Ekologiya lotinda p65
Yüklə 2,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
219 23-bob. EKOLOGIYA HUQUQI ASOSLARI Ekologiya huquqi huquqning tabiat va jamiyat ozaro aloqadorligi sohasidagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi tarmogi. Ekologiya huquqi tabiiy resurs- lardan foydalanish va atrof-muhit muhofazasini tashkil etishning muhim vositasi hisoblanadi. Ekologiya huquqining asosiy manbalari quyidagi hujjatlar hisoblanadi: 1. Ozbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi atrofdagi tabiiy muhit muhofazasining konstitutsion asoslarini «fuqarolar atrof tabiiy muhitga ehtiyotkorona munosabatda bolishga majburdirlar» (50- modda) tarzida mustahkamlaydi. Shuningdek, unda mulkdan foyda- lanish ekologik muhitga zarar yetkazmasligi shartligi (54-modda), yer, yerosti boyliklari, suv, osimlik va hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy zaxiralar umummilliy boylik, ulardan oqilona foyda- lanish zarurligi va ular davlat muhofazasida ekanligi (55-modda) kabilar belgilab berilgan. 2. Atrof-muhit muhofazasi sohasidagi qonunlar va kodekslar tabiiy boyliklarning huquqiy asoslarini taminlaydi. Ular sirasiga yer, yerosti boyliklari, suv, atmosfera havosi, osimlik va hayvonot dunyosini muhofaza qilish va ulardan foydalanish togrisidagi Qonunlar kiradi. Ekologik qonunchilik tizimini Ozbekiston Respublikasining «Òabiatni muhofaza qilish togrisida»gi Qonuni boshqaradi. Ushbu Qonun tabiiy muhit sharoitlarini saqlash va tabiiy resurslardan oqilona foydalanishning huquqiy, iqtisodiy va tashkiliy asoslarini belgilab beradi. Qonunning maqsadi inson va tabiat ortasidagi munosabatlar uygun muvozanatda rivojlanishini, ekologiya tizim- lari, tabiat komplekslari va ayrim obyektlar muhofaza qilinishini taminlashdan, fuqarolarning qulay atrof-muhitga ega bolish huquqini kafolatlashdan iboratdir. Atrof-muhit muhofazasi masala- lari boyicha boshqa qonunlar meyorlari Ozbekiston Respub- likasi Konstitutsiyasi va «Òabiatni muhofaza qilish togrisida»gi Qonunga zid bolmasligi lozim. Ekologiya huquqi manbalari 220 Ozbekiston Respublikasining Yer kodeksi yerdan ilmiy asos- langan tarzda, oqilona foydalanish va uni muhofaza qilishni, tuproq unumdorligini tiklash va oshirishni, tabiiy muhitni asrash va yaxshilashni qatiy belgilab beradi. Kodeks yuridik va jismoniy shaxslarning yer maydonlariga bolgan huquqlarini himoya qilishni taminlash maqsadida yer munosabatlarini tartibga solishni, shuningdek, bu sohadagi qonuniylikni belgilaydi. Atmosfera havosini muhofaza qilishning huquqiy asoslari Ozbekiston Respublikasining «Atmosfera havosini muhofaza qilish togrisida»gi Qonunida aks etgan. Havo havzasini muhofaza qilish- ning eng muhim umumiy tadbirlaridan biri atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalar va unga fizikaviy omillar zararli tasir korsatishining yol qoyiladigan doiradagi meyorlari belgilanishi hamda atmosfera havosiga zararli tasir korsatganlik uchun kompen- satsiya tolovlarini undirish hisoblanadi. Ozbekiston Respublikasining «Yerosti boyliklari togrisida»gi Qonuni mineral xomashyo va yerosti suvlariga bolgan ehtiyojlarni qondirish uchun yerosti boyliklaridan oqilona, kompleks foydala- nishni, yerosti boyliklari va atrof tabiiy muhitni muhofaza etishni taminlash maqsadida yerosti boyliklariga egalik qilish, ulardan foy- dalanish va ularni tasarruf etishda yuzaga keladigan munosabatlarni (konchilik munosabatlarini) tartibga soladi, shuningdek, yerosti boyliklaridan foydalanuvchilar huquqlarini belgilab beradi. Ozbekiston Respublikasining «Osimlik dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish togrisida»gi Qonuni tabiiy sharoitda osadigan osimlik dunyosini, shuningdek, takror yetishtirish va genetik fondini saqlash uchun ekib ostiriladigan yovvoyi osimlik- larni muhofaza qilish va ulardan foydalanish sohasidagi muno- sabatlarni tartibga soladi. Ozbekiston Respublikasining «Hayvonot dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish togrisida»gi Qonuni quruqlikda, suvda, atmosferada va tuproqda tabiiy erkinlik holatida yashaydigan, Ozbekiston Respublikasi hududida doimiy yoki vaqtincha turadigan yovvoyi hayvonlarni, shuningdek, ilmiy yoki tabiatni muhofaza qilish maqsadlarida yarim erkin sharoitda yoki suniy yaratilgan 221 yashash muhitida boqilayotgan hayvonot dunyosini muhofaza qilish va ulardan foydalanish sohasidagi munosabatlarni tartibga soladi. Ozbekiston Respublikasining «Muhofaza etiladigan tabiiy hududlar togrisida»gi Qonunida muhofaza etiladigan tabiiy hududlarni tashkil etish, muhofaza qilish va ulardan foydalanish sohasidagi munosabatlar tartibga solinadi. Qonunning asosiy vazifalari tiðik, noyob, qimmatli tabiiy obyektlar va majmualarni, osimliklar va hayvonlarning irsiy fondini saqlab qolishdan, inson faoliyatining tabiatga salbiy tasir korsatishi oldini olishdan, tabiiy jarayonlarni organishdan, atrof tabiiy muhit monitoringini olib borishdan, ekologik marifat va tarbiyani takomillashtirishdan iborat. Ozbekiston Respublikasining «Chiqindilar togrisida»gi Qonunining maqsadi chiqindi bilan bogliq ishlarni amalga oshirish sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat. Qonunning asosiy vazifalari chiqindilarning fuqarolar hayoti va sogligiga, atrof-muhitga zararli tasirining oldini olish, chiqindilar hosil boli- shini kamaytirish va ulardan xojalik faoliyatida oqilona foydalani- lishini taminlashdan iborat. Shuningdek, Ozbekiston Respublikasining «Ormon togri- sida»gi, «Ekologik ekspertiza togrisida»gi, «Aholini va hududlarni tabiiy hamda texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish togrisida»gi, «Davlat yer kadastri togrisida»gi, «Davlat sani- tariya nazorati togrisida»gi, «Radiatsiyaviy xavfsizlik togrisida»gi kabi Qonunlarida ham eng muhim ekologik meyorlar va talablar oz aksini topgan. 3. Ozbekiston Respublikasi Prezidentining ekologiya va tabiatdan foydalanish masalalari boyicha Qarorlari, Farmonlari va Farmoyishlari goyat keng doiradagi ekologik masalalarga daxldor. Bunga Ozbekiston Respublikasi Prezidentining 2007-yil 9-avgustdagi «Xalqaro shart- nomalarga qoshilish togrisida»gi («Òranschegaraviy ochiq suv oqimlari va xalqaro kollarni muhofaza qilish hamda foydalanish boyicha Konvensiya»ga (1992-yil 17-mart, Xelsinki) hamda «Xalqaro ochiq suv oqimlaridan kemalar qatnamaydigan turda foydalanish togrisidagi Konvensiya»ga (1997-yil 21-may, Nyu- York)) Qarori misol boladi. Yüklə 2,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|