Əhli Sünnə Vəl Cəmaat Sələfi Salihin

 

Səhih Dua Və Zikirlər Kitabı

 

 

70 

 

qüvvətləndirənlərə  etiraz  edərək  deyilrər  ki:  Hər  zaman  eyni  mövzuda  olan 

bir neçə zəif hədisi qüvvətləndirərək həsən dərəcəsinə qaldırmaq olmaz. Hafiz 

İbn  Salam    deyir  ki:  "Hər  zəif  hədis  özünə  bənzər  digər  zəif  hədisilə 

güclənərək səhih dərəcəsinə çatmır. Onlar içərisində bir-birilərini gücləndirən 

hədislərdə  var,  zəif  qalan  hədislər  də"

157

.  Zəif  hədislərin  bir-birilərini 

qüvvətləndirməsi  üçün  vacibdir  ki,  hədisin  zəifliyi  ravinin  hifzinin 

zəifliyindən, rəvayət etdiyi zaman xəta etməsindən aslı olsun, nəbadə yalanda, 

saxtalaşdırmada  və  günahda  ittiham  olunsun.  Bu  hal  da  muhəddislərə  yaxşı 

tanışdır, eyni zamanda İbn Həcər və Manavi 

158

. O, ki qaldı onların gətirdiyi 

iki  hədisə  və  onların  digər  yollardan  gələn  ləfzlərinə,  biz  görürük  ki,  onların 

hər  birinin  zəif  olmasına  səbəb  ravilərin  yalanda  və  saxtalaşdırmada  ittiham 

olunmasıdır.  Əli  İbn  Əbu  Talib,  Abdullah  İbn  Məsud,  Muaz  İbn  Cəbəl,  Əbu 

Dərda,  İbn  Ömər,  İbn  Abbas,  Ənəs  İbn  Malik,  Əbu  Hureyrə  və  Əbu  Səid  əl-

Xudri  -  Allah  Onlardan  Razı  Olsun  -  bir  çox  rəvayətlər  və  başqa  ləfzlərlə 

Peyğəmbərin  belə buyurduğunu nəql edirlər: «Kim ki, ummətim üçün dini 

ilə  əlaqəli  qırx  hədisi  əzbərləyib  yadda  saxlayarsa,  Qiyamət  günü  Allah  onu 

fəqihlər  və  alimlər  zümrəsində  həşr  edər».  Başqa  rəvayətdə:  Peyğəmbər   

buyurdu:  «Allah  onu  fəqih  və  alim  olaraq  həşr  edər».  Əbu  Dərdanın   

rəvayətində  isə:  Peyğəmbər    buyurdu:  «Qiyamət  günü  mən  ona  şəfaətçi  və 

şahid  olaram»

159

.  İmam  İbni  Mulyakkin    deyir  ki:  "Bu  hədis  20-yə  yaxın 

rəvayət  yolları  vardır".  Lakin  imamlardan  heç  kimsə  onların  bir-birini 

gücləndirdiyini  söyləməmişdir.  İmam  Nəvəvi    deyir  ki:  "Alimlər  bu 

hədislərin  bir  neçə  yoldan  gəlməsinə  baxmayaraq  zəif  saymışlar"

160

.  Bu 

həmçinin müzakirə etdiyimiz hədislərə də aiddir. əl-Albani  deyir ki: "Bu iki 

hədisin  bir-birilərini  gücləndirdiyini  söyləmək  doğru  olmaz.  Çünki  onların 

zəifliyi ciddidir"

161

.  

Dua  etdikdən  sonra  əlləri  üzə  məsh  etməyin  doğru  olduğunu  söyləyənlər 

deyirlər  ki:  Alimlərin  bu  qadağanı  namaza  aiddir,  namazdan  kənarda  yox". 

Lakin  bu  kimi  iddia  xəta  və  alimlərin sözlərini yozmaqdır.  İbn  Teymiyyə  : 

"Bir  çox  insanların namazdan  sonra  etdikləri  (Yəni:  Dua  etdikdən  sonra  əlləri 

üzə sürtmək) Sünnədirmi? Deyə soruşulduqda o: "Peyğəmbərin  dua zamanı 

əllərini qaldırması bir çox səhih hədis vasitəsilə bizə çatmışdır. O, ki qaldı dua 

etdikdən  sonra  üzə  məsh  etməyə  bu  barədə  bir-iki  zəif  hədisdən  başqa səhih 

heç bir məlumat yoxdur"

162

.  

                                                

157

 "Muqaddimə Ulumul Hədis" 36-37.  

158

 "Şarh Nahba" 25, "Tahdis" 90.  

159

 əl-Albani «Zəif Hədislər Silsiləsi» 4589.  

160

 “Muqəddimə Ərbəin Nəvəvi" 7.  

161

 "İrvalul Ğəlil" 2/182.  

162

 "Məcmuul Fətava" 22/519.  

---

 

Səhih Dua Və Zikirlər Kitabı

 

 

71 

 

Xülasə:  Yuxarıda  qeyd  olunanlardan  aydın  oldu  ki,  dua  etdikdən  sonra 

əlləri üzə məsh (sürtmək) istər namaz daxilində, istərsə də namazdan kənarda 

söz  və  əməl  olaraq  Peyğəmbərin    səhih  şəkildə  sabit  olmamışdır.  Həmçinin 

Bakr  Əbu  Zeyd  –  hafizahullah  –  bu  məsələni  kökündən  araşdırdıqdan  sonra 

söyləmişdir  ki:  "Səhabələrdən  də  bu  barədə  səhih  bir  şey  varid  olmamışdır". 

Peyğəmbərin    dua  etdiyi  zaman  əllərini  səmaya  qaldırmasını  rəvayət  edən 

səhabələr Peyğəmbərin  duadan sonra əllərini üzünə məsh etməsini görmüş 

olsaydılar heç şübhəsiz ki, onu da rəvayət edərdilər. Lakin səhih hədislərin heç 

birində  Peyğəmbərin    əllərini  qaldırıb  dua  etdikdən  sonra  üzünə  məsh 

etməsi  rəvayət  edilməmişdir.  Lakin  müsəlmanlardan  kimsə  İmam  Şovkani, 

Sanani  və s. bu əmələ izn verən alimlərin ardınca gedərsə belə bir kimsəni 

bidətçi  adlandırmaq  doğru  olmaz”.  İbn  Bazzın    rəhbərliyi  altında  olan 

"Daimi  Fətvalar  Komitəsindən"  dua  etdikdən  sonra  əlləri  üzə  məsh  etmək 

barəsində  soruşurlar:  Cavab:  Allaha  dua  edərək  yönəlmək  vacib 

əməllərdəndir. Həmçinin dua edilən zaman əlləri qaldırmaq da əmr olunan bir 

əməldir.  Lakin  dua  etdikdən  sonra  əlləri  üzə  sürtmək  əmr  olunmayan  bir 

əməldir.  Bu  barədə  hədislər  olsa  da  belə  onların  hər  biri  zəifdir".  Daimi 

Fətvalar Komitəsi – yuxarıda qeyd etdiyimiz hədisləri zikr etdikdən və onların 

zəif olduğunu isbat etdikdən sonra deyirlər: "Dua  - əmr edilmiş bir ibadətdir, 

lakin  dua  etdikdən  sonra  əlləri  üzə  məsh  etmək  nə  söz,  nə  də  əməl  olaraq 

Peyğəmbərdən    varid olmamışdır.  Bu  barədə  varid olan  hər  bir şey  zəifdir. 

Daha  doğru  olar  ki,  zəif  hədisləri  tərk  edərək  səhih  hədislərə  yönələsiniz. 

Hansıki  qeyd  edilmir  Peyğəmbər    dua  etdikdən  sonra  əllərini  üzünə  məsh 

etməsi"

163

.  Şeyx  Useymin    dua  etdikdən  sonra  əlləri  üzə  məsh  etmək 

barəsində  soruşurlar  o:  "Dua  etdikdən  sonra  əlləri  üzə  məsh  etməyi  daha 

doğrudur əmr edilməmiş (bir əməldən) adlandırmaq. Bu barədə olan hədislər 

isə zəifdir. Şeyxulİslam bu hədislər barəsində deyərdi: "Dəlil olaraq bu hədislər 

qəbul  edilməzdir"...  Mən  hesab  edirəm  ki,  dua  etdikdən  sonra  əlləri  üzə 

sürtmək  Sünnə  deyildir.  Məlumdur  ki,  Peyğəmbər    yağış  yağması  üçün 

əllərini qaldıraraq  Allaha  dua  etmiş, lakin  duadan  sonra əllərini  üzünə  məsh 

etməmişdir. Həmçinin bir çox səhih hədislərdə  varid olmuşdur ki, Peyğəmbər 

  dua  edərkən  əllərini  qaldırmış,  lakin  heç  birində  duadan  sonra  əllərini 

üzünə  sürtməsi  barəsində  bir  şey  keçməməkdədir"

164

.  əl-Albani    deyir  ki: 

"Dua edərkən əllərin qaldırılması barəsində bir çox səhih hədislər vardır, lakin 

heç  birində  dua  etdikdən  sonra  əlləri  üzə  məsh  etmək  barəsində  bir  şey 

yoxdur.  Bu  da  bu  əməlin  (nə  Sünnə)  yol  verilməz,  nə  də  əmr  edilməyən  bir 

                                                

163

 "Fatava Lacna Daima" 2396.  

164

 "Fatava Useymin" 14, sual 781.  

---