Edilməsi üçün kontr-tsiklik kapital buferi tətbiq edilə bilər. Bu məqsədlə kontr-tsiklik
Yüklə 3,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tərəfdaş ölkələr üçün İQİ əvəzinə XMPİ-dən istifadə olunması
- Məzənnə
- Oonşuluq
- 2. Qiymətləndirmə 2.1. Sektorial təsnifat
- TƏSNİFAT Real sektorun sahələri (PRODCOM təsnifat sisteminin 2 rəqəmli Yerli malların
- 2. idxalla rəqabət aparan sektor
- 3. yerli istehsal sektoru heyvandarlıq 99% 156 0.13 0.3% 2%
• yalnız ticari sektoru əhatə edir. İQİ-nin mühüm hissəsi isə qeyri-ticari sektordan ibarətdir. Düzdür, qeyri-ticari sektorda qiymətlərin bahalaşması da iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətinə təsir edir. Lakin, rəqabət qabiliyyətinin azalması istənilən halda t+1 zamanında ticari sektorun qiymətlərində təcəssüm edir. Bu baxımdan İQİ qeyri-ticari sektorda qiymətlərin dəyişməsini ikiqat nəzərə almış olur; • təkcə istehlak təyinatlı mallarla məhdudlaşmır. İQİ yalnız istehlak sferasında rəqabət qabiliyyətini qiymətləndirmək üçün istifadə oluna bilər. Halbuki, qeyri-istehlak təyinatlı mallarının istehsalı qeyri-ticari sektorun əsas hissəsini təşkil edir və bu sferanın rəqabət qabiliyyəti də diqqətdən kənarda saxlana bilməz; • təkcə daxili bazar üçün istehsal olunmuş mallarla məhdudlaşmır.Bəzi istehlak təyinatlı mallar mövcuddur ki, yerli istehsalçılar onu yalnız xarici bazarlar üçün istehsal edirlər. İQİ səbəti bu kimi məhsulları da özündə əks etdirmir. Tərəfdaş ölkələr üçün İQİ əvəzinə XMPİ-dən istifadə olunması: • Tərəfdaş ölkələrin ixrac qiymətləri indeksi hesablanarkən (idxal çəkili REM üçün) məhz Azərbaycanın idxal etdyi məhsulların qiymət dəyişməsi götürülmüşdür. Tərəfdaş ölkənin İQİ səbətində olan malların hamısını isə Azərbaycan idxal etmir; • Tərəfdaş ölkələrin idxal qiymətləri indeksi hesablanarkən (ixrac çəkili REM üçün) həmin ölkənin bazarında məhz Azərbaycanın ixrac etdyi məhsulların qiymət dəyişməsi götürülmüşdür. Azərbaycanın ixrac mallarının çeşidini nəzərə alaraq İQİ səbətinin götürülməsi ənənəvi metodologiyada xətaları daha da artırır. Xüsusi çəki • tərəfdaş ölkələrdə idxal (ixrac) qiymətləri indeksi hesablanarkən ayrı-ayrı malların Azərbaycanın ixracında (idxalında) xüsusi çəkisi əsas götürülmüşdür; • “zəncir indeksi”ndən fərqli olaraq “Törnqvist indeksi” istifadə edilmişdir.Qiymət indeksləri nəzəriyyəsinə əsasən simmetrik indeks hesab olunan Törnqvist indeksi daha çox aksiomatik və stoxastik meyarlara cavab verir (IMF, Manual for the Export and Import Price Indices, 2010). Bunlarla yanaşı mövcud metod aşağıdakı əsas çatışmazlığa malikdir: • ixrac çəkili REM tərəfdaş ölkənin bazarında yalnız III ölkələrdən idxalla rəqabət qabiliyyətini göstərir. Bu problemin aradan qaldırılması üçün tərəfdaş ölkələrin idxal qiymətləri ilə istehsalçı qiymətlərinin kombinasiyasının götürülməsinə ehtiyac vardır. Lakin, bütün tərəfdaş ölkələr üzrə istehsalçı qiymətlərinin strukturuna dair informasiyalar əldə edilə bilmədiyindən tədqiqat işində nəzərə alınmamışdır. 1.4 Qravitasiya modeli Məzənnənin təsirinin istehsalın həcmində necə əks olunduğunu müəyyən etmək məqsədilə qravitasiya modeli qurulmuşdur. Qravitasiya modeli xarici ticarətdə 15 əsas tərəfdaş Sektorun idxalı və ya ixracı = f Məzənnə – müvafiq sektor üzrə ikitərəfli real məzənnə Ticarət sazişi– xarici ticarət üzrə ikitərəfli sazişin bağlanmış olduğu ölkələri əks etdirən dəyişən Nisbi gəlir səviyyəsi – Azərbaycan və tərəfdaş ölkələr arasında iqtisadi artım fərqi Coğrafi məsafə – Azərbaycan və tərəfdaş ölkələr arasında çoğrafi məsafə Oonşuluq- ticarət partnyoru ilə orta sərhəddin olması Yığı m - investisiya balansı (1) 139 140 ölkənin statistik məlumatlarını əhatə edən panel reqressiya metoduna əsaslanır. Məlumdur ki, istehsalın həcminə məzənnənin əsas təsir kanalı həmin sektorun idxal və ixracıdır. Bu baxımdan məzənnənin ilk növbədə idxal-ixraca təsiri qiymətləndirilmişdir. 2. Qiymətləndirmə 2.1. Sektorial təsnifat Sxem 2 əsasında Azərbaycan üçün qiymətləndirmə aşağıdakı nəticələrin əldə olunmasına imkan vermişdir: Cədvəl 6. Sektorial təsnifat martisi və onun parametrləri Aralıq idxalın Ixracın xüsusi FUNKSİONAL TƏSNİFAT Real sektorun sahələri (PRODCOM təsnifat sisteminin 2 rəqəmli Yerli malların istehlakd nisbəti yerli yerli çəkisi tərəfdaş ölkələrin kodlaşdırması) a xüsusi ixraca istehsal istehsald idxalında çəkisi a a (×1000) Cəmi qeyri-neft sektoru 47% 1.29 0.19 16% 12% 1. ixracyönümlü/idxalla rəqabət aparan sektor 14% 1.22 0.67 55% 18% yerli məhsula əsaslanan kimya 25% 0.71 0.41 43% 12% gətirilmə məhsula əsaslanan 2. idxalla rəqabət aparan sektor mebel, plastik və rezin, metallurgiya 11% 1.35 0.96 73% 21% 74% 1.40 0.11 9% 37% yerli məhsula əsaslanan bitkiçilik, qeyri-metal mineralmaddələr 77% 0.90 0.06 8% 54% gətirilmə məhsula əsaslanan ərzaq, içkilər, tütün, nəşriyyat məhsulları 71% 1.87 0.17 10% 28% 3. yerli istehsal sektoru heyvandarlıq 99% 156 0.13 0.3% 2% toxuculuq, dəri, ağac, 4. idxal sektoru maş.-ma, elektrik avad, nəqliyyat vasitələri 6% 0.80 0.44 62% 3% mənbə: AzDSK və Trademap məlumatları əsasında müəllif hesablamaları Real sektorun sahələri funksional olaraq 4 sektora bölünmüşdür (Cədvəl 1). Hər bir sektor Miroudot, Lanz, & Ragoussis, (2009) tərəfindən təklif olunmuş metodologiya əsasında müəyyənləşdirilmişdir. Belə ki, əvvəldə qeyd olunmuş metodologiyaya əsasən yerli məhsulların istehlakda xüsusi çəkisi 90%-dən artıq olan sektorlar – yerli istehsal sektoru kimi müəyyən olunmuşdur və bu sektora yalnız heyvandarlıq sektoru aid edilmişdir. Yerli məhsulların istehlakda xüsusi çəkisi 10%-dən aşağı olan sektorlar isə idxal sektoru kimi təsnifləşdirmişdir. Bu sektora isə toxuculuq, dəri məmulatları, ağac emalı, maşınqayırma, elektrik avadanlıqları və nəqliyyat vasitləri kimi sahələr aid edilmişdir. Müəyyən olunmuş digər iki sektora isə uyğun olaraq yerli məhsulların istehlakda payının 10-90% aralıqda olan real sektorun sahələri aid edilmişdir və hər bir sektor – yerli Yüklə 3,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|