəqqi nəzəri-konseptual çərçivələrinin mənimsənilməsi səviyyəsindən asılıdır. “Mərkəzi bank və iqtisadiyyat” adlı yeni elektron jurnalın intellektual dövriyyəyə buraxılması iqtisadi məsələlərin elmi cəhətdən öyrənilməsi və qiymətləndirilməsində, iqtisadi nəzəriyyə və praktikanın sintezinə imkan verən yanaşmaların formalaşmasında, cəmiyyətdə iqtisadi biliklərin yayılmasında mühüm rol oynaya bilər. Elmi-nəzəri və praktiki səciyyə daşıyan “Mərkəzi bank və iqtisadiyyat” jurnalının əsas vəzifəsi makroiqtisadiyyat, mikroiqtisadiyyat, monetar iqtisadiyyat, maliyyə-bank sektoru, inkişaf iqtisadiyyatı, sosial sfera kimi sahələrdəki aktual məsələlərin tədqiqinin nəticələri və ən müasir metodoloji açarlar ilə oxucuları tanış etməkdir. Bu istiqamətlərdə ayrı-ayrı fundamental tədqiqatların aparılması Yüklə 3,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|