Елементляр кимйасы

4.2.2. Karbonat turşusu və onun duzları

Karbonat turşusu – H₂CO₃ davamsız birləşmə olub, yalnız sulu məhlullarda mövcuddur. Suda həll olan CO₂-qazının çox hissəsi molekul şəklində qalır, yalnız az bir hissəsi H₂CO₃ əmələ gətirir.

Quruluşu. Karbonat turşusunun (H₂CO₃) molekulunun həqiqi elektron quruluşu müxtəlif quruluş formullarının rezonans hibridi kimi təzahür edir. Karbonat ionunda CO₃^2- karbon atomu sp² hibridləşmə formasında olub, üç  və bir  rabitə hesabına üçbucaq quruluşuna keçir.
Əvvəllər CO₃^2—ionunun quruluşu lokallaşmış rabitələr vasitəsilə göstərilirdi:

2-

H⁺  O

C = O
H⁺  O

Bu formula görə  rabitə lokallaşmış vəziyyətə keçdikdə C-O rabitələri eyni qüvvəli ola bilməz. Lakin təcrübə göstərir ki, bu rabitələrin hamısı eyni qüvvəlidir. Ona görə də karbonat ionu elə üç sxemlə göstərilməlidir ki, C-O rabitələri eyni qüvvəli olsun.

Aşağıdakı üç quruluş rabitələrin eyni qüvvəliliyini saxlayır:

Odur ki, karbonat ionunun quruluşu aşağıdakı ümumiləşmiş sxemlə daha düzgün əks etdirilir:

Alınması. 1) Karbonat turşusu CO₂ ilə suyun qarşılıqlı təsirindən alınır. H₂CO₃ davamsız olduğundan bu reaksiya dönərdir:


⇄

2) Karbonatlara qüvvətli turşularla təsir etməklə də karbonat turşusu alınır:

CO₂
N a₂CO₃ + 2HCl  2NaCl + H₂CO₃
H₂O


Fiziki xassələri. Karbonat turşusu çox zəif və davamsızdır. O, ancaq duru məhlullarda mövcuddur. Suda məhlulu zəif turş dadlıdır.