Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ontologiyada
| praksiologiya
(yun. «praktikos» - fəallıq) deyilir.
fəaliyyəti şəxsiyyətin sosiallaşması üsulu kimi nəzərdən keçirir.
fbaliyyət (sosial hərəkət) sosial orqanizmin başqalarına yönəlmiş subyektiv motivasiyası ilə xarakterizə edilən və şəxsiyyət ilə cəmiyyət arasında əlaqəni təmin edən hüceyrəsi kimi tədqiq edilir.
fəaliyyət insanın elə varlıq formasıdır ki, burada onun mövcudluq qüvvəsi daha yaxşı üzə çıxır. İdrak nəzəriyyəsində maddi olan hissi-əşyavi fəaliyyət nəzərdən keçirilir. Fəlsəfədə fəaliyyətə - insana xas olan və xarici aləmin məqsədəuyğun olaraq dəyişdirilməsinə yönəldilən aktivliyin xüsusi forması kimi tərif verilir. İnsan fəaliyyəti düşünülmüş, məqsədyönlü hərəkətdir. Materialistlərə görə maddi-dəyişdirici fəaliyyət insana özünü başa düşən subyekt kimi təbiətdən aynimaq imkanı verdi.
Məhz insan, tədricən özündə gerçəkliyin hissi-konkret, subyektiv obrazını toplamaq və empirik cəhətdən ümumiləşdirmək qabiliyyətini əldə etmək və inkişaf etdirmək imkanından başqa, həm də öz məzmununa görə anlayış, mühakimə və əqli nəticə, yəni fikri abstraksiya formasında tam bilik almaq imkanı qazanır. K.Marks yazırdı: «İnsan təfəkkürünün predmet həqiqiliyinə malik olması məsələsi heç də nəzəriyyə məsələsi deyil, praktiki məsələdir. Öz təfəkkürünün həqiqiliyini, yəni gerçəkliyini və qüdrətini, dünyəviliyini - insan praktikada sübut etməlidir. Praktikadan təcrid olunmuş təfəkkürün gerçəkliyi və ya gerçək olmaması haqqında mübahisə sırf sxolastik məsələdir».'*’ XX əsr Avropa filosoflarının çoxu marksizmin praktika haqqında olan fikirləri ilə razı deyil. Məsələn, fransız filosofu
(1903-1969) nəzəriyyə və praktikanın əlaqəsi haqqında demişdir: «Heç də təsadüfi deyil ki, marksist fəlsəfədə formalaşdırılan və sonralar Lenin tərəfindən nəzəri cəhətdən inkişaf etdirilən nəzəriyyə ilə praktikanın birliyi haqqında fikir, ümumiyyətlə, nəticədə hər hansı nəzəri mənadan məhrum «diamat»m kor doqmasına (ehkamına) çevrildi. Burada praktisizm görkəmində həm sonsuz irrasionalizm, həm də repressiyaya və insanı əzməyə söykənən praktika üzə çıxır».^® Praktikanın həqiqətin meyan (kriterisi) olması fikrində müəyyən həqiqət var. Lakin hər bir elmi nəzəriyyə hökmən praktikada yoxlanıla bilməz. Elmi nəzəri)^ə o halda sübut olunmuş hesab edilir ki, onun doğruluğu məntiqi vasitələrlə təsdiq edilir, yəni bir mühakimənin doğruluğu əvvəllər sübut olunmuş və yoxlanılmış mühakimənin köməkliyi ilə əsaslandı- nlır. Ancaq ən sadə həqiqətlər öz təsdiqini tez tapa bilər. Fəlsəfi həqiqətlər isə yalnız bütün bəşəriyyətin tarixi inkişaf praktikasında təsdiq edilir. Bir çox filosof və məntiqçilərin dediyi kimi həqiqətin universal kriterisi mümkün deyil. Elmi nəzəriyyədə əsas məsələ həqiqətə yaxınlaşma ideyasıdır. Bəzi fikirlər faktlara uyğun- Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|