Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №3 (84) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №3 (84)

266 
9.
 
Мамедов  И.Б.  Зараженность  саркоцистами    домашних  животных  в  Нахчыванской  АР   
Азербайджана  /Аграрная  наука  сельскому  хозяству,  VII  международная    научно-
практическая конференция (2-3 февралья), Россия, Барнаул, 2012,  с. 259-261 
10.
 
Мамедов  И.Б.  Саркоспоридиоз  овец  в  Нахчыванской  Автономной  Республики 
Азербайджана//  Вестник    Алтайский  государственный  Аграрный  Университет,    г. 
Барнаул 2012, № 3, с. 51-53 
11.
 
Радченко  А.И.,  Бейер  Т.В.  Изменения  ультраструктуры  миофибрилл  языка  овцы  при 
заражение Sarcocystis Ovifelis (Sporozoa, Apicomplexa)//Цитология, 2006, т. 48, № 8, с. 
669-673 
12.
 
Titilincu A., Viorica M., Blaga R., Bratu C.N., Cozma V. Epidemiology and etiology in sheep 
Sarcocystosis//Bulletin UASVM, Veterinary Medicine 65(2) 2008, p. 49-54 
 
РЕЗЮМЕ 
Исмаил Мамедов 
Возрастная динамика зараженности овец  с Sarcosystis в условиях Нахчыванской 
Автономной Республики 
 
 
Саркоспоридизом  называется  инвазионная,  хронически  протекающая  болезнь,  при 
которой  поражаются  поперечно-полосатая  мышечная  и  соединительная  ткани  с 
образованием    в  них  характерных  цист.  В  статье  представлены  результаты  исследований  
возрастная динамика зараженности овец  в условиях Нахчыванской Автономной Республике. 
Было установлено паразитирование двух видов саркоспоридий у овец (Ovis aries)- Sarcosystis 
gigantea  и  S.tenella  в  Нахчыванской  АР.  Установлено,  что  зараженность  овец  S.gigantea  в 
республике составляет -24,2%, а S.tenella-58,3%. Выявлено, что цисты S.gigantea в основном 
паразитируют  в  мышцах  пищевода,  а  цисты  S.tenella  локализуются  в  мышцах  пищевода, 
диафрагмы, языка и сердца. 
 
Экстенсивность  и  интенсивность  заражения  овец  S.gigantea  зависит  от  возраста 
животного.  Было  выявлено,  что  в  зависимости  от    возраста  самая  высокая  экстенсивность 
заражения овец S.gigantea наблюдается у особей старше 2 лет  (20,9%,105/22), а самая низкая 
у  6-12  месячного  молодняка  (4,4%,  90/4).    Высокая  интенсивность  инвазии  обнаружена  у 
овец старше 2 лет, низкая у 6-12 месячных возрастов. 
ABSTRACT 
Ismayil Mammadov 
Age dynamics of contamination of sheep with Sarcosystis in the conditions of the Nakhchivan 
Autonomous Republic 
 
Sarkosporids  are  called  the  invasive,  chronically  proceeding  disease  at  which  cross-striped 
muscular and connecting fabrics with education in them characteristic asist are surprised. Results of 
researches age dynamics of contamination of sheep in the conditions of Nakhchivan  are presented 
to the Autonomous Republic in article. Two Parasit types of sarkosporidiya at sheep (Ovis aries) - 
Sarcosystis  gigantea  and  S.tenella  were  established  in  Nakhchivan    Autonomous  Republic.  It  is 
established that contamination of sheep of S.gigantea in the republic makes-24,2%, and % S.tenella-
58,3.  It  is  revealed  that  tsist  of  S.gigantea  generally  parasitize  in  gullet  muscles,  and  tsist  of 
S.tenella are localized in muscles of a gullet, a diaphragm, language  and  heart. Extensiveness and 
intensity  of  infection  of  sheep  of  S.gigantea  depends  on  age  of  an  animal.  It  was  revealed  that 
depending  on  age  the  highest  extensiveness  of  infection  of  sheep  of  S.gigantea  is  observed  at 
individuals 2 years (20,9%, 105/22), and the lowest at 6-12 monthly young growths are more senior 
(4,4%, 90/4). High intensity of an invasion is found in sheep 2 years, low at 6-12 monthly age are 
more senior. 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  27  aprel  2017-ci  il  tarixli  qərarı  ilə 
çapa tövsiyyə  olunmuşdur. (protokol № 08)
. 
Məqaləni  çapa  təqdim  etdi:  Baytarlıq  üzrə  elmlər  doktoru, 
professor E. Məmmədov 

---

267 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2017,  № 3 (84) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2017,  № 3 (84) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2017,  № 3 (84) 
 
METODİKA 
 ZЯРЮВШЯН BABAYEVA  
Нахчыван Дювят Университети 
[e-mail] 
UOT:372.8/57 
БИОЛОЭИЙАНЫН ТЯДРИСИНДЯ ЮЙРЯНМЯЙИ ЮЙРЯТМЯК  
ПРОСЕСИНДЯ ЙТТ-ДАН ИСТИФАДЯ 
Açar sözlər: öyrənməyi öyrətmək, pedaqoji texnologiya, təfəkkürün inkişafı, əyanilik prinsipi, 
fizioloji proseslərin nümayişi 
Key words:  teaching to learn, teaching technology, development of thinking, the principle 
of visuality, demonstration of physiological processes 
Ключевые слова:  обучения учиться, педагогическая технология, развитие мышления, 
принцип наглядности, демонстрация физиологических процессов 
Müasir  dövrdə  yeni  pedaqoji  təfəkkür  təlim-tərbiyə  prosesinin  «öyrənməyi  öyrətmək» 
texnologiyası üzərində qurulmasını, şagirdin təfəkkür imkanlarından maksimum dərəcədə istifadəni 
tələb edir.  Hazırda ali və orta məktəblərimizdə dünya təcrübəsində geniş tətbiq olunan yeni peda-
qoji texnologiyalardan, interaktiv təlim metodlarından geniş istifadə olunur. Müəllim əvvəlcə, uşağa 
öyrənməyi  öyrətməli,  sonra  isə  bu  işin  yerinə  yetirilməsini  onun  özünə  tapşırmalıdır.  Öyrənməyi 
öyrətmək xəstəliyin səbəbini dəqiqləşdirmək qədər mühüm amildir. Öyrənməyi öyrətdiyimiz tələbə, 
yaxud şagird elmləri öyrənib bilikləri tətbiq edə bilməsi üçün informasiya texnologiyalarının sonsuz 
imkanlarından istifadə edə bilmək şansına malikdir. Pedaqoqlardan Y.A.Komenski, İ.N.Pestalotski, 
K.D.Uşinski didaktika əsərlələrini şərh edərkən bu qənaətə gəlmişlər ki, təlimin başlanğıc mərhələsi 
hissə  əsaslanmalıdır.  Əyanilik  prinsipi  klassik  didaktikanın  əsas  prinsipi,  “Qızıl  qaydası”  hesab 
olunmuşdur.  Biologiyanın  öyrədilməsi  əyaniliyi  tələb  etdiyindən  interaktiv  üsullarla  YTT-dən 
istifadə ali və orta məktəblərdə müəllimlərin istifadə edə biləcəyi ən zəruri vasitədir. Ümumiyyətlə, 
BTM-in tədrisində YTT-nin, interaktiv təlimin sistemli tətbiqi эюзлянилян нятижяни верир. 
YTT-nin  biologiya  dərslərinə  tətbiqi  tələbə  və  şagirdlərə  əqli-elmi  məlumatların  geniş 
həcmdə mənimsənilməsinə imkan yaradır, dərs daha cəlbedici və maraqlı keçir, öyrənənlərin tədris 
prosesinə cəlb olunmasına şərait yaradır. Bu da təlimin keyfiyyətini, yaddaqalmanı yüksəldir. Bütün 
bunlara  nail  olmaq  üçün  müasir  dövrdə  daha  çox  imkan  və  vasitələr  vardır.  İstənilən  mövzu  üzrə 
materialın dərs üçün hazırlanması üçün  yeni təlim texnologiyalarının, internetin rolu əvəzsizdir və 
indi bu vasitələr olmadan dərslərin keçirilməsi çox sönük görünür. 
Yapon  alimi  T.Sakamato  pedaqoji  texnologiyanı  belə  xarakterizə  edir:  «Pedaqoji  texno-
logiya  pedaqogikaya  sistemli  təfəkkürün  tətbiqidir  və  onu  təhsilin  sistemləşdirilməsi  adlandırmaq 
olar».  Bu  yanaşma  ilə müəyyən  mənada  razılaşsaq  da,  demək  lazımdır  ki,  təhsildə  obyekt  və  sub-
yekt insan olduğu üçün  burada insan amilini, onun fərdi keyfiyyətini,  yaş xüsusiyyətini də mütləq 
nəzərə almaq lazımdır. Amerikalı pedaqoq Ş.Şramm proqramlaşdırılmış təlimi «avtomatlaşdırılmış 
repetitorluq» adlandırır. Düşünürük ki, bu fikir də yenə insan amilini arxa planda saxlamağa xidmət 
edir. Çünki qloballaşan və günü-gündən informasiya texnologiyaları ilə zənginləşən cəmiyyətimiz-
də insan əməyi,  dolayısı  ilə  insan  münasibətləri  aradan  çıxmaq üzrədir.  Tədris prosesinin  təşkilat-
çıları olaraq müəllim və metodistlərin diqqətini bu fakta yönəltməк истярдик. 
Müasir dövrdə yeni metodikaların «elmi nöqteyi nəzərdən mahiyyətini analiz edərkən bu nə-
ticəyə gəlmək olur ki, biologiyanın tədrisi metodikası bu suallara cavab verir: Kimi öyrətmək? Niyə 
öyrətmək? Nəyə öyrətmək? Necə öyrətmək? Yəni, birincisi metodikada tələb olunan yaş və bilik sə-
viyyəsi  nəzərə  alınmaqla  əsas  anlayışlar  ilə  öyrənənlər  tanış  olmalıdır.  "Nə  öyrətmək?"  dedikdə: 
məlumat,  fakt,  qanun,  nəzəriyyə,  təliм,  bacarıq,  yaradıcı  təcrübə  fəaliyyəti,  anlayışlar  şəklində 
biliklərin verilməsi nəzərdə tutulmalıdır. "Necə öyrətmək?" tədris formaсı, üsulу, yaradıcı tətbiqet-
mə və nəhayət "Niyə öyrətmək? - dedikdə öyrənənlərdə tədqiqatçılıq tələb edilir.  

---