22
Jırau
(qazaxca) — peĢəkar nəğmə oxuyan.
Janqlyorlar
— feodalizm dövründə Qərbi Avropada feodal qəsrlərində, kəndlərdə,
karvansaralarda çıxıĢ edən gəzərgi, köçəri həyat sürən artistlər.
Juz
(qazaxca) — hissə, tərəf deməkdir. Qazax xanlığına daxil olan tayfa
birliklərinin ərazisi.
K
Kalita
(rusca) — pul kisəsi. Olduqca xəsis və dövlətli rus knyazı II Ġvana verilən
ləqəb.
Kalqa
— HəĢtərxan xanlığında silahlı qüvvələrin baĢ komandanı.
―Kanossaya getmək‖
— XI əsrin sonunda Papa VII Qriqori ilə Almaniya
imperatoru IX Henrix arasında Almaniyada yepiskop təyin etmək hüququ üstündə
Ģiddətli mübarizə baĢ verdi. Məğlub olan IV Henrix Kanossa qəsrinə gedərək,
orada gizlənmiĢ papadan üzr istəmək məcburiyyətində qaldı. ―Kanossaya getmək‖
ifadəsi hazırda ―məcburiyyət qarĢısında alçaldıcı güzəĢtə getmək‖ mənasını
daĢıyır.
Kapitulyasiya
(latınca) — fəsil deməkdir. 1535-ci ildə Osmanlı dövləti ilə Fransa
arasında imzalanmıĢ müqavilə fəsillərə bölündüyü üçün belə adlandırılmıĢdır.
Sonradan, kapitulyasiya bu və ya digər dövlətin ərazisində məskən salan xaricilərə
həmin dövlətin vətəndaĢları ilə müqayisədə üstünlük verən qeyri-bərabər (təslimçi)
müqavilələrin xüsusi növünə deyilirdi.
Kartel
— müəyyən bir sahənin bir sıra müəssisələrini birləĢdirən kapitalist inhisar
birliyi formasıdır. Buraya daxil olan müəssisələr satıĢ və təsərrüfat
müstəqilliklərini saxlayırdılar.
Karvansara
— bir çox ġərq ölkələrində, o cümlədən, Azərbaycanda ticarət yolları
üzərində və Ģəhərlərdə karvanların dayanacaq yeri, mehmanxana tipli tikili.
Kasik
— Latın Amerikası ölkələrində Hindu əhalisinin baĢında duran ağsaqqal.
Kastalar
(yunanca) — Hindistanda qəti müəyyənləĢdirilmiĢ hüquq və vəzifələri
olan insan qrupları.
KaĢlık
— indiki Tobolda Ģəhəri.
KaĢtan
— Rusiya iĢğalı dövründə Tatarıstanda və BaĢqırdıstanda quberniya və
qəza idarələri ilə rus dilini bilməyən yerli əhali arasında vasitəçi.
Katakomba
(yunanca) — qədim qəbir abidələrinin bir növü. Quyu qazılır, onun
divarındakı qəbir oyuqlarına ölü və əĢyalar qoyulur, oyuğun ağzı hörülürdü.
Katolik kilsəsi
— 1054-cü ildə xristian kilsəsi Qərb və ġərq kilsələrinə parçalandı.
Həmin vaxtdan qərb kilsəsi katolik kilsəsi (yəni "ümumdünya" kilsəsi) adlanmağa
baĢladı.
Kavaler
(ingiliscə) — "cəngavər" deməkdir. Ġngiltərədə vətəndaĢ müharibəsi
dövründə kral tərafdarlarına verilən ad.
Kəfə
(Kafa) — Krımda indiki Feodosiya Ģəhəri.
Kəhriz
— aralarında suyun axması üçün yol açılmıĢ quyular vasitəsilə yeraltı
23
suyun yer üzərinə çıxarılması.
Kəndxuda
— feodalizmdə hakim sülalə üzvlərinə məxsus təsərrüfatı idarə edən
kənd, yaxud məhəllə baĢçısı.
Kəsbkarlı
q — 1. Muzdla iĢləməyə gedən təhkimli kəndlilər; 2. Cənubi
Azərbaycanda əhalinin böyük bir hissəsinin çörək pulu qazanmaq üçün kənarda iĢ
axtarmağa getməsi
Kiçiklər
— icmanın üzvü olan xırda əkinçilər (Qədim Misirdə).
Kir
(yunanca) — Spartada icma üzvləri üçün ayrılmıĢ torpaq sahəsi.
Kirkirə
— əl dəyirmanı, dən üyütmək üçün əl ilə iĢlədilən alət. Yastı və dairəvi
formada düzəldilən alt və üst daĢdan ibarətdir. Azərbaycanda e.ə. II minillikdən
məlumdur.
Klassisizm
(latınca) — ən nümunəvi deməkdir, ədəbiyyatda bədii üslub bildirir.
Kobız
(qopuz) — türk xalqlarında kamana bənzər simli musiqi aləti
Kolizey
(latınca) — "kolesseus" sözündən olub, böyük, iri deməkdir. Qədim
Romanın ən əzəmətli və gözəl binalarından biri Kolizey adlandırılan amfiteatr idi.
Kolon
(latınca) — "kolonus" sözündəndir, əkinçi deməkdir. Romada iri malikanə
sahibləri öz torpaqlarını kiçik sahələrə bölərək, azad kəndlilərə icarəyə verirdilər.
Belə icarədarları kolonlar adlandırırdılar.
Koloniya
(latınca) — məskən deməkdir: 1) qədim yunan və romalıların baĢqa
torpaqlarda saldığı məskən; 2) bir dövlətin vətəndaĢlarının digər ölkədə birgə
yaĢayıĢ məskəni
Kolxoz
(rusca) — kollektiv təsərrüfat deməkdir. Sovetlər Ġttifaqında kənddə
sosialist təsərrüfatı forması
Komediya
(yunanca) — "Ģən sakinlərin" mahnısı deməkdir. ġən və məzəli pyeslər
Kommuna
— orta əsrlərdə Qərbi Avropada: 1. Ģəhərlərin senyora qarĢı müdafiə
ittifaqı; 2. Özünümüdafiə hüququ qazanmıĢ Ģəhər icması.
Komprador burjuaziya
— daxili bazarla xarici Ģirkətlər arasında vasitəçi rolunu
oynayan yerli burjuaziya.
Kondisiya
— müqavilə və saziĢ Ģərtləri.
Konfrontasiya
— beynəlxalq aləmdə qarĢıdurma.
Konkordat
(latınca) — müqavilə, saziĢ. Roma papası ilə ayrı-ayrı dövlətlərin
hökumətləri arasında bağlanmıĢ müqavilə.
Konqres
(latınca) — görüĢ, yığıncaq deməkdir. ABġ-da ali qanunverici orqan.
Konsern
— müxtəlif təsərrüfat sahələrinin bir sıra müəssisələrinin birliyi.
Konservatizm
(mühafizəkarlıq) — yeni və qabaqcıl nə varsa, hamısına qarĢı
düĢmən münasibət bəsləyən, köhnə və vaxtı keçmiĢ hər bir Ģeyi mühafizə edən
ictimai təfəkkür cərəyanı və siyasi praktika.
Konsessiya
— ölkədə sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məĢğul olmaq üçün, müəyyən
Ģərtlərlə, ayrı-ayrı Ģəxslərin və ya Ģirkətlərin müvafiq dövlətlə bağladıqları
müqavilə.
Konstitusiya
(latınca) — quruluĢ, təsisat deməkdir. Dövlətin ali hüquqi qüvvəyə