Elm adamlari elm haqqinda
Yüklə 1,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Elm və sənət
- Elm adamları elm haqqında
Elm və sənət - 129 - Sənətkar kimdir, o, sənətkar olmayanlardan nə ilə seçilir? Tamaşa, konsert, sərgi salonlarında və adi yerlərdə biz sənətkarlarla dəfələrlə rastlaşırıq. Ancaq xarici əlamət- lərinə görə başqalarından seçilmədikləri üçün biz onları ta- nıya bilmirik. Sənətkar sənəti ilə seçilir, özündən qabaq yaşamış sənətkarların qeyri-adiliklərini təqlid etməklə se- çilmir. Onun sənəti kimi qeyri-adiliyi də özünə məxsusdur və tez gözə çarpan deyil. Onlar da tamaşaçı, dinləyici, oxucudurlar. Sənət əsəri sənətkarı hamıdan çox düşündü- rür, sevindirir, qüssələndirir. Axı, o, sənət əsərlərini daha çox cəhətlərdən görə bilir! Adətən sənətkarla ilk tanışlıqdan sonra ona verilən sual çox sevilən əsərin necə yazıldığı olur. Belə hallarda sənətkar ya sualın özü üçün də maraqlı olduğunu etiraf etməklə kifayətlənəcək, ya da əsərin yaranma tarixindən danışacaq. Sənətkarın öz yaradıcılığını izləməsi yaratmaq qədər çətindir. Yaratdığın anda da necə yaratdığın haqqında dü- şünmək və onu izləmək mümkün deyil. Belə anlarda yara- dıcının varlığı bir məqsədə – yaratmaq işinə yönəlir. Bü- tün sənətkarların necə yaratdıqları haqqında fikirlərini bir yerə toplasanız, çox olsa, orta həcmli bir kitab alarsınız. Necə yaratdığını bilmədən, fikirləşmədən yarada bil- mək üçün üç cəhətin ahəngdar birliyi lazımdır: İstedad – sənətkarlığa məxsus cilalanmış, həssas tə- bii xüsusiyyət. Dünyagörüşü – xarici aləmin beyində ümumiləşmiş əksi, xarici aləm və özün haqqında mühüm hissəsi obyek- tiv olan bilik. Sənət texnikası – yazı, rəngkarlıq, bəstələmək, ifaçı- lıq texnikası, uyğun peşələr üçün zəruri olan xüsusiyyət. Elm adamları elm haqqında - 130 - Əlbəttə, sənətkarlarda elə bir xüsusiyyət yoxdur ki, az da olsa başqalarında müşahidə edilməsin, ancaq sənət- karlığı fərqləndirən bu xüsusiyyətlərin spesifikliyi, onların anadangəlmə itiliyi və bir-biri ilə müəyyən münasibətdə olmasıdır. İstedad haqqında nə demək olar? Bu sual çox yazıların obyekti olmuş və olmaqdadır. İndi, istedad axtarışının cəmiyyətin çox vacib bir işinə çevrildiyi vaxtda bu məsələnin böyük əhəmiyyəti var. İstedad bir sıra xüsusiyyətlərin ahəngdar birliyidir: Yüksək emosionallıq, fantaziya – yaradıcılıq təxəy- yülü – Mikelancelo kimi mərmər parçasında Davidi gör- mək, ahəng hiss etmək, gözəlliyi duya bilmək, şeylərə qeyri-adi tərəfdən yanaşmaq, düşüncə orijinallığı, fikir azadlığı, ayrı-ayrı hissələrdəki ümumiliyi görmək, dönməz meyl, özünüifadə istəyi, tutduğu yolun doğruluğuna sarsıl- maz inam, istedadın təbiətinə uyğun itiləşmiş hissələr: səs həssaslığı, forma həssaslığı, rəng həssaslığı və s. ayrı-ay- rılıqda belə, bu xüsusiyyətlərə tez-tez rast gəlinmir. Ən azı bu saydıqlarımızın bir fərddə olması çox nadirdir. Bu sə- bəbdən istedad da arzu etdiyimiz qədər deyil. Bu deyilən- lərdən də istedadın mürəkkəb mahiyyətini, həm də konkret xüsusiyyətlərindən bir qismini hiss etmək olar. Məşhur rəssam Van Qoqun “Mənim ticarət və uzunmüddətli təhsil üçün yaranmadığım hələ rəssamlığa qabiliyyətsiz olduğu- mu göstərmir. Əksinə, mənim ruhaniliyə, ticarətə qabiliy- yətim olsaydı, yəqin ki, rəssamlığa yaramazdım” – sözlə- rini bu baxımdan dediyini zənn etmək lazımdır. Ruhanilik, tacirlik istedadı varsa, onun mahiyyəti başqadır və bu, ək- sər hallarda sənətkar istedadı ilə vəhdətdə olmur. Bədii istedad sahibləri də hamı kimi həyatla müxtəlif şəkildə qarşılaşırlar. Onları müxtəlif fiziki sağlamlıq, mad- Elm və sənət - 131 - di imkan, fərdi və ictimai – psixoloji mühit, yazılmış və yazılmamış davranış sədləri gözləyir. Bu şəraitlərin hamısı istedadın sənətkara qədər yüksəlməsi üçün eyni dərəcədə əlverişli deyil. İnsan dünyaya “ağlaya-ağlaya” gəldiyi halda özü bir müddət onu gülən görür: ananın bütün varlığının körpə üçün qayğıya çevrilməsi, körpə üçün ailənin, insanların və bütün dünyanın qayğısı... Bütün dünya bir körpə, sanki bir məqsəd ətrafında birləşir. Körpə bu birliyin başlanğıcı, mərkəzidir. Bir sözlə körpə bəxtiyarlığı! O, bu birliyin azacıq pozulduğunu duyan kimi elə bir haray salır ki, sizdə onun birlik hüququna heç bir şübhə qalmır. Ana qucağın- dan düşüb, həyatla bilavasitə üz-üzə gəldikdən sonra bu qəribə birliyin pozulduğu hallar çoxalır, həmin vəziyyət etirazdan çox təəccübə, təəssüfə səbəb olur. Dünya gözlərə yeni tərəflərdən açılmağa başlayır. Həmişə şirin olmayan qəribəliklərlə dolu olan bu anlar baharın ilk günlərini xa- tırladır: hər gün yeniliklərlə dolu dünya təzələnir, gördük- lərini bir şəkildə cəmləşdirmək istəyirsən, fəqət şəkillər çox tez-tez dəyişir. Həyatla ilk müstəqil tanışlıq başlanır. İstedadın ilk əlamətləri görünür. Fəhmlə duyulan birlik, körpənin gözündə hamıdan tez pozulur. Axı onun ahəngə – birliyə həssaslığı yüksəkdir. O yeni ahəng görməyə baş- layır. Bəlkə də uşaq yaradıcılığı itirilmiş ahəngin qüssəsi ilə yeni görünməyə başlayan ahəngin sevinci arasında çır- pıntılardır. Bəlkə də bu aləmlərdən biri yaranıb qurtarma- mış, yenisi başlanır. Yetkinliyə qədər istedadların bu fikir sərgüzəştləri uşaqların kəpənək ovuna oxşayır: onlar hey dünya haqqında bir şəkli görmək istədikcə, “ələ keçmək” istədikcə biçimlər dəyişir, uçaraq başqa bir çiçəyə qonur. Orqanizmin fiziki birliyini saxlamaq üçün arası kə- silməyən bir yenidənqurulma işi lazım gəldiyi kimi, psixo- Yüklə 1,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|