Ekspertizasi dərsliK

348 

tünd-qəhvəyi rəngə malik olur. Içkilərin tündlüyü 30-45 h.%-dir.  

Aperativlər – 15-35 h.% tündlüyə və 4-18 q/100 sm

3

 şəkərin 

kütlə  qatılığına  malik  olub,  spirt  yaxud  şərab  əsasında  yüngül 

acılıq verən yarımfabrikatlar əlavə olunmaqla hazırlanır.  

Desert  içkilər  ən  zərif  likor-araq  məmulatlarıdır.  Onlarda 

spirtin miqdarı 12-16 h.%, şəkər 14-30 q/100sm

3

 olur.  

Kokteyllərə tündlüyü 20-40 h.% və şəkərliyi 0-24 q/100 sm

3

 

olan içkilər aiddir. 

Zəif tündlüklü qazlaşdırılmamış içkilər 6,0-12 h.%  spirtə və 

4,0-9,0 q/100 sm

3

 şəkərə malik olur. 

 

4.1.2. Likor-araq m

əmulatları alınmasının 

texnoloji prosesl

ə

ri 

 

Likor-araq məmulatları araq istehsal olunan müəssisələrdə 

yalnız  bir  qədər  başqa  avadanlıqlarda  (doldurma  xətti  istisna 

olunmaqla) istehsal olunur (şəkil 4.1). 

 

 

 

Şə

kil 4.1. Likor-araq m

əmulatları istehsalının prinsipial 

texnoloji sxemi 

 

---

349 

Likor-araq məmulatları hazırlanmasının əsas texnoloji mərhə-

lələri  aşağıdakılardır:  spirtləşdirilmiş  şirələr,  morslar,  cövhərlər, 

ətirli  spirtlərin  hazırlanması;  şəkər  şərbətinin  və  kolerin 

hazırlanması; inqredientlərin reseptə uyğun hazırlanması; kupajın 

hazırlanması  və  nizamlanması;  kupajın  süzülməsi;  likorların 

yetişdirilməsi; məmulatın doldurulması və tərtibatı. 

Spirtləşdirilmiş şirənin hazırlanması. Meyvə giləmeyvədən 

spirtləşdirilmiş şirələrin alınması aşağıdakı qaydada gedir. 

Zavoda  gətirilən  xammal  tərəzidə  çəkilir,  konveyrdə 

sortlaşdırılır. Xammalın yuyulması barabanlı yaxud duşlu yuyucu 

maşınlarda  soyuq  su  ilə  aparılır.  Sonra  xammal  lentin  köməyilə 

əziciyə  verilir.  Əzinti  toplayıcıya  yığılır.  Xammal  xırdalandıqda 

öz  axımı  ilə  ayrılan  şirə  ayrılır  və  dərhal  toplayıcıya  yönəldilir. 

Zavodlarda şirə çıxımını artırmaq üçün əzinti sito-pektolitik fer-

ment preparatları, məsələn pektofoetidin P10X işlənir. Preparatın 

sərfi xammalın kütləsinə görə 0,01-0,05% təşkil edir. Fermentativ 

təsir  nəticəsində  hüceyrələrin  keçiriciliyi  yüksəlir  və  şirənin 

özlülüyü azalmaqla şirə çıxımının artmasını təmin etmiş olur. 

Əzinti işləndikdən sonra sıxıcıya verilir. Sıxılma nəticəsində 

çıxan  şirə  toplayıcıya  yığılır.  Cecə  şnekin  köməyilə  qalıq  kimi 

çıxarılır. 

Şirə  toplayıcıya  yığıldıqdan  sonra  onun  konservləşdirilməsi 

məqsədilə  üzərinə  mernikdən  (ölçülü  silindr)  keçirilməklə 

sisterndən 25 h.% tündlük yaranana qədər spirt əlavə olunur. 

Bu  baxımdan  qarağat  şirəsi  istisnalıq  təşkil  edir.  Belə  ki, 

yuxarı tündlükdə onun dadı və ətri pisləşdiyindən onu 20 h.%-ə 

qədər  spirtləşdirirlər.  Şirə  spirtlə  qarışdırıldıqdan  sonra  nasosun 

köməyilə  spirtləşdirilmiş  şirə  çökdürücü  çənə  vurulur.  Şirə 

spirtləşdirildikdə asılqan hissəciklər və yüksək molekulu maddələr 

qabın dibinə çökürlər. Şirənin sakit saxlanması 10-30 gün çəkir. 

Sonra  spirtləşdirilmiş  şirə  çöküntüdən  dekantasiya  olunur  və 

saxlanmaq üçün toplayıcılara verilir, çöküntü isə spirtini ayırmaq 

üçün qovma aparatlarına yönəldilir. Sonra şirə süzgəcdən keçirilir, 

toplayıcıdan 

və 

mernikdən 

keçməklə 

kupaja 

verilir. 

---

350 

Spirtləşdirilmiş şirə alındıqda xammaldakı ekstrakt maddələrinin 

60-75%-i çıxarılır.  

Spirtləşdirilmiş  morsların  hazırlanması.  Əzilmiş  xammal 

saxlanma çəninə doldurulur, üzərinə təzə xammal emal olunduqda 

45 h.%, quru xammal emal olunduqda isə 50 h.% tündlükdə su-

spirt məhlulu əlavə olunur, vaxtaşırı qarışdırılmaqla 14 gün və hər 

gün  qarışdırılmaqla  6-10  gün  saxlanır.  Bundan  sonra  birinci 

axımdan  alınan  mors  çökdürücü  toplayıcıya  yığılır.  Həmin 

xammalın üzərinə ikinci dəfə təzə xammal üçün 30 h.% və quru 

üçün  45  h.%  tündlükdə  spirt  məhlulu  əlavə  olunur.  İkinci 

saxlanmada  birinci  kimi  aparılır  və  ikinci  axım  morsu  alınır. 

Saxlanma başa çatdıqdan sonra birinci və ikinci axımdan alınan 

spirtləşdirilmiş hazır mors saxlanmaq üçün qablara vurulur.  

İşlənmiş  meyvə-giləmeyvə  xammalı  saxlanma  çənlərindən 

nasosla səbətli sıxıcıya verilir. Sıxıcıdan alınan mors saxlanılmaq 

üçün  qablara  vurulur  və  burada  birinci  və  ikinci  axımla  alınan 

morslara  qarışdırılır.  Sıxıcının  altına  yığılmış  cecə  qovma 

aparatına yönəldilir və burada ondan qalan spirt də çıxarılır. 

Birinci  və  ikinci  axımla  alınan  morslarla  xammalın  ekstrakt 

maddələrinin  90%-i  ayrılır.  Təzə  xammaldan  alınan  spirtin 

tündlüyü 25-26 h.%, qurudan alınanda isə 35-47 h.% olur. 

Spirtləşdirilmiş 

cövhərlərin 

hazırlanması. 

Cövhər 

hazırlamaq  üçün  quru  bitki  xammalı  çəkilir,  sortlaşdırılır, 

qüsurluları  çıxdaş  edilir,  kənar  üzvi  və  mineral  qarışıqlar 

təmizlənir. Sonra xammal xırdalanır. 

Xammalın xırdalanma dərəcəsi bitkinin müxtəlif hissələrində 

fərqlidir. Köklər 0,5-2 sm uzunluqda, qabıq 0,5-2 sm, otlar 2-10 

sm,  sitrusların  qabığı  1-2  sm,  qozlar  0,5-1  sm

3 

olan  hissəciklər 

şəklində xırdalanır. 

Spirtləşdirilmiş  cövhərlər  iki  üsulla  alınır:  gündəlik  bir  dəfə 

qarışdırılmaqla iki qat saxlanma və xüsusi ekstraksiya qurğusunda 

növbə ərzində altı dəfə qarışdırılmaqla saxlanma. 

Gündəlik  bir  dəfə  qarışdırılmaqla  iki  qat  saxlanma  zamanı 

əzilmiş  xammal  böyük  olmayan  qablara  yaxud  çəlləklərə 

---