145
yumurtavari, uzunsov-xətvaridir. Çiçəkləri çoxsaylı gövdənin yuxarı hissəsindən yan budaqlara
ayrılır, süpürgəvari və yaxud tamam qalxanvaridir. Ləçəkləri
uzunsov, uzunsov-belvari və yaxud ellipsvaridir.
Zəif dazıotu Azərbaycanın hər yerində yayılmıĢdır.
Bitkiyə düzənlik sahələrdən tutmuĢ, subalp zonalarında,
kolluqlar arasında, meĢəlik sahələrdə meĢə açıqlıqlarında, otlu
yamaclarda, zibilliklərdə, çay vadilərində rast gəlmək olar.
Dazıotu qiymətli dərman, aĢı, boyaq, eflr, nektar və bəzək
təbiətli bitki hesab edilir.
Dünya tibb praktikasında dazıotundan müalicə
məqsədləri üçün 2500 il bundan qabaq istifadə edilməyə baĢlanmıĢdır. Qədim yunan və Roma
xalqlarına dazıotunun müalicə xüsusiyyətləri hələ çoxdan məlum idi. Dazıotunun müalicəvi
xüsusiyyətləri haqqında Hippokrat, Dioskorid, Böyük Plini, Ġbn Sina və s. alim və mütəfəkkirlər öz
əsərlərində geniĢ bəhs etmiĢlər. Rus xalq təbabətində dazıotunu «99 dərdin» dərmanı adlandırırlar.
Dazıotunun kök hissəsindən baĢqa bütün hissələrinin tərkibində 9,5% boyaq maddələrindən
hiperisin (C
30
H
16
O
8
), psevdohiperisin (C
32
H
20
H
10
), protopsevdo-hiperisin və s. boyaq
maddələri,
1%-ə qədər flavonoid təbiətli hiperozid (C
21
H
20
H
12
), rutin, kversitrin, izokversitrin, kversetin və s.
flavonoid maddələri, həmçinin efır yağı, 12-13%-ə qədər aĢı maddəsi, nikotin və 140 mq%
askorbin
turĢusu,
P vitamini, 55 mq% karotin, xolin, saponin və alkaloid izləri aĢkar edilmiĢdir.
Dazıotunun yerüstü hissəsinin tərkĠbndə 4,21% kül, mq/q olmaqla 16,80 - K, 7,30 - Ca, 2,20
- Mg, 0,11 - Fe makroelementləri, mkq/q olmaqla 0,25 - Mn, 0,34 - Cu, 0,71 - Zn, 0,21 - Co, 5,60 -
Mn, 0,01 - Cr, 0,02 - A1, 0,03 - Se, 0,18 - Ni, 0,18 - Sr, 7,20 - Cd, 0,08 - Pb, 40,40 - B
mikroelementləri aĢkar edilmiĢdir.
Dazıotundan müalicəvi xüsusiyyətlərindən ilk dəfə bizim eradan 460-377
il qabaq Hippokrat
xəbər vermiĢdir.
Dazıotunu ilk vaxtlar «ilahi otu» adlandrmıĢlar. Bu otdan qorxu və qarabasma xəstəliklərinə
tutulmuĢ adamların müalicəsində istifadə olunur.
Tarixi mənbələri araĢdırarkən məlum olmuĢdur ki, dazıotu müqəddəs «Ġona otu»
adlandırılmĢdır. Onun çiçəkləmə dövrü «Ġvan günü»nə təsadüf edir.
Rus xalq təbabətində dazıotunu dovĢan qanı, qanverici adlandırırlar. Almanlar buna
Ģeytanqovan bitki adı vermiĢlər. Çoxları belə güman edirmiĢlər ki, dazotu Ģeytanı evdən qovur və
dava-dalaĢı, söz-söhbəti evdən uzaqlaĢdırır. Rusiyanın bir çox rayonlarında yaraların sağalmasına
gözəl təsir etdiyi üçün dazıotunu «yaraları sağaldan Allah» adlandırmıĢlar. Dazıotundan italyanlar
bir çox xəstəliklərin müalicəsində geniĢ istifadə etdikləri üçün buna «göbək otu» deyərmiĢlər.
Müxtəlif xalqlar öz müalicəvi təsirinə görə dazıotuna müxtəlif adlar vermiĢlər.
Dərman bitkilərinin çoxlu müalicəvi təsirinin sirlərini öyrənməklə uzun müddət məĢğul olan
A.T.Bolotov 1780-ci ildə yazırdı ki, elə bir dərman bitkisi tapılmaz ki, öz müalicəvi
xüsusiyyətlərinə görə dazıotuna bərabər olsun. A.T.Bolotov göstərir ki, dazıotundan və onun
toxumlarından alınan yağı, günəbaxan yağı, az miqdarda su, çaxır spirti və ya üzüm çaxırına
qarıĢdırıb çalxalayaraq bir çox daxili xəstəliklərin müalicəsində əvəzolunmaz vasitə kimi istifadə
edirlər. Bundan hazırlanan mazdan müxtəlif irinli yaraların, həĢərat sancmalarından və s. əmələ
gələn yaraların sağaldılmasında istifadə olunur. Bir çox ölkələrin xalq təbabətində dazıotu müxtəlif
xəstəliklərin müalicəsində geniĢ surətdə tətbiq olunur. Məsələn, PolĢa xalq təbabətində dazıotundan
hazırlanmıĢ spirtli cövhərlə çatların, daxili qanaxmaların, çibanlı yaraların yetiĢib sağaldılmasında
və s. xəstəliklərin müalicəsində istifadə olunur. Dazıotundan hazırlanmıĢ cövhəri çaxırda həll edib
qızdırma, sarılıq, qadın xəstəliklərinin müalicəsində, eləcə də iĢləmə əleyhinə istifadə edilir.
Bundan baĢqa dazıotunun çiçəklərindən hazırlanan cövhərlə əsəb, vərəm xəstəliklərini də müalicə
edirmiĢlər. Bir çox tibb mütəxəssisləri qeyd edirlər ki, dazıotundan alınmıĢ yağı əhənglə qarıĢdırıb
bir çox xəstəlikləri, o cümlədən oynaqlarda baĢ verən ağrıların, yanıq yaralarının müalicəsində
tətbiq edilir.
Bundan baĢqa dazıotunun yağından doğuĢdan sonra qadınların döĢ nahiyələrində əmələ
gələn vəzi ĢiĢlərinin aradan qaldırılmasında istifadə olunur. XVII əsrdə Ġtaliyada dazıotunun üst