Eimi redaktor: Rəyçilər: Ağasəlim Ələsgərov

gücləndirilməsinin  və  əhalinin  şəxsi  vəsaitlərinin  investisiyaya  çevrilməsinin 

stimullaşdırmasının öncül yer tutması lazımdır. 

2010-cu ilin yekunlarına əsasən, investisiyaların həcmi 15,5  milyard manat 

təşkil  etmişdir  ki,  bu  da  2009-cu  illə  müqayisədə  19,2  faiz  artım  deməkdir. 

İnvestisiyalann  7,5  milyard  manatı  qeyri-neft  sektorunun  payına  düşmüşdür. 

2010-cu  ildə  əsas  kapitala  9,7  milyard  manat  yönəldilmişdir  ki,  bu  da  21,2  faiz 

artımın  olduğundan  xəbər  verir.  Əsas  kapitala  yönəldilmiş  investisiyalann  75,2 

faizini daxili, 24,8 faizini isə xarici investisiyalar təşkil etmişdir. 

Cədvəl 5.6 

Əsas kapitala daxili investisiyalann mülkiyyət fonnası üzrə həcmi və 

strukturu 

Göstəricilər

 

2006-2010

 

2005

 

2010 

2010

-cu il

 

 

Mln.

 

manat

 

%-lə

 

Mln.

 

manat

 

%-lə

 

Mln.

 

manat

 

%-lə

 

2003-cü ilə, 

%-lə

 

Daxili investisiyalar 

cəmi

 

28809,

4-

 

100 

2104,

9

 

100 

7499,

2

 

100 

3,7 dəfə

 

0

 cümlədən: a) dövlət 

investisiyaları

 

15146,

8

 

52,6

 

95,3

 

37,8

 

5575,

1

 

74,3

 

3,4 dəfə

 

- dövlət müəssisələrinin 

investisiyaları

 

2589,7

 

9,1

 

601,7

 

28,6

 

2319,

8

 

31,0

 

-

 

Dövlət büdcəsi

 

12557,

1

 

43,6

 

193,6

 

9,2

 

3255,

3

 

43,3

 

15,5dəfə

 

b)qeyri-dövlət

 

investisiyaları

 

13662,

6

 

47,4

 

1309,

6

 

62,2

 

1924,

1

 

25,7

 

1,5 dəfə

 

Mənbə: 

«Azərbaycanda  tikinti»,  2012,  s.88-92,  156-157,  Dövlətstatkom,  əsasında 

müəllif tərəfindən tərtib edilmişdir. Artım templəri zəncirvari indeks metodu ilə hesablanmışdır. 

Bütünlükdə  iqtisadi  inkişaf  modelininin  yerinə  yetirilməsinin  investisiya 

təminatım  müəyyən  etmək,  o  cümlədən  makro  və  mikro  səviyyələrdə  investisiya 

resurslanm  aşkarlamaq,  investisiyaların  idarəetmə  metod  və  mexanizmlərini 

təkmilləşdirmək üçün inkişaf etmiş və inkişaf edən ölkələrin təcrübəsinin təhlili və 

öyrənilməsi də praktiki əhəmiyyət kəsb edir. 

Beynəlxalq  təcrübə  və  iqtisadi  nəzəriyyə  göstərir  ki,  dövlət  investisi- 

yalanndan  istifadənin  istiqamətləri  zaman-zaman  dəyişilir  və  ölkədə  yaranmış 

iqtisadi durumdan asılı olaraq müəyyən edilir. Məsələn, İngiltərədə mövcud qaydaya 

əsasən  dövlət  korporasiyasına  dövlət  tərəfindən  verilən  kapital  dövlətə  dividentd 

gətirir.  1950-1960-cı  illərdə  Türkiyədə  Adnan  Men-  deres  hökuməti  dövründə 

dövlətin pul vəsaitləri, bir qayda olaraq, kənd təsərrüfatına yönəldildi. 1960-1970-ci 

illərdə Cənubi Koreyada iqtisadiyyata kapital qoyuluşunun ümumi həcmində dövlət 

bölməsinin payı 90 faizə çatmışdı. 

416 

---

Regionlarda  emal  sənayesinin  və  aqrar  sektorun  inkişafına  dövlət 

investisiyalannm daha da artıniması zəruriyyətini meydana çıxaran amillərdən biri də 

regionlann  və  orada  fəaliyyət  göstərən  yerli  sahibkarlann,  bir  tərəfdən,  maliyyə 

bazasının hələ də zəif olması, digər tərəfdən, həmin sahələrin cəlb ediciliyinin aşağı 

olmasıdır.  Burada  ölkə  prezidentinin  bir  göstərişini  də  xatırlatmaq  yerinə  düşərdi. 

Qəbələ rayonunda olarkən cənab prezident İlham Əliyev demişdir: «Xarici investor 

onu maraqlandıran sahələrə investisiyalar qoyur. Bu da təbiidir. Amma elə sahələr var 

ki,  bizim  üçün  vacibdir,  lakin  ora  investisiya  tapa  bilmirik.  Ona  görə  Dövlət 

İnvestisiya Şirkəti vasitəsilə Azərbaycan hökuməti özü müəyyən edəcək ki, biz bu 

investisiyalan  hansı  rayona,  hansı  sənaye  sahəsinin  inkişafına  yönəldək»  (31, 

03.03.2007).  Son  20  ildə  əsas  kapitala  daxili  və  xarici  investisiyaların  inkişaf 

dinamikasında diqqəti cəlb edən mühüm meyl ondan ibarətdir ki, 2006-cı ildən daxili 

investisiyaların  masştabı  və  artımı  xarici  investisiyalan  əhəmiyyətli  dərəcədə 

üstələmişdir  (cədvəl  5.7).  Nəticədə  1995-2013-cü  illərdə  əsas  kapitala  daxili 

investisiyalar xarici investisiyalardan 1,9 dəfə çox olmaqla, bütün investisiyalann 65 

faizini  təşkil  etmişdir.  Onu  da  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  son  illər  xarici  investorlar 

Azərbaycamn  qiymətli  kağızlarına  daha  çox  meyl  edirlər  və  əsas  kapitala 

investisiyalann xüsusi çəkisi azalır. 

Regionlann  sosial-iqtisadi  inkişafmm  sürətləndirilməsi  tədbirlərinin  həyata 

keçirilməsi  2003-cü  ilə  nisbətən  2006-cı  ildə  büdcəyə  daxil  olan  yerli  gəlirlərin  2 

dəfəyə qədər artmasına səbəb olmuşdur. Buna baxmayaraq. Respublikanın 10 iqtisadi 

rayonunım (Bakı şəhəri nəzərə alınmadan) hamısı respublika büdcəsindən dotasiya 

alır.  Məqsədəuyğun  olardı  ki,  regionlan  dotasiya  hesabına  müvəqqətti  saxlamaqla, 

dövlət öz investisiya vəsaitlərini istiqamətləndirməklə regionlarda emal sənayesini və 

aqrar sektoru paralel inkişaf etdirsin. Bu məqsədlə tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün 

ilk mərhələdə dövlətin investisiya resurslanndan istifadənin istiqamətlərinə dəyişiklik 

etmək vacibdir. Düşünürük ki, büdcəsində kifayət qədər vəsaiti olan hökumət üçün 

aqrar-sənaye kompleksini inkişaf etdirmək heç də çətin iş deyil. Əsas məsələ iqtisadi 

durumun  tələblərinə  uyğun  onlann  istiqamətini  müəyyən  etməkdir.  2006-cı  ildə 

həyati  zərurətin  tələbi  əsasında  «Azərbaycan  İnvestisiya  Şirkəti»  dövlət  tərəfindən 

təsis edildi və Dövlət Neft Fondunun vəsaitləri hesabına nizamnamə kapitalı 100 faiz 

formalaşdınidı. 

417 

---