Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №3 (84) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №3 (84)

147 
 
ƏDƏBİYYAT 
1.
 
Шур А.М. Высокомолекулярные соединения. Москва, Высшая школа, 1981, 653 с. 
2.
 
Коршак В.В. Технология пластических масс. Москва, Химия, 1976, 485 с. 
3.
 
Лосев  И.П.,  Тростянская  Е.Б.  Химия  синтетических  полимер.  Москва,  Химия,  1971,        
380с. 
4.
 
Məmmədov  F.V.,  Zeynalova  M.Ə.,  Tağıyev  F.M.  Plastik  kütlələrin  texnologiyası.  Bakı, 
Maarif, 1981, 276 s. 
5.
 
Благонравова  А.А.,  Непомящий  А.И.  Лаковые  эпоксидные  смолы.  Москва,  Химия, 
1970, 250 с. 
ABSTRACT 
Mirnazim Seyidov 
 Akif Aliyev 
Some application areas of highmolecular combinations 
Highmolecular  combinations  play  an  important  role  in  the  development  of  agriculture  as 
well  as  in  various  fields  of  national  economy.  This  article  also  deals  with  the  application  of 
highmolecular  combinations  in  various  areas  of  agriculture  -  crop  production,  agriculture,  animal 
husbandry, water supply of agriculture and mechanical engineering industries. It has found that it is 
not possible to provide the development of various sectors of agriculture without the high molecular 
combinations in this time of scientific and technical progress. 
Example,  the  high  pace  of  progress  in  the  automobile  industry  contributes  to  the 
development of agriculture. High-molecular compounds occupies a special place in the automobile 
industry. At the present, it is impossible to imagine the automobile industry without lac-dye. 
These  materials  covering  the  areas  of  car  metal  parts  from  corrosion  and  protects  them. 
Protective  lac-dye  coatings,  having  durability  against  to  high  solidity,  flexibility,  impact  are 
constantible against heating (warmth) and depreciation. 
 
РЕЗЮМЕ  
Мирназим Сейидов  
Акиф Алиев  
Применение некоторых высокомолекулярных соединений 
 
Как в различных областях народного хозяйства, так и в развитии сельского хозяйства 
высокомолекулярные соединения играют огромную роль. 
 
Эта  статья  посвящена  применению  высокомолекулярных  соединений  в  различных 
областях  сельского  хозяйства:  растениеводстве,  земледелие,  скотоводстве,  водоснабжении 
сельского  хозяйства  и  машинопроизводительной  промышленности.  Было  найдено,  что  в 
эпоху  развития  научно-технического  прогресса  невозможно  снабдить  развитие  различных 
областей сельского хозяйство без высокомолекулярных соединений. 
К  примеру,  прогрессе  высоким  темпом  автомобильной  промышленности  дает  боль-
шой толчок развитию сельского хозяйства. В автомобильной промышленности высокомоле-
кулярные  соединения  занимают  своеобразное  место.  В  настоящее  время  невозможно  пред-
ставить  автомобильную  промышленность  без  лаково-цветных  материалов.  Эти  материалы, 
покрывая  металлические  части  автомобилей,  защищают  их  от коррозии.  Защитные  лаково-
цветные покрытия имеют высокую прочность, эластичность, противоударную способность, а 
также устойчивы высокой температуре и изношению. 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  27  aprel  2017-ci  il  tarixli  qərarı  ilə 
çapa tövsiyyə  olunmuşdur. (protokol № 08)
. 
Məqaləni çapa təqdim etdi: Kimya elmləri doktoru, professor 
T.Əliyev
 
 

---

148 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2017,  № 3 (84) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2017,  № 3 (84) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2017,  № 3 (84) 
 
 
FİRDOVSİ QASIMOV 
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
UOT 661:547.565.565.2.678.5 
XLORANİLİNİN    OKSİDLƏŞMƏSİ 
Açar sözlər: oliqomer, oksidləşmə, polikondesləşmə, turş mühit, karbon qazı 
Key words: oligomer, oxidation, polycondensation, acidic environment, carbonic gas 
Ключевые слова: олигомер, окисление, поликонденсация, кислая среда, углекислый газ. 
Oliqoarilenaminlər tərkibində aromatik nüvələr arasında imin qrupları bərabər paylandığına görə 
azot  atomlarının  sərbəst  elektronları  da  makromolekul  boyunca  delokallaşmada  iştirak  edir(l).  Buna 
görə  də,  bu  oliqomerlər  termodavamlı  olub,polimer  elektrodların,  yarımkeçiricilərin  hazırlanmasında, 
həmçinin  epoksid  qətranı  ilə  yüksək  möhkəmliyə  və  istiyə  davamlı  materialların  alınmasında  geniş 
istifadə  edilirlər(2,3).  Lakin  bu  oliqomerlərin  sintezi  mürəkkəb  şəraitdə,  aqressiv  oksidləşdirici  və 
katalizatorların iştirakında aparılır və zərərli tullantılar əmələ gəlir(4,5). 
Bu  iş  o-xloranilinin  turş  mühitində  natrium  hipoxlorit  məhlulu  ilə  oksidləşmə-polikondens-
ləşmə reaksiyası ilə oliqoxloranilinin yeni, sadə sintez metodunun tədqiqinin nəticələrinə həsr edil-
mişdir.  Turş  mühit  yaratmaq  üçün  əvvəllər  istifadə  edilən  aqressiv  xlorid  turşusu  son  məhsulun 
çirklənməsinə  və  tərkibinin  bircinsliyinin  pozulmasına  səbəb  olduğundan  bu  prosesdə  iqtisadi 
cəhətdən əlverişli olan karbon qazından istifadə edilmişdir. 
Tədqiqat  nəticəsində  müəyyən  edilmişdir  ki,  o-xloranilinin  natrium  hipoxlorit  məhlulu 
qarışığından karbon qazı keçirtdikdə reaksiya qarışığının temperaturu 50 dəqiqə ərzində 280 K-dən 
290 K-ə qədər artır və qara rəngli maddə əmələ gəlir. Bu zaman müddətində reaksiya mühitinin pH-
ı 10,5-dən 5,4-ə qədər azalır. 
Qısa  müddət  ərzində  kifayət  qədər  çıxımla  oliqoxloranilinin  əmələ  gəlməsi,  bu  şəraitində  o-
xloranilinin  oksidləşmə-polikondensləşmə  reaksiyasında  yüksək  reaksiya  qabiliyyətli  olduğunu  gös-
tərir. Cədvəldən göründüyü kimi bir saat müddətində karbon qazı iştirakında o-xloranilinin natrium 
hipoxloritlə qarşılıqlı təsiri nəticəsində 51% oliqomer əmələ gəlir.Sonrakı altı saat ərzində oliqomerin 
çıxımı  25%  artır.  Təcrübənin  nəticələri  göstərdi  ki,  karbon  qazı  iştirakında  o-xloranilinin  natrium 
№ 
O-Xloranilin: 
NaOCl 
T,K 
Zaman,saat 
pH 
Oliqomerin 
         çıxımı 
1 
1:1 
323 
  3 
- 
 18 
2 
1:1 
323 
5 
- 
26 
3 
1:2 
323 
3 
- 
38 
4 
1:2 
323 
5 
- 
44 
5 
1:3 
323 
3 
- 
54 
6 
1:3 
323 
5 
- 
60 
7 
1:4 
323 
5 
- 
90 
8 
1:3 
323 
1 
- 
51 
9 
1:3 
323 
3 
- 
59 
10 
1:3 
323 
6 
- 
70 
11 
1:3 
323 
7 
- 
74 
12 
1:3 
298 
1 
6,5 
37 
13 
1:3 
298 
1 
5,8 
53 
14 
1:3 
298 
1 
5,4 
78 
15 
1:3 
323 
5 
5,4 
92 

---