Eimi redaktor: Rəyçilər: Ağasəlim Ələsgərov
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
na maliyyələşdirmişlər (2010-cu il). Bu, dövlətin iqtisadi qüdrətinin, dövlət büdcəsinin gəlirlərinin, daxili investorlarm imkanlanmn artmasınm nəticəsdir. Beynəlxalq təcrübə və iqtisadi nəzəriyyə göstərir ki, dövlət investisiyalarından istifadənin istiqamətləri zaman-zaman dəyişilir və ölkədə yaranmış iqtisadi durumdan asılı olaraq müəyyən edilir. Məsələn, XIX-əsrin əvvəllərindən Yaponiyada kapitalist sənayesini yaratmaq üçün kompleks tədbirlər həyata keçirilmiş, o cümlədən dövlət müəssisələrinin tikilməsinə başlanılmışdır. Özəl müəssisələrə subsidiyalar verilmiş və ölkədə yüksək müdafiə rüsumlan tətbiq edilmişdir. Bu siyasət XX əsrin 30-cu illərində daha da gücləndirilmişdir. Azərbaycanda qeyri-neft sənaye sahələrinin və aqrar sektorun modem- ləşrilməsinin özəl investisiyaların hesabına həyata keçirilməsinə üstünlük verilir. Ölkə prezidenti güclü sənaye potensialının yaradılması, istehlak bazarının idxaldan asılılığının azaldılması, rəqabətqabiliyyətli məhsullar istehsal edə bilən iri sənaye komplekslərinin yaradılması barədə konsepsiyasım bir neçə dəfə bəyan etmişdir. Prezidentin iqtisadi inkişaf proqramımn uğurla yerinə yetirilməsi üçün regional sənayenin, xüsusi ilə onun qeyri-neft sektorunun surətlə- və kompleks inkişafı tələb olunur. Bu məqsədə nail olunması böyük həcmdə investisiya tələb edir. Ona görə də indiki mərhələdə dövlət öz maliyyə vəsaitləri ilə təkcə infrastruktur obyektləri yox, qeyri-neft sənaye sahələrində və aqrar-sənaye kompleksində, xüsusilə istehlak mallan istehsal sahələrində də yeni istehsal gücləri yaratması düzgün olardı. 2014-cü ilin birinci yansımn sosial-iqtisadi inkişafınm yekunlanna həsr olunmuş Nazirlər Kabinetinin iclasında ölkə başçısı demişdir: “...ölkə daxilində dövlət tərəfindən qoyulan investisiyalann artmlmasma da imkan verməməliyik. Çünki bu, xoşagəlməz hallara gətirib çıxara, inflyasiyam sürətləndirə bilər və buna ehtiyac toxdur” (31, 11.07.2014). Bizim fikrimizcə, dövlətin investisiya xərclərinin istiqamətində dəyişiklik etmək zəruridir. Bundan soma ağır sənayeni prioritet inkişaf istiqamətlərindən biri kimi elan edən hökumət bu məqsədlə öz investisiya resurslanndan istifadə etməlidir. Hesab edirik ki, 2015-
yerləşdirilməsi sxeminin hazırlanması və investisiyalara tələbatın müəyyən edilməsi bu məsələyə düzgün aydınlıq gətirər. Bankların investisiya fəallığı zəifdir. Bunun da əsas səbəbi investisiya fəaliyyətində iqtisadi maraqlanmn olmamasıdır. Bu məsələ daha ətraflı 5.7 saylı paraqrafda araşdırıldığına görə, burada qeyd edim ki, Azərbaycanda resurs bazasının kifayət etməməsi nəticəsində kredit faizləri çox yüksəkdir. Reallıq ondan ibarətdir ki, yüksək depozit stavkalan ilə banklar müştərilərin sərbəst vəsaitlərini cəlb edir, Mərkəzi Bankın ayırdığı kredit resursu çox azdır, nəhayət, depozit və kredit stavkalan dövlət tərəfindən tənzimlənmir. 412
Dövlət Neft Fondunun vəsaitlərindən istifadənin hökumət siyasətinin mahiyyəti neft gəlirlərini xarici banklarda saxlamaqdan, dövlət büdcəsinə transferlər əsasında cari və investisiya xərclərini maliyyələşdirməkdən, habelə Dövlət Neft Fondunun vasitəsi ilə investisiya layihələrini həyata keçirməkdən ibarətdir. Bu da ölkənin iqtisadiyyatımn kreditləşdirilməsini lazımi səviyyədə təmin etmək üçün maddi şərait yaratmır. Bu istiqamətdə bəzi ölkələrin təcrübəsini diqqətə çatdırmaq istərdim. Rusiya Federasiyasmın Stabilləşmə Fondunda 01.11.2007-ci ilə 144,4 mlrd, dollar vəsait toplanmışdır. Onlardan milli layihələrin maliyyələşdirilməsində istifadə olunur. Layihələrin arasında aqrar sektor, mənzil tikintisi, maşın-qa- yırma kompleksi də vardır. 2008-ci ildən Fond 2 hissəyə bölünmüşdür: Rifah Fondu və Stabilləşdirmə Fondu. Ümumi vəsait 15% və 85% nisbətində bölüşdürülümüşdür. Qazaxstanda Neft
Fondunun vəsaitləri investisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsində, əmək haqqımn və pensiyalann artınimasında istifadə olunur. Bəzi ölkələr belə vəsaitlərin hesabına xarici ölkələrin səhmlərini və istiqrazlarım alır. Digər ölkələr valyuta formasında banklarda saxlayurlar. 2010-cu ilin oktyabr ayında Ukrajma Respublikasınm müxbirlərinə verdiyi müsahibəsində Azərbaycan Respublikasınıp Prezidenti demişdir: “Biz eneqi amilinin prioritetliyindən imtina etmişik, yəni diqqəti sahibkarlığa, kənd təsərrüfatma kömək məsələlərinə cəmləşdirmişik (31, 30.10.2010)». Bunlarla yanaşı qeyri-neft sənaye sektoru da hökumətin bəyan etdiyi prioritetlər sırasındadır. Son illərin sənaye sahələri üzrə investisiya qoyuluşundakı dinamika bunu bir daha təsdiq edir. Respublika hökuməti, bir tərəfdən, istehsalın modernləşdirilməsi kursunu elan edir, digər tərəfdən,, dövlət kom- paniyalannm dövlət investisiyalanmn xarici ölkələrə qoyulmalının qarşısını nəinki almır, hətta dəstəkləyir və genişləndirilməsini tövsiyyə edir. İstehsalm sahə və regional struktur dəyişikliklərinin təmin edilməsi iri miqyaslı investisiya ilə bağlıdır. İndiki mərhələdə bu struktur dəyişikliklərində özəl qurumlarla yanaşı dövlətin bir investor kimi iştirakı zəruridir. Bu, təkcə Respublika üzrə iqtisadi artımın təmin olunması zərurətindən irəli gəlmir. Azərbaycanm regionlarmda iqtisadi artım təmin edilməlidir ki, işsizlik səviyyəsi aşağı düşsün. Nazirlər Kabinetinin 2007-ci ilin sosial-iqtisadi inkişafmm yekunlan- na və 2008-ci ildə qarşıda duran vəzifələrə həsr olunmuş iclasında ölkə prezidenti demişdir: «...özəl sektor tərəfindən qoyulan investisiyalar özəl sektorun maraqlarmda olan sahələrə yönəldilir. Bəzi hallarda dövlət üçün əhəmiyyətli olan sahələr investisiya almır. Çünki özəl sektor buna maraqlı deyil. Əgər Dövlət İnvestisiya Şirkətinin fəaliyyətində çətinliklər varsa, xaricdən investisiyalar cəlb edə bilmiriksə, lazım deyil, özümüz vəsait 413
Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|