Елементляр кимйасы

Karbon (IV) oksid (CO₂). Quruluşu. CO₂-nin elektron və quruluş formulu aşağıdakı kimidir:

..


..


:O: C: : O: O=C=O
180⁰C

CO₂ molekulunda karbon atomu sp hibridləşmə vəziyyətində olduğu üçün, xətti quruluşludur. 4 rabitədən ikisi siqma () və ikisi pi () rabitədir. CO₂-də C-O rabitələrinin hamısının polyar olmasına baxmayaraq, CO₂ molekulu simmetrik xətti quruluşa malik olduğundan molekul bütövlükdə qeyri-polyardır.

Təbiətdə yayılması. CO₂ havada (0,03%) və təbii mineral suların (borjomi, narzan) tərkibində olur. Veneranın atmosferinin 95%-i CO₂-dən ibarətdir. Yer kürəsində o, üzvi maddələrin yanması, çürüməsi, qıcqırması, heyvan və bitkilərin tənəffüsü zamanı yaranır.
Alınması. Sənayedə CO₂ – aşağıdakı üsullarla alınır:

1. 
   Təbii mineralların yüksək temperaturda parçalananmasından:
   

2. 
   CO₂ təbii qazın (CH₄) və digər yanacaqların yanmasından da alınır:
   

3. 
   Üzvi maddələrin qıcqırmasından:
   

qlükoza


Laboratoriyada CO₂ aşağıdakı üsullarla alınır:

1. 
   Mərmərin xlorid turşusu ilə qarşılıqlı təsirindən. Bu reaksiya Kipp aparatında aparılır:
   

2. 
   Kömürü tam yandırmaqla:
   

3. 
   Hidrokarbonatların parçalanmasından:
   

Bundan başqa CO₂ biokimyəvi proseslərdə (tənəffüs, çürümə, qıcqırma) yavaş oksidləşmə zamanı da əmələ gəlir.