Elmi redaktorlar: Əziz Məmmədov
Yüklə 6,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qusarın dağ və dərələrində
- Yardımlı rayonunun Peştəsər və Ostayır kəndinindəki şəlalələr
- Qalacıq və Burovdal
- Oğuz-Qəbələ
- "Təbiət Abidəsi"
- Şəkil 11. Qusarda Laza şəlaləsi 659 Tovuzda
- Şəkil 12. Tovuzun əsrarəngiz şəlalələri 660 İSTİFADƏ EDİLMİŞ ƏDƏBİYYAT SİYAHISI
Cənubi Qafqazda çox məşhurdur. Azərbaycandakı digər ən məşhur şəlalələrdən biri də Quba rayonu ərazisində Vəlvəliçay üzərindəki məşhur Afurca şəlaləsidir. Bu şəlalə dövlət tərəfindən mühafizə olunur. Qusarın
Onların ən məşhuru Laza və Şahnabaz şəlalələridir. Qusarın Laza kəndindən Qubanın Xınalıq kəndinə olan məsafə boyunca qayalıqlardan müxtəlif ölçülü (hündürlüyü 150 m-ə qədər) şəlalələr axır. Yardımlı rayonunun Peştəsər və Ostayır kəndinindəki şəlalələr də məşhurdur. Bu rayonun ərazisindəki Təkdam şəlaləsi də turistlərin diqqətini cəlb edir. İsmayıllı rayonu ərazisində hündürlüğü 50 metrə çatan Qalacıq və
hündürlükdən axan İstisu, Pirbənövşə və Mədrəsə şəlalələri də əsrarəngiz gözəlliyə malikdir. Balakən rayonu ərazisindəki Katex- çay şəlaləsi isə Azərbaycanda ən məşhur şəlalə sayılır. Şəlalə Zaqatala dövlət təbiət qoruğunun ərazisinə daxildir. Şəlalənin hündürlüyü 20 metrə yaxındır. Katexçay şəlaləsi Azərbaycanın ən bolsulu şəlaləsidir.
yaraşıq verən mənzərədir. Qax rayonundakı İlisu şəlaləsinin hündürlüyü təxminən 25 metrdir, şəlalə rayonun hündür ərazisində yerləşir və ona çatmaq üçün ən azı yarım saatlıq yolu piyada qət etmək lazım gəlir. Hündürlüyə qalxmağı bacarmayanlar üçün nəqliyyat vasitələri də həmin ərazidə fəaliyyət göstərir.
Şəkil 10. Qax (İlisuda) Mamırlı şəlaləsi Qaxda gözəl məkanlar kifayət qədərdir. Qaxın Ləkit kəndində ecazkar görüntüyə malik olan "Mamırlı" şəlaləsi isə görənləri valeh edir. Bu kəndin yuxarı hissəsində meşəlik ərazidə yerləşən şəlalə mamırlı qayaların arasından süzülüb gəlir və əsrarəngiz, füsünkar gözəlliyi ilə onu görməyə gələnlərin zövqünü oxşayır. Yerli sakinlər bu şəlaləni "Damcı" şəlaləsi adlandırırlar. Bu gözəl mənzərəni seyr etmək məqsədilə hər il buraya çoxlu sayda turistlər gəlir. Turistlərin bu məkana rahat çata bilməsi üçün kənd bələdiyyəsi şəlaləyə gedən yolları iri daşlardan təmizləyib və mütəmadi olaraq şəlalə ətrafına nəzarət olunur. Burada çimmək və ya avtomobil yumaq qadağandır. Bu ərazidən kəndə boru vasitəsi ilə içməli su da çəkilib, şəlaləyə getmək istəyən turistlərə bələdçilər tərəfindən yardım edilir. Şəlalə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 5 avqust 2006-cı il tarixli qərarı ilə "Təbiət Abidəsi" adlandırılıb və dövlət tərəfindən mühafizə olunur. Qusar rayonu Laza kəndi - Qafqaz sıra dağlarının şimal-şərqində dəniz səviyyəsindən 4242 m hündürlükdə yerləşən Şahdağ yüksəkliyinin "Şah yaylaq" dağının ətəyində yerləşir. Laza kəndi Baş Qafqaz sıra dağlarından keçən Böyük Qafqazın cənub-qərbinə və şimal-qərbinə gedən karvan yolu üzərində (Kurve pereval) dəniz səviyyəsindən 1300 m yüksəklikdə olan dağ çökəkliyində yerləşir. Kəndi gözəl mənzərə əhatə edir, qayalıqlardan çoxlu şəlalələr axır. _______ __________ ________
659 Tovuzda uca dağların zirvəsində 2015-ci ildə indiyədək haqqında heç bir məlumat olmayan 7 şəlalə tapılıb. İnsan ayağı dəyməyən məkan rayonun Çobansıxnaq kəndinin yaxınlığında yerləşir. Yerli tədqiqatçı
çox çətinliklə, əzab-əziyyətlə keçərək bu əsrarəngiz təbiət möcüzəsini aşkarlayıb. Kəndin ağsaqqalları dağlarda bir şəlalənin olduğunu eşitdiklərini desələr də, tədqiqatçı ərazidə 7 şəlalə görüb. Şəlalələrin ən hündürü 35, ən kiçiyi isə 10 metr məsafədən tökülür. Dərin adlayan, insan ayağı dəyməyən dərələrdən keçən tədqiqatçı 25 km-dən çox piyada yol qət edərək bu gözəl məkana gəlib. Şəlalə yerləşən ərazi sıldırım qayalıqlar əhatəsində olduğundan demək olar ki, bura insan ayağı dəyməyib. Elə yerli sakinlər də bu təbiət gözəlliyindən xəbərsiz olublar. Hündür qayalıqlardan axıb gələn su Zəyəm çayına tökülür. Həm yerli, həm xarici turistlərin diqqətini çəkə biləcək bu məkan gələcəkdə kənd turizminin inkişafında böyük rol oynaya bilər.
İSTİFADƏ EDİLMİŞ ƏDƏBİYYAT SİYAHISI
Əsas ədəbiyyat 2 . 3.
qlobal ekoloji problemləri.
I.
Abbasov M.C. - Əsrimizin Monoqrafiya, Bakı, “Elm”, 2006 Abbasov V.M., Əliyeva R.Ə. və b. - Ekoloji məktəblər üçün dərslik, Bakı, “Bakı”, 2003, 2007 Abbasov E.M. - İnsan ekologiyası; biloji və sosioloji aspektlər. Monoqrafiya, Bakı, “Elm-Təhsil”, 2005 4.
modernləşmə və Davamlı İnkişaf Monoqrafiya, Bakı, «Avropa», 2012
5.
Bərk məişət tullantıları və ətraf mühit. BMT İnkişaf Proqramı (redaktor İslam Mustafayev), Bakı, 2013 6.
antropogenləməsinin əsas istiqamətləri. AR-nın konstruktiv coğrafiyası. Bakı, “Elm”, 2000, III cild 7.
Dərslik, Bakı, “BDU”, 2006 S.Əsgərov Ə.A., Mahmudov H.İ. - İnsan və təbiət. Monoqrafiya, Bakı, “İşıq”, 1992 9.
Əsgərov Ə.A. - Ətraf mühitin qorunması və təbii sərvətlərdən istifadə. Dərslik, Bakı, “Maarif’, 1993 10.
giriş). Dərslik, Gəncə, “Əsgəroğlu”, 2004 II.
Əsgərov Ə.A., Əliyev F.Q., Hüseynov E.M. - Müasir ekologiya. Dərslik, Bab, “Oka Ofsef’, 2007 12.
Əsgərov Ə.A., Hüseynov E.M., Hüseynov S.Y. - Davamlı İnsan İnkişafı. Dərslik, Bakı, “ADAU”, 2009 13.
Əzizov B.M., Əliyev M.İ., Mehdiyev C.S. - Tətbiqi ekologiyanın əsaslan. Dərslik, Bakı, “MAA”, 2013 14.
Göyçaylı Ş.Y. - Ətraf mühitin mühafizəsi və təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə. Dərs vəsaiti. Bab, “BDU”, 1996 15.
Hacıyeva D.B., Hidayətov Y.X. - İnsan ekologiyası və biosferin çirbənməsi. Dərs vəsaiti, Bakı, “Təbib”, 1994
Yüklə 6,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|