263
çobanyastığı biĢirməsi (500 q çiçək 5 litr suda 10 dəqiqə qaynadılır) əlavə edilir. Yarım vanna üçün
250 q, oturaq vanna üçün 150 q, ayaq vannası üçün isə 100 q tətbiq edilir. Çobanyastığı vannaları
həm də əsəbləri sakitləĢdirir, qıcolmaları aradan qaldırır.
Ekzema, üzün yağlı seboreyası, dəri yaraları, xoraları, rentgen Ģüalarından sonrakı yanıqlar,
göz qapaqlarının iltihabı zamanı çobanyastığı dəmləməsi ilə islatma yaxud kompres çox faydalıdır.
Üz dərisinin müxtəlif qıcıqlanmaları və iltihabı, sızanaqlar zamanı çobanyastığı,
boymadərən, qatırquyruğu, nanə və sürvə bitkilərinin bərabər miqdarda götürülmüĢ qarıĢığından
hazırlanmıĢ dəmləmə müalicəvi təsir göstərir. Dəmləmə hazırlamaq üçün 1 xörək qaĢığı qarıĢığın
üzərinə 1 stəkan qaynar su əlavə edilir, 30 dəqiqə isti yerdə saxlanılır, süzülür və zədələnmiĢ dərinin
üzərinə islatma qoyulur.
Çobanyastığı çiçəkləri yuxarıda göstərilənlərdən savayı digər bitkilərlə birlikdə ateroskleroz,
hipertoniya, böyrək və sidik yolları, xroniki pankreatit, saçların tökülməsi və s. xəstəliklərin
müalicəsində müvəffəqiyyətlə istifadə edilir.
Rumıniya Respublikasında «Romazulan» adlı preparat buraxılır. Tərkibinə 96 ml
çobanyastığı ekstraktı, 0,3 ml çobanyastığı efır yağı və 4 q tvin-80 (emulqator kimi) daxildir. Ondan
antiiltihab, antiseptik, dezodoredici bir vasitə kimi anginalar, xroniki tonzillitlər, laringitlər,
faıingitlər, gingivitlər, qlossitlər, diĢ xəstəlikləri zamanı və həmin xəstəliklərin profılaktikası
məqsədi ilə istifadə edilir.
Bunun üçün 0,5-2 çay qarıĢığı «Romazulan» 1 stəkarı isti suda həll olunur, ağız boĢluğu və
boğaz gündə 4-5 dəfə yeməkdən sonra qarqara edilir. Həmin məhlul dəri xəstəlikləri, neyrodermit,
övrə, yara, xoralar zamanı, həĢəratlar diĢlədikdə xaricə kompres Ģəklində tətbiq edilir.
«Romazulan» məhlulundan kolpitlər, vaginitlər, uĢaqlıq boynunun eroziyası, uretritlər,
sistitlər, prostat vəzi və digər xəstəliklər zamanı imalə və Ģırnaq (2 xörək qaĢığı + 1 litr su) üçün
istifadə edilir.
Qastritlər, duodenitlər, kolitlər, meteorizmlə müĢayiət edilən bağırsaq nasazlıqları zamanı
«Romazulan» məhlulu daxilə qəbul edilir. Bunun üçün 0,5 çay qaĢığı məhlul 1 stəkan isti suda həll
edilir və gündə 2-3 dəfə içilir.
Bir çox ölkələrdə qızlar və qadınlar arasında çobanyastığı çiçəklərindən kosmetik məqsədlər
üçün geniĢ istifadə edilir. Məsələn, PolĢada qadınlar həftədə 4 dəfə üzlərini çobanyastığının tünd
dəmləməsi ilə yuyurlar (bu zaman üzü qurutmurlar). Bundan baĢqa üz dərisinə xüsusi gözəllik,
hamarlıq, zəriflik vermək üçün qonaqlığa, Ģənliyə, mədəni istirahətə çıxmazdan bir neçə saat əvvəl
üz üçün çobanyastığı maskası hazırlanır.
Çobanyastığı dəmləməsi üz dərisini dezinfekslya edir, qıcıqlanmaları aradan qaldırır, həssas
dəriyə müsbət təsir edir, tonusu artırır, kəpəklənmənin qarĢısını alır.
Yorğun və qızarmıĢ göz qapaqlarını gündə 2 dəfə (səhər və axĢam) çobanyastığı dəmləməsi
ilə yumaq faydalıdır. Çobanyastığı dəmləməsi ilə islatma qoyduqda göz altındakı ĢiĢlər azalır.
Üz dərisini tozdan, çirkdən və tərdən təmizləmək üçün çobanyastığı dəmləməsi, spirt və
qliserinin 2:2:1 hissə nisbətdə götürülmüĢ qarıĢığından istifadə edilir.
Ayaqlar tərlədikdə çobanyastığı çiçəklərinin dəmləməsi, yaxud biĢirməsi ilə vanna edilir. Bu
zaman həm tərləmə azalır, həm də ayaqlardan pis iy çəkilir. Bu məqsəd üçün çobanyastığının 40%-
li spirtdə (1:5) dəmləməsi də istifadə edilə bilər.
BaĢ dərisinin yağlı seboreyası zamanı müalicə məqsədi ilə saçlar həftədə 2-3 dəfə
çobanyastığı dəmləməsi ilə yuyulur. Müalicə 1,5-2 ay davam etdirilir. Müalicəni bir müddətdən
sonra təkrar etmək olar. Bu məqsəd üçün «Romazulan» preparatı da tətbiq edilə bilər. 1 xörək
qaĢığı preparatı 500 ml suya əlavə edir, alınmıĢ maye baĢ dərisinə sürtülür və ondan saçların
yuyulması üçün istifadə edilir.
Ağsaçlı qadınlar saçlarına qızılı rəng vermək üçün onları çobanyastığı dəmləməsi ilə
yuyurlar.
Ətriyyat sənayesində çobanyastığı çiçəklərindən qidalandırıcı, vitaminli, yumĢaldıcı
kremlər, müxtəlif Ģampunlar, losyonlar hazırlamaq üçün istifadə edilir. Bir çox ölkələrdə çiçək və
təzə yarpaqlarından az halda ədviyyat kimi iĢlədilir.
Çobanyastığının efır yağı likör cövhəri istehsalında da tətbiq edilir.
264
Bundan ABġ, Ġngiltərə, Bolqarıstan ölkələrində tonusartırıcı, yuxugətirici çayların
hazırlanmasında, Fransada isə çaxırların xoĢiyli olmasında istifadə edilir.
Yadda saxlamaq lazımdır ki, digər bitki vasitələri kimi çobanyastığı vasitələrindən də uzun
müddət (2-3 ay) istifadə edildikdə yaxĢı nəticələr əldə edilir.
Nəhayət, onu da xatırlamaq istəyirik ki, ishala meyilli xəstələrə çobanyastığı vasitələri
ehtiyatla verilir; onun dəmləməsi bəzi adamlarda göz qızarmasına, allergik xarakterli qaĢınmaya
səbəb olur.
Yığılması və qurudulması. Çobanyastığı çiçəkləri may ayından sentyabradək əllə, yaxud
xüsusi daraqla yığılır və tezliklə quruducu peçlərdə 40°C-də qurudulur. Çiçəkləri həm qurudanda,
həm də saxlayanda günəĢ Ģüasından qorumaq lazımdır. Xammalda efır yağlarının miqdarı 0,3%-dən
az, nəmlilik 14%-dən çox olmamalıdır.
Saxlanması. Çobanyastığı çiçəkləri quru, sərin və qaranlıq yerdə, kip bağlanan taxta və
karton qutularda saxlanılır. Saxlama müddəti bir ildir.
Biz isə ilk dəfə olaraq çobanyastığının səbət çiçəklərindən boyaq ekstraktı hazırlayıb yun və
ipək məmulatlarını sarı, tünd-sarı, parlaq-sarı, qızılı-sarı, sarı-narıncı, narıncı, narıncı-yaĢıl, narıncı-
qızılı, parlaq-narıncı, firuzəyi-yaĢıl, tütünü-yaĢıl, tütünü-qəhvəyi, açıq qəhvəyi, yaĢılımtıl-tütünü,
zeytunu və s. rəng və çalarlara boyadıq.
Təbii halda yayıldıqları ərazilərin hər hektar sahəsindən 2-60 sentnerə qədər, əkilən
sahələrdən isə 4-12 sentner quru xammal əldə etmək olar. Əkilən sahədən ildə 4-5 dəfə xammal
(çiçək səbəti) tədarük olunur.
Amerika qitəsində aptek çobanyastığının müalicəvi xüsusiyyətlərinə oxĢar Chamomilla
növünə təsadüf olunur.
Çəmən çobanyastığı Azərbaycan xalqının ən sevimli çiçəklərindən biri sayılır. Xalq arasında
gəlinlər, yaĢlı qızlar ondan çələng hazırlayıb saçlarına düzür, dil Ģəkilli çiçəklərini bir-bir qoparıb
sevir-sevmir deyə özlərinə təskinlik verirlər. Aptek çobanyastığı çiçəklərinin iri, yarpaqlarının
lələkvarı formasına görə çəmən çobanyastığından fərqlənir.
Müalicə məqsədləri üçün çəmən çobanyastığını çiçək açan dövrdə toplayırlar.
Çəmən çobanyastığmdan hazırlanan preparatlardan qankəsici, ağrıkəsici, soyuqdəymə və
sidikqovucu, qurdqovucu vasitə kimi, spazma əleyhinə istifadə edilir.
Soyuqdəymə, öskürək, qızdırma, yüksək temperaturda. 3 çay qaĢığı doğranmıĢ otu 1 stəkan
qaynar suya töküb qaynama dərəcəsinə çatdırıb termosda 2-3 saat dəmləyib süzün. Aldığınız
ekstraktdan gündə 3-4 dəfə, yeməyə 10-15 dəqiqə qalmıĢ 1 xörək qaĢığı qəbul edin.
Qasıq yırtığı, babasil, yaşlılarda sidiyin saxlanmaması zamanı. 1 xörək qaĢığı doğranımĢ
quru otu 0,5 litr qaynar suya tökün, vam od üzərinə qoyub 3-5 dəqiqə saxladıqdan sonra 2 saat
dəmləyin. Sonra süzüb gündə 2-3 dəfə, 2 xörək qaĢığı qəbul edin. Bu ekstraktla xəstə nahiyəni
gündə 4-5 dəfə yuyun.
Baş ağrılarında. Bunun üçün bərabər miqdarda, çobanyastığı, çiyələk və cökə çiçəyi bir-
birilə qarıĢdırın. QarıĢıqdan 1 xörək qaĢığı 1 stəkan qaynar suya töküb qaynadın. Yarım saat
dəmləyib süzün. Aldığınız dəmləmədən stəkanın 1/4 hissəsi qədər balla qarıĢdırıb qəbul edin.
Uşaqlıq qanaxmalarında. 2 xörək qaĢığı doğranmıĢ otunu 1 stəkan qaynar suya tökün və
termosda 4 saat dəmləyin. Sonra süzüb gündə 3 dəfə, yeməyə 15 dəqiqə qalmıĢ 1 xörək qaĢığı qəbul
edin.
Xənazir xəstəliyində. 5 xörək qaĢığı doğranmıĢ otunun üzərinə 2 litr qaynar su əlavə edib
vam od uzərinə qoyun, 10 dəqiqə saxladıqdan sonra 30 dəqiqə dəmləyin və süzüb 36-37°C
temperaturda 10-15 dəqiqə vannasını qəbul edin.
Dəri, ekzema, səpki, neyrodermitdə. Təzə qurudulmuĢ çəmən çobanyastığından hazırlanmıĢ
tozundan götürüb eyni miqdarda donuz piyi ilə qarıĢdırıb 2 gün otaq temperaturunda saxlayın.
Gündə 1-2 dəfə xəstə nahiyəyə sürtün.
Həzm sisteminin nizama salınmasında. 40 q çobanyastığı çiçəyini 30 q yarpız və bədrənc
çiçəkləri ilə qarıĢdırın. Sonra qarıĢıqdan 1 xörək qaĢığını 3 stəkan qaynar suya töküb su hamamında
15 dəqiqə qarıĢdırmaqla 45 dəqiqə saxlayıb süzün, yeməyə 30 dəqiqə qalmıĢ ekstraktı qəbul edin.
Yağlı və çivzə basmış dəri üçün. 2 stəkan narın hala salınmıĢ çobanyastığı çiçəklərindən 3
Dostları ilə paylaş: |