62
Çuğundıırdan «Yay» kürüsünün hazırlanması. 2
ədəd orta böyüklükdə çuğundur, 2 ədəd
turĢuya qoyulmuĢ xiyar, 2 diĢ sarımsaq, 1 ədəd çox da böyük olmayan soğan, 2 xörək qaĢığı
smetan, bitki yağı, sirkə,
zövqünüzə görə duz, istiot götürün.
Çuğunduru qabıgı ilə birlikdə biĢirib təınizləyin. Xiyarın içərisindən toxumunu təmizləyib
xırda hissələrə salın. Halqavi doğranmıĢ soğanı azca bitki yağında qızardın. Bütün tərəvəzləri ət
maĢınından keçirib, üzərinə xırda doğranmıĢ sarımsaq, duz, istiot, xama və yaxud bitki yağı əlavə
edib süfrəyə verin.
Çuğundurdan ətsiz ləzzətli xörəyin hazırlanması. 3 ədəd orta böyüklükdə çuğundur, 2
xörək qaĢığı kərə yağı, 1 stəkan xama, 1 ədəd yumurta, 2 xörək qaĢığı sürtgəcdən keçirilmiĢ pendir,
un, doğranmıĢ Ģüyüd və cəfəri götürün. Çuğunduru pörtlədib və yaxud dairəvi doğrayıb, hər tərəfini
unlayın və yağda qızardın. Sonra üzərinə xama, yumurta, göyərti əlavə edin. Piroq formalı kütlənin
üzərinə yağ sürtüb, un, xama, pendir səpib sobaya qoyub kirĢan rəngi alana qədər saxlayın.
Çuğundurdan salatın hazırlanması. 500 q çuğundurun gövdə və yarpağından, 1 ədəd
soğan, 3 xörək qaĢığı bitki yağı, 1 ədəd limon Ģirəsi, çay qaĢığının 1/4 hissəsi qədər Ģəkər tozu,
zövqünüzə görə duz götürün. Çuğundurun gövdə və yarpaqlarını soyuq suda yuyub, doğrayıb bir
neçə dəqiqə az faizli duz məhluluna töküb bir az yumĢaltdıqdan sonra pörtlədilmiĢ gövdə və
yarpaqları süzgəcə boĢaldıb üzərindən su keçirib soyudun. Sonra üzərinə duz, Ģəkər tozu, nazik
doğranmıĢ turp
və soğan, bitki yağı və limon Ģirəsi əlavə edib süfrəyə verin.
Çuğundıırdan cavanlaşdırıcı içkinin hazırlanması. 3 stəkan çuğundur Ģirəsi, 3/4 stəkan
alma Ģirəsi, 2 çay qaĢığı doğranmıĢ yaĢıl cəfəri və Ģüyüd, 4 ədəd qoz, 4 çay qaĢığı xama, zövqünüzə
görə duz götürün. Çuğundur Ģirəsinin üzərinə alma Ģirəsi əlavə edin. Sonra üzərinə göyərti, duz
əlavə edib qarıĢdırın. TəmizlənmiĢ qozu qəhvəüyüdəndən keçirin. Aldığınız içkini 4 stəkana bölüb
üzərinə 1 çay qaĢığı xama, əzilmiĢ qoz səpib süfrəyə verin.
Ġspanaq (mədənin süpürgəsi) – Spinacia L.
Dünya florasının tərkibində Ġspanaq cinsinin 3 növünə təsadüf edilir. Bunlardan dördçiçəkli
ispanaq –
Spinacia tetrandra Stev., Türkmənistan ispanağı –
S. turkestanica Ġljin, becərilən Bostan
ispanağı –
S. oleracea L. göstərmək olar. Ġspanaq cinsinin növlərinə Yer kürəsinin hər yerində rast
gəlmək olar. Bu növlərin əksəriyyəti ot, nadir hallarda kolcuq və çox da böyük
olmayan ağac formasındadır.
Praktiki olaraq bütün dünya xalqlarının mətbəxlərində ispanaqdan
hazırlanan xörək növlərinin reseptlərinə rast gəlmək olar. Ġspanağı italyanlar
çox xoĢladıqlarına görə bitkidən 100-dən artıq xörək hazırlamaq üsulları
iĢləyib həyata keçirmiĢlər. Ġtanlyanlardan fərqli olaraq ispanaqdan hazırlanan
xörəkləri çox sevən Yaponiya, Fransız xalqlarıdır. Fransızlar ispanağı
«tərəvəzlərin Ģahı» adlandırırlar. Rusiyaya ispanaq çariça Anna Ġvanovna
dövründə gəlib çıxmıĢdır. Ruslar ispanağı «Allah tərəvəzi» adlandırmıĢlar.
Hal-hazırda ispanaq yenə də insanlar üçün ən əlveriĢli tərəvəz btkilərindən biri hesab edilir.
Bostan ispanağı (mədənin süpürgəsi) – S. oleracea L. Ġspanaq tərkibində çoxlu miqdarda
mineral maddələr və vitamin qrupu saxlamaqla baĢqa tərəvəz növlərindən fərqlənir. Bitkinin
tərkibindən çoxlu kalium, kalsium, maqnezium, dəmir və
vitamin E, xüsusən də C və karotin vitaminləri aĢkar edilmiĢdir.
Ġspanaq - yaxĢı bioflavonoid mənbəyi hesab edilir. Ġspanaq
mədə-bağrsaq sistemində uzun müddət yığılıb qalmıĢ Ģlakları
orqanizmdən məharətlə çıxarır. Buna görə də fransızlar ispanağı
«mədənin süpürgəsi» adlandırırlar. Ġspanaq diĢ və diĢ ətinin
normal fəaliyyətinə müsbət təsir edir. DiĢi uzun müddət
cürüməkdən qoruyur. Həkimlər qeyd edirlər ki, ispanaq
xərçəngin və qan azlığının baĢ verməsinin qarĢısını almaq qabiliyyətinə malik tərəvəzlərdən
birincisi hesab edilir. Ġspanaq bütün insanların uzun müddət sağlam və gümrah yaĢamlarına böyük
köməklik göstərir. Ġspanaq ağır xəstəliklərdən yenicə sağalıb duran insanlar üçün daha faydalı hesab