Elektr toki va uning xarakateristikalari Doimiy tok qonunlari Reja

§ da ham sezgan. Ushbu k
itobda turli muhitlardagi 
elektr toklarning mexanizmlari 5-
bobda o‘rgan
iladi.
Om qonuni. Joul-Lens qonuni: 
Tok kuchini kuchlanish 
va o‘tkazg
ichning 
qashiligi
ga bog‘lan
ish qonuni
R
U
I
/
=
(13.1) 
zanjirning bir qismi uchun Om qonuni deb ataladi. Bu qonun maktab va kollejlar 
dasturiga ki
rgan. O‘quvch
ilar maktab labaratoriyalaridayoq bu qonunning 
to‘g‘r
iligini sezgir voltmetr, ampermetr asboblari yordamida tekshirishadi, bu 
qonunni 
qo‘llab noma’lum qarsh
iliklarni 
o‘lchashad
i. Qonunni
ng o‘z
i esa 
soddaligi bilan hayratda qoldiradi. Leki
n bu “sodda” qonunn
i ochish oson 
bo‘lmagan. 
Tok kuchini ni
maga bog‘l
iqligi haqidagi 
ma’lumotlar b
irinchi bor rus olimi 
V.Petrovning galvanik hodi
salarga bag‘
ishlangan ishida uchraydi. Petrov birinchi 
bor “Qarsh
ili
k” tushunchas
ini 
qo‘llay boshlagan, tok 
kuchi 
o‘tkazg
ichning 
ko‘
ndalang kesimiga teskari mutanosib ekanligini isbotalagan. Om qonuniga yaqin 
kelganiga qaramay, Petrovning ishlari miqdoriy bajarilgan emasdi, tok kuchini u 
elektroliz jarayonini intensivligiga qarab baholar edi. Uning ishlarda kuchlanish 
haqida tushuncha 
yo‘q ed
i. Buning ustiga 1802 yilda rus tilida nashr etilgan bu 
ilmiy izlanishlar Yevropa olimlari 
uchun noma’lum bo‘l
ib qolaverdi.

---

Lekin nemis tilida nashr etilgan ishni fransuz, ingliz, ispan olimlariga etib 
borishi oson emasdi. Bu sohada ishlayotgan olimlar uning ishlarini 
o‘q
igandan 
so‘ng ham ularn
i tan olishi 
oson bo‘lmad
i. Chunki G.Om yaratgan sezgi
r o‘lchov 
vositalarini yasash oson emasdi. shunday qilib, uzoq yi
llar maktab o‘q
ituvchisi 
bo‘lgan ol
imning buyuk kashfiyotining ilm ahli tomonidan tan olinishi deyarli 20 
yi
lga cho‘z
ilib ketdi. G.Om butun umrini ilm rivoji
ga bag‘
ishlagan olimlarning 
yorqin timsolidir. 
Om qonuni Kulon, Amper va Faradey qonunlari bilan birgalikda 
elektromagnitizmning eksperemental asoslarini tashkil etadi. Ingliz olimi J.Genri 
Omning ishi haqida bunday yozgan edi: