Eimi redaktor: Rəyçilər: Ağasəlim Ələsgərov
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 5,4 Bəzi istehlak malları istehsalı sahələrinə investisiya qoyuluşunun dinamikası (mln. manat)
- "AzBrbaycanın sənayesi", Dövlətstatkom, 2011, s. 65-66 əsasında müəllif tərtib etmişdir.
Monoqrafiyanın əvvəlki fəsillərində verilmiş təhlillərdən görünür ki, indiyə qədər ölkədə formalaşmış sahəvi və regional inkişafın vəziyyəti dövlət investisiyalarmdan emal sənayesinin və aqrar sektorun prioritet sahələrində daha böyük həcmdə istifadə olunmasım tələb edir. Bizim bu qənaətimizi hesabat informasiyalan da təsdiqləyir. Belə ki, yaxm 10 ildə inkişaf etmiş ölkəyə çevrilmək məqsədini qarşıya qoymuş Azərbaycan ÜDM-in strukturunda sənaye və kənd təsərrüfatı istehsalmm, emal sənayesinin və xidmət sektorunun xüsusi şəkisini inkişaf etmiş ölkələrin səviyyəsinə çatdırmalıdır. Özü də 2020-ci ilə qədər. Bizim fikrimizcə, ancaq indi emal sənayesinin və aqrar sektorun prioritet sahələrində dövlət investisiyalanm genişləndirmək hesabına iqtisadiyyatın şaxələndirilməsini, əhalinin səmərəli məş- ğulluğımu və ölkənin sənayeləşdirilməsi ilə bağlı problemləri həll etmək mümkündür. Bununla da hökümətin investisiya siyasəti ölkə prezidentinin qarşıya qoyduğu yeni vəzifələrə uyğunlaşdmla bilər. Təcrübə göstərir ki, dövlət proqramlanmn investisiya təminatımn konsepsiyasına yenidən baxmaq lazımdır. Dövlət Proqramlannda istifadə olunan “dəstəklənməsi” ifadəsinin əvəzinə konkret investisiya mənbələri, o cümlədən dövlət tərəfindən məqsədli maliyyə vəsaitinin ayniması nəzərdə tutulmalıdır. Əvvəlcədən məqsədli maliyyə mənbəi müəyyən edilmədiyinə görə birinci regional dövlət proqraımnm icra praktikası göstərir ki, qarşıya qoyulan məqsədə vaxtında və lazımi Ölçülərdə nail olmaq mümkün olmur. Bizim fikrimizcə, burada məntiq ondan ibarətdir ki, dövlət proqramım dövlət də malİ 3^ələşdirməlidir. Cədvəl 5,4 Bəzi istehlak malları istehsalı sahələrinə investisiya qoyuluşunun dinamikası (mln. manat)
İqtisadi fəaliyyət növləri 2005
2006-2010
2010
Daxili
Xarici Daxil
i
Xarici Daxili
Xarici
1 Qida məhsulları istehsalı 19,0
8,9
134,5
19,7
26,0
1,1
2 Tütün
mamulatlannın istehsalı
8,1
-
55,5 -
32,5
- 3
Toxuculuq sənayesi
2,1 -
35,1 -
1.1 -
4
Geyim istehsalı 0,6
-
7,4 -
13,6
- 5
Dəri və dəri məmulatlarının, ayaqqabıların istehsalı
0,7
-
3,5
- 1.1
-
6 Əczaçılıq məhsullarmın istehsalı
• -
9
-
- 7
Rezin və plastmas istehsalı
0,4 1,4
22,3
0,8
-
- 8 Mebel istehsalı 0,1
-
5.1 -
-
-
Cəmi 31
10,3
276,4 20,5
83
1,1 Mənbə:
"AzBrbaycanın sənayesi", Dövlətstatkom, 2011, s. 65-66 əsasında müəllif tərtib etmişdir. 408
5.4
saylı cədvəldən görünür ki, 2006-2010-cu illərdə istehlak mallan istehsal edən 8 əsas sənaye sahəsinə xarici investorlar cəmisi 21 mln. manata qədər investisiya yönəltmişlər, özü də ancaq qida məhsullannm istehsalına. Daxili investisiyalar da heç də çox deyil. Beş ildə cəmisi 276 mln. manat və ya bütülükdə emal sənayesinə qoyulan daxili investisiyalarm 17 faizi yuxanda döstərilən sahələrin inkişafma qoyulmuşdur. Bu investisiyalann hamisım məhz müəssisələr həmin sahələrin inkişafına yönəltmişlər. Ölkənin yüngül sənaye sahələrinə də diqqət artınimalıdır. Aqrar sektorunun inkişafında, əhalinin, xüsusi ilə qadmlann işlə təmin olunmasmda həlledici rol oynaya bilən bu sahənin inkişafına beş ildə daxili investisiya hesabma cəmisi 46 mln. manat vəsait qoyulmuşdur. Xarici investorlar bu sahəyə maraq göstərməmiş və bir manat da olsun vəsait qoymamışlar. Əczaşılıq sənayesində də anoloji vəziyyət yaranmışdır. Digər fakt ondan ibarətdir ki, son 3 ildə (2009-2011-ci illər) daxili özəl investorlar aqrar sektorun əsas kapitalına cəmisi 90 milyon manat və ya həmin sahəyə yönəldilən investisiyalarm 8 faizi həcmində sərmayə yönəltmişlər. Araşdırmalarımız göstərir ki, 2006-2010-cu illərdə qeyri-neft emal sənayesində (neft emalı nəzərə alınmadan) dövlət və özəl sektorun hesabma 1,5
əvvəlki illərə nisbətən xeyli çoxdur. Ancaq bu sənaye sahəsində işçilərin artımı 2005-ci illə müqayisədə cəmisi 20 min nəfər və ya 10% olmuşdur. Ancaq burada bir sualı cavablandırmaq, fikrimizcə, yerinə düşərdi. Özəl investisiyalar iqtisadiyyatı regional və sahə baxımmdan tarazlı və dayamqlı inkişaf etdirməyə, işsizlik problemini arzu etdiyimiz müddətdə ləyaqətli məzmunda həll etməyə qadirdirmi? Statistikadan görünür ki, 2006-2010-cu illərdə qeyri-neft sənaye sektorunun inkişafina orta hasabla hbr il 391 milyon manat əsasən daxili investisiya qoyulmuşdur. Bizim hesablamalannm^ görə bunun da 80 faizdən çoxu özəl qurumlara məxsus olmuşdur. Təkcə özəl investisiyalann hesabma ölkənin emal sənayesinin və aqrar sektorun modemləşdirilməsinə və məşğulluq probleminin həllinə arzu edilən müddətdə və keyfiyyətdə tezliklə nail olmaq mümkün deyil. Hesabat infor- masiyalarmdan görunur ki, 2008-2011-ci illərdə kənd təsərrüfatında əsas kapitala hər il orta hesabla 368 mln. manat qoyulan investisiya 2007-ci ilin səviyyəsindən 1,5 dəfə çox olmuşdur. Belə artıma baxmayaraq qənaətimiz ondan ibarətdir ki, iqtisadiyyatm şaxələndirilməsi probleminin həlli özəl sektorun boynuna qoyulsa uzun illər gözləməli olacağıq. Yarannuş belə situasiyada dövlət gözləməməlidir ki, hansısa yerli və ya xarici özəl şirkət bu sahələrə maraq göstərəcəkdir. Dövlət vəsaitinin hesabma emal sənayesinə və kənd təsərrüfatına birbaşa investisiyalarm qoyulması nə iqtisadi nəzəriyyəyə, nə də bazar iqtisadi sistemin tələblərinə və digər ölkələrin təcrübəsinə zidd deyil. Çünki özəl müəssislərin inkişafına dövlət tərəfindən 409
Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|