Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
| /
j K.Marks belə bir fikir irəli sürmüş və əsaslandırmağa ça- lışmışdır ki, insan öz mahiyyətinə görə yaradıcıdır; o həm özünü, həm də öz dünyasını yaradır. Həyat haqqında çoxlu müxtəlif fikirlər var: həyat əzab- əziyyətdir (Budda, Şopenhauer və b.); «insan həyatı acınacaq- lıdır» (Seneka); «həyat axmaq tərəfindən danışılan, hay-küylə, qəzəblə dolu, lakin mənasız hekayədin> (Şekspir); «bütün həy- at aldadılmış ümidlərin qiymətidin> (Didro); «insanın bütün həyatı yalana batıbdın> (Nitsşe); «biz bilmirik nə yaxşıdır, ya- şamaq yoxsa ölmək» (Qandi) və s. Ümumiyyətlə həyat haq- qında mənfi fikirlər daha çoxdur. ^U^İpsan həyatının mənası probleminin həlli haqqında çoxsaylı '‘'fikirləri əsasən üç qrupa bölürlər: 1) həyatın mənası ilk baş- lanğıcdan onun dərin qatlarında əbədi mövcuddur. Belə izah daha çox dini təlimlərə aiddir; 2) həyatın mənası həyatdan kə- narda mövcuddur. Belə izahın əsasında dindən azad (sekulyar)
fikir dayanır. Bu konsepsiyanın tərəfdarları göstərirlər ki, insan dünyanı xeyir və ədalət əsasında yenidən qura bilər. Bu məqsədə doğru hərəkət tərəqqi adlanır. Tərəqqi məqsədi nəzərdə tutur, onu şərtləndirir, məqsəd isə insan həyatına məna verir; 3) həyatın mənası subyektlərin özü tərəfindən yaradılır. Həyatın mənası yoxdur, yalnız biz özümüz şüurlu və ya kortəbii, bilə-bilə və ya qeyri-ixtiyari olaraq həyata məna veririk və bununla da öz insani mahiyyətimizi seçir və yaradınc^ Tez-tez həyatın mənasını axtarmaq haqqında elə danışırlar ki, elə bil bu məna haradasa hazır şəkildə saxlanılır və onu yalnız axtanb tapmaq lazımdır. Lakin məna mahiyyət demək deyil, hərçənd bu anlayışlar bir-birinə oxşayırlar. Əgər mahiyyət hadisələrin görünməyən, daxili hissəsinə aiddirsə, məna bizim hadisələrə münasibətimizi, onları öyrənməyimizi, qiymət verməyimizi bildirir, bu isə insana nə lazım olmasını müəyyənləşdirmək baxımından mümkündür. İnsan yeganə varlıqdır ki, özünün ölümlü olduğunu başa düşür və bu halı düşüncə predmeti edə bilir. Bunu anlayan insanın reaksiyası ilk baxışda ümidsizlik və çaşqınlıq hissi olmalıdır. Bu əhvali-ruhiyyəni aradan götürərək insan yaşamaqda davam edir, hərçənd həyatının müvəqqəti olduğunu bilir. Belə biliyə malik olan insan zəruri olaraq çox ciddi və kəskin sual ilə qarşılaşır: həyatın mənası və məqsədi nədir? Belə bir fikir daha çox yayılıbdır ki, bütün bəşəriyyətin yaşamasının mənası və mövcudluğunu saxlamaq və onun tərəqqisini təmin etmək üçün səyi gücləndirmək və çoxaltmaqdır. Ayrılıqda götürülmüş hər bir insanın həyatının mənası da elə bununla müəyyən edilir. Hər bir şəxsin həyatının məqsədi və mənası eyni zamanda bütün insan tarixinin, insanın yaşadığı cəmiyyətin məqsəd və mənasına böyük təsir göstərən sosial ideyalar və fəaliyyətlər ilə də sıx əlaqədədir. İnsanın məqsədi, rolu, vəzifəsi öz qabiliyyətini inkişaf etdirmək, tarixə, cəmiyyətin tərəqqisinə, onun mədəniyyətinə, öz şəxsi həyatının təminatı işinə xidmət etməkdir. Ümumi rifaha çalışmaq aparıcı istiqamət olmalıdır. L.N.Tolstoy deyirdi 407 ki, yalnız ağılın tələbinə tabe olmayan «heyvani şəxs» ümumi rifah haqqında fikirləşmir. Ölümsüzlüyün bir neçə növünü göstərirlər. Ölümsüzlüyün
növü insanlann əksəriyyətinə aid olan nəsil artırma genləridir. İnsanlann mütləq əksəriyyəti öz sayını artırmağa çalışır. Ölümsüzlüyün ikinci növü öləndən sonra əbədi saxlamaq məqsədilə bədənin mumiyalaşdırılmasıdır. Hələ Misir faraonlarmın təcrübəsi, müasir balzamlaşdırma (V.İ.Lenin, Мао Tszedun) göstərir ki, bir çox sivilizasiyalarda bu hal qəbul olunub. Ölümsüzlüyün üçüncü növü ölənin bədən və ruhunun Kainatda «əriməsinə», kosmik cismə qədər yüksəlməsinə, materiyanın əbədi hərəkətinə qovuşmasına inanmaqdır. Ölüm- süzlÜ
Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|