Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №3 (84) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №3 (84)

270 
ABSTARCT 
Zarovshan Babayeva 
On using NTT in the process of “teaching to learn” in teaching biology 
 
    The  article  deals  with  the  comprehensive  study  of  priority  directions  of  using  NTT  in  the 
process  of  “teaching  to  learn”  in  teaching  biology.  The  application  problems  of  technologies  and 
their  developmental directions in  learning  of biological  process  have been  shown.  The  points  that 
should be taken into consideration in the process of “teaching to learn” have thoroughly been expla-
ined in the paper.  The responsibilities of the lecturer in this process have been clarified. 
 
  The  paper  also  deals  with  establishing  of  new  pedagogical  cognition  on  "teaching  to  learn" 
technology  of  educational  process,  and  it  is  noted  that  this  requires  the  maximum  usage  of  the 
student's  cognitive  abilities.  New  educational  technologies  that  are  widely  used  in the universities 
and secondary schools in the world practice, the priority of wide usage of interactive training meth-
ods at present, have been focused on. It is noted that the teacher should first teach children how to 
learn and then ask them to do it themselves. 
 
 
 
РЕЗЮМЕ 
Зарофшан Бабаева 
При использовании NTT в процессе «обучения учиться» в преподавании биологии 
 
Статья посвящена комплексному изучению приоритетных направлений использования 
НТТ  в  процессе  «обучения  учиться»  в  преподавании  биологии.  Прикладные  проблемы 
технологий  и  их  показаны    направления  развития  в  изучении  биологического  процесса. 
Точки,  которые  должны  быть  приняты  во  внимание  в  процессе  «обучения  учиться»,  были 
подробно объяснены в статье. Была прояснена ответственность лектора в этом процессе. 
 
В  статье  также  рассматривается  создание  нового  педагогического  познания  по  техно-
логии преподавания для обучения учебного процесса, и отмечается, что для этого требуется 
максимальное  использование  познавательных  способностей  студента.  В  настоящее  время 
сосредоточены  новые  образовательные  технологии,  которые  широко  используются  в 
университетах  и  средних  школах  мировой  практики,  приоритет  широкого  использования 
интерактивных  методов  обучения  в  настоящее  время.  Отмечается,  что  учитель  должен 
сначала научить детей, как учиться, а затем попросить их сделать это самостоятельно. 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  27  aprel  2017-ci  il  tarixli  qərarı  ilə 
çapa tövsiyyə  olunmuşdur. (protokol № 08)
. 
 
 
 
 
 

---

271 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2017,  № 3 (84) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2017,  № 3 (84) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2017,  № 3 (84) 
 
 
BƏHRUZ MƏMMƏDOV 
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
UOT:372.8/57 
7-11-Cİ SİNİFLƏRDƏ  NÜMAYİŞ TƏCRÜBƏLƏRİNİN TƏŞKİLİ VƏ 
 APARILMASI METODİKASI 
Açar sözlər: kimya təcrübəsi, nümayiş təcrübəsi, kimyəvi hadisələr, kimyəvi reaksiya 
Кюлчевые слова: химический экспермент, демонстрационный эксперимент, 
химические явления, химическая реакция 
Key words: school chemistry experiment, demonstration experiment, chemical phenomena, 
chemical reaction. 
 
Respublikamızda  həyata  keçirilən  yeni  təhsil  konsepsiyası  məktəblərdə  şagirdlərin  yalnız  mü-
əyyən həcmdə bilik almalarını deyil, həm də onların aldıqları bilikləri tətbiq etmək bacarıqlarının inkişaf 
etdirilməsini  nəzərdə  tutur.  Hazırda  orta  ümumtəhsil  məktəblərinin  kimya  proqramları  və  onların 
əsasında  hazırlanmış  dərsliklərdə  şagirdlərin  yaş  səviyyəsinə  uyğun  bilik,  bacarıq  və  vərdişlərə  
yiyələnmələri  üçün  geniş  imkanlar  mövcuddur.  Kimya  fənninə  dair  şagirdlərin  bilikləri  kimyəvi 
anlayışlar, nəzəriyyə və qanunlara əsaslanaraq, hesablama məsələlərinin müxtəlif tiplərini həll etmək, 
təhlükəsizlik  texnikası  qaydalarına  əməl  etmək,  sadə  cihazları  quraşdırmaqla  kimya  eksperimentini 
aparmaq, müşahidə etmək və nəticə çıxarmağı  bacarmaq və s. ilə müəyyən  olunur. Təlim prosesində 
şagirdlərin  bilik  və  bacarıqları    nəzəriyyə  ilə  praktikanın  vəhdəti  əsasında  dərinləşir,    onlar  arasında 
mürəkkəb əlaqələr yaranır.  
 
Kimya təcrübəsi kimya tədrisində nəzəriyyə ilə praktikanın əlaqəsini həyata keçirən mühüm təlim 
metodudur.    Məktəb  kimya  kursunda  kimya  təcrübəsi  yalnız  tədqiqat  metodu,  yeni  bilik  mənbəyi 
olmayıb, həm də özünə  məxsus öyrənmə obyektidir. Kimya təcrübəsinin kimya dərslərində tətbiqinin 
metodikasına  dair  kifayət  qədər  müxtəlif    tədqiqatlar  aparılmışdır.  Lakin,  Respublikamızın  orta 
ümumtəhsil məktəblərində kurikulumun tətbiqi ilə əlaqədar olaraq dərs-liklərin məzmunu əsaslı şəkildə 
dəyişir.  Buna  uyğun  olaraq  mövzulara  daxil  olunan  kimya  təcrübəsinin  seçilməsində  də  dəyişiklik 
yaranır. Buna görə də kimya təcrübəsinin təşkili və aparılması metodikasına yenidən baxmaq zərurəti 
yaranmışdır..  
 
Məktəb kimya eksperimentinin aşağıdakı növləri var: 
1) nümayiş təcrübəsi;  2) laboratoriya təcrübələri;  3) laboratoriya işləri; 4) praktik  
işlər;  5) laboratoriya praktikumu;  6) ev təcrübələri.  
 
Məqalədə 7-11-ci siniflərdə nümayiş  təcrübələrinin təşkili və keçirilməsinə dair metodik işləmə 
verilir. Kimya dərslərində nümayiş təcrübələrinin  kimya müəllimi  və ya laborant aparır. Bəzi hallarda 
müəllimin hazırladığı şagird də apara bilər.  
 
Kimya  dərslərində  nümayiş  təcrübələrinin  aparılmasına  7-ci  sinifin  kimya  kursunda  başlanır. 
Nümayiş təcrübəsi şagirdlərdə kimyaya marağın oyadılması, kimyəvi hadisələrin mahiyyətinin açılması, 
təcrübənin  aparılması  və  laboratoriyada  təhlükəsizlik  texnikasıqaydalarına  əməl  olunması,  onlarda 
bacarıq və vərdişlərin yaradılması, kimyəvi maddələr, cihazlarla tanışlıq və s. məqsədilə aparılır. Mək-
təb  kimya  kursunda  (7-11-ci  siniflər)  təcrübənin  aparılması  şagirdlər  üçün  çətin  və  təhlükəli  olduqda, 
müvafiq  avadanlıq  (kimyəvi  maddələr  və  cihazlar)  kifayyət  qədər  olmadıqda  dərslərdə  nümayiş 
təcrübəsindən istifadə olunur. 
 
Nümayiş təcrübəsinin aparılmasına aşağıdakı əsas tələblər qoyulur : 
1)
 
əyanilik-qabların  və  reaktivlərin  həcminin  böyük  olması,  sinifin  son  sıralarında  aydın 
görün-məsi. Nümayiş stolunda təcrübəyə  aid olmayan reaktiv və qabların olması; 
2)
 
cihazın sadə və qusursuz olması; 
3)
 
müəllim  və  şagirdlər  üçün  təhlükəsiz  olması,  təlükəsizlik  qaydalarına  əməl  olunması, 
zəhərli, qələvi və uçucu maddələrlə bütün təcrübələrin sorucu şkafda aparılması; 

---