Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №7 (88)

- 71 - 
 
Sb
2
Se
3
  nazik  təbəqəsinin  konversiya  təsirliliyi  müvafiq  olaraq  5,55%  və  7,3  %  konversiya  təsirli 
struktur  yaradır.  Ümumiyyətlə  nazik  təbəqələrin  günəş  enerjisinə  tətbiqi  və  əlbəttə  ki,  bu  tətbiq 
etmələr  zamanı  təbəqələr  vasitəsilə  elektromaqnit  dalğalarının  təbəqə  üzərində  yayılması  məhz  bu 
təbəqələrin  potensial  imkanlarından  asılıdır.  Bu  mülahizə  Sb
2
Se
3
  nazik  təbəqələrinin  bir  sıra 
xüsusiyyətlərini izah etməyə imkan verir. 
Sb
2
Se
3
-də fotoeffekt xassələrinin öyrənilməsi zamanı daxili fotoeffektin paylanma əyrisində 
iki maksimumun mövcudluğu aşkar edilmişdir: biri qısa dalğalı sahəyə  500 mmk, digəri isə daha 
uzun  dalğalı  sahəyə,  yəni  1000  mmk-a  uyğundur.  Buna  görə  də  Sb
2
Se
3
  monokristallarının 
fotohəssaslığı polikristallara nisbətən daha çoxdur.  
Sb
2
Se
3
-prizmaşəkilli  kristal  quruluşlu,  birbaşa  qadağan  olunmuş  zona  yarımkeçiricisi 
olduğundan,  ideal  Şokli-Quiesser  qiymətinəyaxınlaşan  1,1-1,3  eV-luq  niusbətən  ensiz  qadağan 
olunmuş  zona  nümayiş  etdirir 

18

  və  təqribən  1000  nm-ə  qədər  olan  infraqırmızı  sahə  üzərində 
toplanan işığı udmaq qabiliyyətinə malikdir.  
Bundan  başqa  nano  strukturlu  Sb
2
Se
3
  və  SnO
2
  zolaq  kənarlarının  keçiricilik  qiymətinin  nisbi 
vəziyyəti öz interfeysində elektron köçürmə üçün əlverişli energetika nümayiş etdirir 

15

. Əlavə olaraq 
Quistino  tərəfindən  yerinə  yetirilən  nəzəri  hesablamalara  əsaslanaraq  Sb
2
Se
3
  mənşəli  batareyaların 
fəaliyyəti Sb
2
S
3
 mənşəli batareyalarla müqaisə olunmuş və müəyyən edilmişdir ki, Sb
2
Se
3
 axtarılan bu 
kimi  potensial  maddələr  arasında  daha  çox  əhəmiyyətə  malikdir.  Bütün  bu  üstünlüklərə  baxmayaraq 
Sb
2
Se
3
 əsaslı günəş batareyaları eksperimental olaraq çox az hallarda tətbiq edilib. Stibium-selen əsaslı 
günəş  batareyalarından  biri  Batakarya  tərəfindən  verilən  kimyəvi  məhlul  çöküntüsü  ilə  hazırlanan 
fotoelektrik  günəş  batareyasıdır 

7

.  Digəri  Zaera  tərəfindən  verilmiş  TiO
2
/Sb
2
Se
3
/CuSCN 
heterobirləşməli  günəş  batareyaları  elektrokimyəvi  yolla  çökdürülmüş  Sb
2
Se
3
  nazik  təbəqələrinin 
əsasında  hazırlanmışdır 

20

.  Buna  baxmayaraq  Sb
2
Se
3
-ün  fotoqalvanik  xüsusiyyətlərinə  dair 
məlumatlar  olduqca  azdır.  Çünki  yarımkeçiricinin  tərkibindəki  TiO
2
  fotoanodu  ilə  üzlənmiş  həssas 
dövriyyəli  günəş  batareyalarının  tətbiqi  zamanı  onun  fotoqalvanik  xüsusiyyətləri  kifayət  qədər 
öyrənilməmişdir.  Lakin  buna  baxmayaraq  TiO
2
  yarımkeçiricisi  həssas  günəş  batareyalarının 
əksəriyyətində fotoanod materialı kimi geniş tətbiq olunur.  
 
ƏDƏBİYYAT 
1.
 
Aliyev A.Sh., Salakhova E.A., Suleymanov A.S., Babayeva M.A., Gasanov Ch.A. Photovoltaic cell 
on the semiconductor heterosystems – // Inter.congres of Energy Ecologi Istanbul- Baku 1991, p.1. 
2.
 
A.U.  Bajpeyee  Deposition  and  characterization  of  antimony  selenide  thin  films,  Multilogik  in 
Sciense, Vol II, İssue II, iyul 2012 
3.
 
A.P.  Torane,  K.Y.Rajpure,  C.H.Bhosale  Preparation  and  characterization  of  elektrodeposited 
Sb
2
Se
3
 thin films. Materials Chemistry and Physics 61 (1999) 219-222 
4.
 
A.P.Torane, C.H.Bhosale Preparation and characterization of electrodeposited Sb
2
Se
3
 thin films 
non-aqueous  media.  Journal  of  Physics  and  Chemistry  of  Solids.  Vol.  63  İss.10  october  2002 
Pag. 1849-1855 
5.
 
A.M. Fernandez, M.G.Merino. Thin Solid Films Vol.366, İs.1-2, 2000, Pg 202-206 
6.
 
A.Tang,  M.Long,  Z.He  Electrodeposition  of  Sb
2
Se
3
  on  TiO
2
  nanotube  arrays  for  catalyitic 
reduction of p-nitrophenol. Electrochimica Acta 146, (2014) 346-352  
7.
 
Bhattacharya,  R.N.,  Pramanik,  P.:  A  photoelectrochemical  cell  based  on  chemically  deposited 
Sb
2
Se
3
  thin  film  electrode  and  dependence  of  deposition  on  various  parameters.  Sol.  Energy 
Mater. 6, 317–322 (1982) 
8.
 
F.M.Sadiqov,  Z.I.Ismayilov,  G.T.Qənbərova,Tb-Sb-Se  Sisteminin  Sb
2
Se
3
-  Tb
2
Se
3 
Kəsiyi  Üzrə 
Fiziki-Kimyəvi Tədqiqi, Baki Universitetinin Xəbərləri №2 Təbiət Elmləri Seriyasi 2012 
9.
 
Xuezhao  Shi,  Xin  Zhang,  Yuan  Tian,  Electrodeposition  of  Sb
2
Se
3
  on  indium-doped  tin  oxides 
substrate: Nucleation and growth. Applied Surface Sciense 258, (2012) 2169-2173 
10.
 
J.W. Wang, Z.X. Deng, Y.D. Li, Mater. Res. Bull. 37 (2002) 495. 
11.
 
K.W.Sun, C.H. Yang, T.Y. Ko, H.W. Chang, Pure Appl.Chem. 81 (2009) 1511 
12.
 
 Q. Xie, Z.P. Liu, M.W. Shao, L.F. Kong, W.C. Yu, Y.T. Qian, J. Cryst. Growth 252 (2003) 570. 
13.
 
 M.Malligavathy, R.T. Ananth Kumar, Chandasree Das, S.Asokan, D.Pathinettam Padiyan. Jur. 
of Non-Cryistalline Solides 429, 2015, 93-97 

---

- 72 - 
 
14.
 
 Ovshinsky, Phys. Rev. Let 21 (1968) 1450  
15.
 
Rhee, J.H., Chung, C., Wei-Guang Diau, E.: A perspective of mesoscopic solar cells based on 
metal chalcogenide quantum dots and organometal-halide perovskites. NPG Asia Mater. 5, e 68 
(2013) 
16.
 
R.S. Kane, R.E. Cohen, R. Silbey, J. Phys. Chem. 100 (1996) 7928. 
17.
 
S.R. Ovshinsky Phys. Rev. Lett 21 (1968) 1450 
18.
 
Sze, S. M., Physics of Semiconductor Devices, 751, Wiley, New York, 1981. and 849.  
19.
 
Shockley,  W.,  Queisser,  J.:  Detailed  balance  limit  of  efficiency  of  p-n  junction  solar  cells.  J. 
Appl. Phys. 32, 510–519 (1961)  
20.
 
Tuyen  Ngo,  T.,  Chavhan,  S.,  Kosta,  I.,  Miguel,  O.,  Grande,  H.,  Tena-Zaera,  R.: 
Electrodeposition of antimony selenide thin films and application in semiconductor sensitized 
solar cells. Appl. Mater. Interfaces 6, 2836–2841 (2014) 
21.
 
Ugwu, E. I., Int. J. of Multi. Phsics, Vol. 4, No. 4, 306{315, 2010. 
22.
 
 Y. Lai, Z.Chen, C.Han, L.Jiang, F.Liu, J.Li, Y. Liu Preparation and characterization of Sb
2
Se
3
 
thin  films  by  electrodeposition  and  annealing  treatment.  Appkied  Surface  Science.  Vol.261, 
november 2012, Pag. 510-514 
23.
 
 Y.Chen,  A.Pradel,  A.Merlen,  M.Ribes,  M-C.  Record.  Deposition  of  Sb2Se3  nanofilm  on  Au 
by Electrochemical Atomic Layer Epitaxy JFIC-GIFC, Turin, Italy, may 2014 
24.
 
И.С. Вирт, И.А. Рудый, И.В. Курило, И.Е. Лопатинский, Л.Ф. Линник, В.В. Тетёркин, П. 
Потера, Г. Лука2013, том 47, вып. 7  
25.
 
Угай Я.А. Введение в химию полупроводников. “Высшая школа”, М., 1975, 302 с  
26.
 
T.M.İlyaslı,  F.M.  Sadıqov,  M.R.  Allazov,  E.H.  Əliyev    Yarımkeçiricilər  Kimyası.  Bakı 
Adiloğlu nəşriyyatı, 2004, 354 s.  
ABSTRACT 
Y.Babayev, P. Quliyev, V.Majidzade  
ANTIMONY-SELENIDE SYNTHESIS METHODS AND  
INVESTIGATION OF PROPERTIES 
 
Modern scientific and technological progress enhances the demand for the synthesis of new 
semiconductor  thin  films.  From  this  point,  extensive  literature  studies  were  carried  out  to  study 
methods  for  the  synthesis  of  semiconductor  thin  Sb-Se  films  of  important  adsorbents  and  their 
photoelectric  properties.  It  has  been  established  that  the  Sb-Se  thin  films  are  carried  out  in  many 
ways,  in  addition  to  chemical  and  electrochemical  methods.  At  the  same  time,  the  photoelectric 
properties  of  Sb-Se  thin  films  vary  depending  on  these  methods.  Literature  studies  show  that 
researchers  are  increasingly  turning  to  the  electrochemical  synthesis  method  to  improve  the 
photoreflective properties of thin films of Sb-Se and at the same time to obtain substrate layers. 
 
РЕЗЮМЕ 
Я. Бабаев, П. Кулиев, В. Меджидзаде  
МЕТОДЫ СИНТЕЗА И ИССЛЕДОВАНИЕ  
СВОЙСТВ СЕЛЕНИДАСУРЬМЫ 
 
Современный научно – практический прогресс повышает потребность синтеза новых, 
полупроводниковых  тонких  пленок.  С  этой  точки  зрения  проведен  широкий  литературный 
анализпо исследованию фотоэлектрических свойств и методов синтеза полупроводниковых 
тонких  пленок,  как  одним  из  важных  адсорбентов  Sb-Se.  Показано  что,  получение  тонких 
пленок  Sb-Se  наряду  с  другими  способами,  осуществляется  также  химическими  и 
электрохимическими  методами.  Также  в  зависимости  от  применяемых  методов  синтеза 
фотоэлектрические  параметры  тонких  плёнок  Sb-Se,  включая  Sb
2
Se
3
  значительно 
изменяються.  Литературные  данные  привели  к  выводу  что,  для  получения  качественных 
пленок  и  улучшения  фотоэффективных  качеств  исследователи  часто  обращаются  к 
электрохимическому методу синтеза.  
 
   NDU-nun Elmi Şurasının 27 noyabr 2017-ci il tarixli qərarı ilə çapa 
tövsiyyə   olunmuşdur. (protokol № 03).  
 
 

---