Əliçilik və
Yüklə 3,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 17-3-Azərbaycançılıq nədir
- 17-3-1-yaxın geçmişdə üz verən olaylar və Azərbaycançılıq
- 17-3-2-Azərbaycançılıq və dövlətçilik
Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)
fars şiəliyi (məcusi şiəliyi) 462
17-3-Azərbaycançılıq nədir? Türkçülük və Azərbaycançılıq nə deməkdir, və fərqləri nədir?, Milli hərəkatın görkəmli araşdırıcısı, eyni zamanda ideoloqu mirzə bala məmmədzadə`nin sözü bu haqda ən qapsamlı söz kimi verilməkdədir: bizim milli fikir tarixində, millətçiliyi türkçülük; dövlətçiligi isə Azərbaycançılıq la tanımlanır.
Azərbaycançılığın ortaya çıxmasının nədənlərini düşünmək üçün yaxın geçmişə qısaca baxmaq lazimdi, bu bölüm kitabın ilk bölümlərinin özəti olaraq verilir.
qacar iranından, quzey Azərbaycan qopardılanda bütün Azərbaycan feodal-xanlıq dovranını yaşamaqdaydı, hələ millətləşmə sürəci başlamamışdı, bütöv vətən anlayışı yoxuydu. Bu üzdəndə ruslar buraya hakim olmaq üçün çoxda zorluq çəkmədilər. Rus siyasətinin başqa, daha önəmli özəlliyi isə buranın əhalisini iran və osmanlıdan yadırqatmaq və uzaqlaşdırmaq ıydı..
Bu dönəm məhz osmanlının bir başa israrı və təzyiqləri iylə güney qafqazın rusiyadan bağımsızlığı elan edildi (1918- april); ancaq müstəqil zaqafqaziya fedrasiyası uzun yaşamadı; Gürcüstan, fedrasiyadan çıxdı, Azərbaycan milli şurası bu dəfə yerli ilhaqçıların müqavimətini qıraraq mayın 28-ində Azərbaycanın istiqlalı haqda məşhur bəyannaməni elan etdi; tarixdə ilk dəfə olaraq «Azərbaycan» adlı dövlət yarandı, onun sərhədləri cızıldı. Sonralar məmmd əmin rəsulzadə yazacaqdı: «rusya idarəsindəki müsəlmanlara «türk» dedirtmək indi artıq qazanılmış bir davadır. Yalnız «türk» kələməsi deyil, «Azərbaycan» adıda qazanılmışdır.
Sonralar savet Azərbaycanı torpaqlarının bir hissəsi (zəngəzur, göyçə, borçalı`nın orta zolağı, qarayazı) qonşulara verildi, üstəgəl Burada «saatlı bomba» erməni müxtariyəti yaradıldı. Və 1987-cı ildən sonra ermənistan təcavuzu (qarabağ problemi) başladı. Ermənistanın təcavuzunu dəf edəbilməyən Azərbaycan, böhran dövrünə girdi.
Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)
fars şiəliyi (məcusi şiəliyi) 463
Qacar məhrusə məmalikindədə ingilis və rus siyasəti doğrultusunda irançılıq təbliğ edilirdi və ingilisli fərmandehlərin öncülüyündə və sözdə aydın yerli framasonerlər vasitəsiylə saxta iran tarixi düzəlirdi və o biri tərəfdəndə məşrutə, xiyabani hərəkatı ortaya çıxdı, nəhayətən qacar dövləti yıxıldı və sonrada Azərbaycanda milli hökümət qurmağa çalışıldı,vəli bu hökümətdə soyuqsavaş müharibəsinə qurban gedərək pəhləvilər tərəfindən yıxıldı və sonrada Azərbaycanlılar baykot olaraq böyük təzyiqlərə məruz qaldılar, və varlıqları belə, danılmağa başlandı. «Azərbaycan» məfhumu və onun coğrafiyası on illərlə pəhləvi və islam cumhuriyəti rejimlərinin basqısına məruz qaldı. 1937-cı il Azərbaycan iyaləti 3 və 4 ustana bölündü, qalan hissələri qonşu ostanlara qatıldı. ustanların adındakı tarixi adlar götürüldü. Zəncan, qəzvin, savə, sultanabad və həmədan bu ostanlardan kənarda qaldı. Daha sonralar (1941) bicar 4üncü, astara isə 3üncü ustandan qoparıldı. Və nəhayətən türklərin çoğunluqda olan yeni bölgələr yəni şərqi Azərbaycan, ğərəbi Azərbaycan, ərdəbil, zəncan, həmədan, tehran, mərkəzi ərak), qum, əlborz (qəzvin) ustanları yaradıldı. Bu cür bölünmə güneylilərdə vətən duyqusunun (bütöv Azərbaycan) dolğunlaşmasına manə olur. O biri yandan, kürdlərin kompakt yaşadıqları Bəzi torpaqlar qərbi Azərbaycan ustanı tərkibinə qatılmışdır. üstəlik, son 20-30 ildə bu ustanın əhalisi sürətlə və durmadan kürdləşdirilməkdədir. Bu, gələcəkdə yeni «qarabağların» ortaya çıxması üçün uyqun ortam yaradır.
Bu olaylar birlikdə yeni bir məfkurə yəni azrbaycaçılıq təfəkkürünü ortaya çıxardı.
17-3-2-Azərbaycançılıq və dövlətçilik kimlər Azərbaycançı olabilir, bir türkçü iylə Azərbaycançının fərqi nədən ibarətdir. Bir əliçi Azərbaycançı olabilirmi?, Və ya bir talış və kürd Azərbaycançı olabilirmi?. Bu soruya yanıt vermək üçün azərbaycan çılığın qısaca mənasını vermək gərəyir:
Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)
fars şiəliyi (məcusi şiəliyi) 464
Azərbaycançılıq geniş anlamda Azərbaycan xalqının milli mənafein və kültürlərini qorumaq deməkdir, aydınca bəllidir bir Azərbaycançı bu işi yapmaq üçün gücü olmalıdır, çağdaş anlamda desk, otoritəsi olmalıdır.
Otoritə nədir: otoritə xalqa dayanaraq və xalqın səsinə və təşkilatlarına arxalanaraq qurulan sistemdir və onun göstərgəsi dövlət və dövlətçilikdir.
Bir türkçü Azərbaycançı olabilirmı? Və onların fərqi nədir?, Bir türkçünün görəvi türk dilini və kültürünü qorumaq və onu yüksəltməkdir, bir Azərbaycançıda Azərbaycanda olan bütün Kültürləri, türk, talış, kürd, lor, erməni və buralarda var olan hər ayrı bir qrupların kültürlərini və dillərini qorumaqdır, və bu nuqtədə, ortaq vəzifə ortaya gəlir və aydındırki Azərbaycanda böyük çoğunluqda olan türk millətinin dil və kültürün qorumaq hər azərbaycançının görəvidir necə ki bir Azərbaycançı talışında, bir görəvi bu millətinin çoğunluqda olan türk dil və kültürünü qorumaqdır və hər bir türkçü Azərbaycançıda, azınlıqda olan xalqlarında kültürlərini və dillərini qormağa sorumluluğu vardır.
kürdçüdə bu yurdun mənafeini, kültürlərini və dillərini qurumağa və onları diri saxlamağa sorumludur, beylə liklə bir kürdçüdə Azərbaycançı olabilir və olmalıdır və yalnız bu durumda həm çoğunluqda olan türk dilini və kültürünü yaşadır və otoritə qazanan dövlət kölgəsində öz dil və kültürünüdə qoruyabilir.
Bəzən deyilir : «türkçülük Azərbaycanın gələcəyini təhlikəyə salır, ğeyri-türklərdə, ayrılıqçı əhval-ruhiyə yaradır», Yuxarıda gördüyümüz kimi vəzifələr bəlli olduğunda və hərkəsin uyum içində olduğunda bu fərqliliklər Azərbaycan dövlətçiliyinə güc qazandırabilir və Azərbaycan türklərinində milli şuura sahib olması Azərbaycanın bütövlüyünü və gələcəyi üçün zəruridir. Və ein halda türkçülük Azərbaycan otoritəsinin və azərbaycançılığın qarantisidir. Demək olar indiyə kimi qarabağ probləminin yaranması və aşağı- Yüklə 3,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|