Elmi redaktor: İsmayıl Əli oğlu Fcyzullabəyli, iqtisad elmləri doktoru, professor
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
2) Avstriya məktəbi səmərəliliyin ən’ənəvi neoklassik yozumda dərk edilməsinin əleyhinədir. Belə ki, onlar bazar subyektlərinin qarşılıqlı təsirini və rəqabəti kooperasiyaya əks olan cəhətlər kimi deyil, sahibkarlıq prosesinin müxtəlif elementləri formasında qəbul edirlər. Antiinhisar siyasəti sferasında müasir dünya təcrübəsinin ümumiləşdirilmiş yekunları açıq-aydın şəkildə göstərir ki, sözügedən istiqamətdə həyata keçirilən praktika hər bir ölkənin spesifikası və iqtisadi inkişaf strategiyasının mahiyyətinə uyğun olaraq müxtəlif məzmunlu üsul və metodlann toplusu kimi meydana çıxır. Araşdırdığımız problemin əhatə dairəsini genişləndirsək, yə’ni, ümumiyyətlə haqsız rəqabətlə mübarizəni ön plana çıxarsaq, onda çox asanlıqla müşahidə etmək olar ki, bu aspektdən sahibkarlıq mühitinin tənzimlənməsi qaydaları (ölkələr üzrə) istiqamətində kəskin fərqlər mövcuddur. I 3, MİLLİ BAZARDA ANTİİNHİSAR SİYASƏTİNİN MÜASİR VƏZİYYƏTİNİN SİSTEMLİ TƏHLİLİ A ( ^ Azərbaycanda antiinhisar siyasəti antiinhisar qanunvericiliyinə daxil olan qanun və normativ aktlar əsasında həyata keçirilir. Bu sırada 4 mart 1993-cü il tarixli «Antiinhisar fəaliyyəti haqqında», 12 mart 1999-cu il tarixli «Təbii inhisarlar haqqında», 2 iyun 1995-ci il tarixli «Haqsız rəqabət haqqında», 19 sentyabr 1995-ci il tarixli «İstehlakçı hüquqlannın müdafiəsi haqqında» qanunlar xüsusi rol oynayırlar. Ölkədə inhisarçı fəaliyyətin məhdudlaşdıniması və aradan qaldınimasının təşkilatı-hüquqi əsaslan «Antiinhisar fəaliyyəti haqqında qanunla müəyyən edilir. Qanun iqtisadi fəaliyyətlə məşğul olan əksər fiziki və huquqi şəxslərə şamil edilir. Yalnız bazar subyektinin nou-xau, əmtəə nişanları və müəlliflik hüquqlarından doğan münasibətlər qanunun əhatə dairəsindən kənarda qalır. Eyni zamanda, sözügedən istiqamətlərdə rəqabətin məhdudlaşdınimasına yönəldilən sui- 264 istifadə hallan olarsa, onda yuxanda deyilənlər də antiinhisar nəzarətinə məruz qalırlar. İnzibati-amirlik sisteminin mirasını nəzərə alaraq qanunda inhisarçı fəaliyyətin aşağıdakı növləri öz əksini tapmışdır: 1) Dövlət inhisarçıhğı; 2) Sahə inhisarçıhğı; 3) Yerli inhisarçılıq; 4) Təsərrüfat subyektinin inhisarçıhğı; 5) Maliyyə-kredit inhisarçıhğı; 6) Bazar subyektlərinin üfıqi və şaquli birləşməsi (qovuşması) nəticəsində meydana çıxan inhisarçılıq; 7) Təbii inhisar; 8) Patent-lisenziya inhisarçıhğı. Göründüyü kimi, antiinhisar siyasətinin tətbiqi sferaları baxımından inkişaf etmiş ölkələrlə müqayisədə sırf spesifik mahiyyət daşıyan cəhətlər o qədər də az deyildir. Bu hal öz- özlüyündə antiinhisar siyasətinin tətbiqi sferasında da fərqli nüanslar meydana çıxarır. Ümumi şəkildə götürsək, antiinhisar siyasəti inhisarçı fəaliyyətə nəzarət-^məhdudlaşdırma—>aradan qaldırma xətti üzrə həyata keçirilir. İlkin olaraq antiinhisar nəzarətinin çıxış nöqtəsi təsərrüfat subyektlərinin birləşməsi (qovuşması) nəticəsində meydana çıxan hegemon mövqe hesab olunur. Hegemon mövqe (qanunvericiliyə uyğun olaraq) birləşən (qovuşan) təsərrüfat subyektlərinin müvafiq mal bazarında payı 35%-dən yaxud onlann aktivlərinin ümumi dəyəri minimum əmək haqqı məbləğinin 75 min mislindən çox olduqda formalaşmış hesab olunur. Bu baxımdan, ümumi aktivlərinin dəyəri minimum əmək haqqının 50 min mislindən çox olan müəssisələrinin ləğvi (ləğv haqqında məhkəmə qərannı istisna etməklə), eləcə də həmin müəssisələrin bölünməsi (əgər, nəticədə hər birinin bazar payı 35%-dən çox olan yeni subyektlər meydana çıxarsa) üzərində də antiinhisar nəzarətinin təşkil olunması nəzərdə tutulmuşdur. 265 Yuxanda təsvir etdiyimiz istiqamətlərdə təsərrüfat subyektlərinin yaradılması, yenidən təşkili və ləğvi İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin (əvvəllər Antiinhisar siyasəti və Sahibkarlığa Kömək Komitəsi) icazəsi ilə həyata keçirilə bilər. Təsərrüfat subyektləri arasında imzalanan sazişlər aşağidakı-haltardä'lqlisadi İnkişaf Nazirilyinilə^^na^şdink malıdırf ........................ "— --------- --------- - ^ ‘ 1) Bir təsərrüfat subyektinin nizamnamə kapitalını təşkil edən və səs vermə hüququna malik səhmlərin (paylann) 20%- dən çoxunu digər təsərrüfat subyekti tərəfindən əldə edilməsi; Bu məhdudiyyət təsərrüfat subyektinin yaradılması zamanı onun tə’sisçilərinə aid edilmir; 2) Bir təsərrüfat subyektinin əsas istehsal vasitələrinin və ya qeyri-maddi aktivlərinin digər təsərrüfat subyektinin mülkiyyətinə və ya istifadəsinə verilməsi zamanı, əgər əqd predmetini təşkil edən əmlakın balans dəyəri, bu əmlakı öz- gəninkiləşdirən təsərrüfat subyektinin əsas istehsal vasitələrinin və qeyri-maddi aktivlərinin balans dəyərinin 10%-dən çox olarsa; 3) Bir təsərrüfat subyektinin sahibkarlıq fəaliyyəti aparmaq şərtlərinin müəyyənləşdirməyə və ya onun Ali idarəetmə orqanının funksiyalanm həyata keçirməyə imkan verən hüquqlannm digər təsərrüfat subyekti tərəfindən alındıqda. İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin icazəsi yalnız aşağıdakı hallarda tələb olunur: 1) Təsərrüfat subyektlərinin aktivlərinin ümumi balans dəyəri minimum əmək haqqı məbləğinin 75 min mislindən çox olduqda; 2) Təsərrüfat subyektlərindən birinin müvafiq əmtəə bazannda payı 35%-dən çox olduqda; 3) Səhmləri əldə edən təsərrüfat subyekti həmin səhmləri özgəninkiləşdirən təsərrüfat subyektinin fəaliyyətinə nəzarət etdikdə. İnhisarçı fəaliyyətin məhdudlaşdıniması, subyektin davranış tərzinin rəqabətə mənfi təsirinin aradan qaldıniması 266 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|