Ekologiya lotinda p65
Yüklə 2,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
204 dalar)dan foydalanmaslik lozim. Masalan, talovchi hasharotlarni (xonqizi, sassiq qongiz, qumursqa) kopaytirib, agroekotizimlarga qoyib yuborish. Hozirgi paytda pestitsidlar va mineral ogitlardan mutlaqo voz kechilib, biologik dehqonchilikka otish «ekologik toza» mahsulotlar olishga imkon bermoqda. Ushbu yonalishda faoliyat korsatayotgan fermerlik harakatlari qollab-quvvatlanishi lozim. Shuningdek, tabiiy murakkab birikma yoki qorishmalar (masalan, yashil qalampirning sarimsoq va tamaki bilan qorishmasi) asosida pestitsidli moddalar yaratish borasidagi ishlarni kuchaytirish ham ijobiy ekologik samara keltiradi. Haydaladigan yerlarni qishloq xojaligi foydalanishidan chiqarish qurilish va boshqa maqsadlarda amalga oshiriladi, biroq unga faqat asoslangan zaruriyat tufayli yol qoyilishi nazoratga olinishi lozim. Buzilgan hududlarni rekultivatsiya qilish yer maydonlarini qayta tiklash va xavfsiz holatga keltirish maqsadida amalga oshiriladi. Foydali qazilmalar ochiq usulda qazib olingan yerlar (konlarning oyilgan va opirilgan joylari, yaroqsiz jinslar uyumi va h.k.), qurilish ishlari tufayli buzilgan yerlar, qattiq chiqindilar joylangan maydonlar hamda suyuq va gazsimon chiqindilar bilan ifloslanish natijasida buzilgan yerlar ozining dastlabki qadr-qimmatini yoqo- tadi va atrof-muhitga salbiy tasir korsatadi. Rekultivatsiya jarayoni bir necha bosqichlarni oz ichga oladi: 1) texnik rekultivatsiya buzilgan hududni qayta foydalanishga dastlabki tayyorlash: hudud yuzasi planini tuzish; rekultivatsiya qilinadigan yerga unumdor tuproqni keltirib tashlash; oyilgan joy- larda qiyaliklar hosil qilish; ozlashtirish uchun maydonchalar tayyor- lash va h.k.; 2) biologik rekultivatsiya tayyorlangan maydonchalarda osimliklar qoplamini vujudga keltirish. Bunda buzilgan yerning mahsuldorligi qayta tiklanadi, yashil landshaft shakllanadi, osim- lik, hayvon va mikroorganizmlar uchun yashash sharoitlari yara- tiladi; yer yuzasi suv va shamol eroziyasiga qarshi mustahkam- lanadi va h.k.; 205 3) rekultivatsiyaning qurilish bosqichi zaruriyatga qarab amalga oshiriladi va tayyorlangan maydonchalarda binolar, inshootlar va boshqa obyektlar barpo etiladi. Rekultivatsiya ormon, qishloq va suv xojaligi, rekreatsiya, sanitariya-gigiyena va qurilish yonalishlari boyicha amalga oshiriladi. Yer egalari va yerdan foydalanuvchilar uchun quyidagilar shart: • hududni oqilona tashkil etish; • tuproq unumdorligini tiklash va oshirish; • yerlarni suv va shamol eroziyasidan, sellardan, suv bosish- dan, zaxlashdan, qayta shor bosishdan, qaqrab qolishdan, ishlab chiqarish chiqindilari, kimyoviy va radioaktiv moddalar bilan iflos- lanishdan himoya qilish; • qishloq xojaligi yerlarini dov-daraxt, buta va yovvoyi otlar bosib ketishidan va madaniy holatini yomonlashtirishdan himoya qilish; • buzilgan yerlarni qaytadan ekinzorga aylantirish; • yerlarni buzishda tuproqning unumdor qatlamini sidirib olish va undan foydalanish. Osimliklarning populatsiya-tur tarkibi va sonini saqlab qolish uchun quyidagi tabiat muhofazasi tadbirlari amalga oshiriladi: • ormon yonginlariga qarshi kurash; • osimliklarni zararkunanda va kasalliklardan himoya qilish; • ihota daraxtzorlari barpo qilish; • osimlik dunyosidan foydalanish samaradorligini oshirish; • osimliklar dunyosining ayrim turlarini muhofaza qilish. Ormon yonginlariga qarshi kurash osimliklar dunyosidan foydalanish joylarida yongin xavfsizligiga rioya etish va yonginga qarshi tadbirlarni amalga oshirish, shuningdek, yongin chiqqan hollarda uni ochirish choralarini korishni qamrab oladi. Shu maq- sadda vertolyot, kuchli ot ochirish mashinalari va suv purkagich- lar, har qanday sharoitda yura oladigan mashina va buldozerlardan keng foydalaniladi. Ormon yonginlariga qarshi kurashda yonginga qarshi tosiq-govlar, maxsus mintaqalar tashkil etish ham katta ahamiyat kasb etadi. Nabotot dunyosini himoya qilish 206 Eng asosiy kuchni yonginni ochirishga emas, balki uning oldini olishga qaratish lozim. Zero, aksariyat ormon yonginlari odamlarning ot bilan masuliyatsiz munosabati tufayli sodir boladi. Bu borada aholi ortasida tushuntirish ishlarini olib borish lozim. Osimliklarni zararkunanda va kasalliklardan himoya qilishda ularning oldini olish chora-tadbirlari, xususan, nazorat qilish, karantin xizmati va boshqa ormon xojaligi tadbirlari yaxshi natija beradi. Osimliklarni zararkunanda va kasalliklardan himoya qilishda quyidagi davolash-qiruvchi metodlardan foydalaniladi: • agrotexnik metodlar (togri almashlab ekish, uruglarni sara- lash navlarga ajratish va tozalash, madaniy ekinlarning shikast- lanmaydigan navlarini yetishtirish va h.k.); • kimyoviy metodlar (zararkunandalar uchun zaharli bolgan maxsus moddalardan foydalanish); • biologik metodlar (zararkunandalarni yirtqich va parazit hasharotlar entomofaglar, mikroorganizmlar, nematodalar, hasharotxor qushlar yordamida yoqotish). Ihota daraxtzorlari dalalar, boglar, otloqlar tashqi tomonlari, chegaraviy hududlarida biologik muvozanatni qollab-quvvatlash uchun chidamli va tez osadigan osimlik turlarini oz ichiga olgan ormon mintaqasini barpo etish atrofdagi tabiiy muhitga ijobiy tasir korsatadi, yani ekin dalalari, yaylov osimliklari, mevali daraxtlar va uzumzorlarni sovuq urib nobud bolishdan, shamollar, chang boronlari, qurgoqchilik kabilarning zararli tasirlaridan himoya qilinadi. Masalan, Orol dengizining qurigan tubida har yili saksovul va boshqa qumda osadigan osimliklardan iborat 1520 ming gektar ihotazor barpo etilmoqda. Ular qum-tuproqning ustki qatlamini mustahkamlaydi, ot-olanlar paydo bolishiga sharoit yaratadi va biotsenotik xilma-xillikka yordam beradi. Shuningdek, ihotazor shamollar tezligini pasaytirib, zararli qum zarrachalari havoga kotarilishining oldini oladi. Osimliklar dunyosi obyektlaridan foydalanish samaradorligini oshirish uchun chorva mollarini otlatish, oziqa mahsulotlari tay- yorlash, yovvoyi osimliklardan oziq-ovqat va dorivor xomashyosi Yüklə 2,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|