Əlyazması hüququnda Cabbarova Ülviyyə Natiq
Yüklə 0,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.2. Plastifikatorların plastik kütlələrin xassələrinə təsiri
17 Doldurucular qismində polimer materialların istehsalı, emalı və istehlakından qalan tullantıların istifadəsi mümkün görünür. Bu qlobal problem sayılan istehsal və emal tullantılarının istifadəsi problemini və müəyyən dərəcədə həll etmək imkanını da verir. Beləliklə, doldurucuların polimer materiallarının xassələrinə təsirinə dair tədqiqat nəticələrinin ümumiləşdirilmiş təhlili, quruluşu, xassələri və modifikasiyasından asılı olaraq kompozisiyanın tərkib hissələrinin mürəkkəb qarşılıqlı əlaqəsini aşkarlandırmışdır.
1.2. Plastifikatorların plastik kütlələrin xassələrinə təsiri
Məlum olduğu kimi, plastifikatorun əsas rolu plastifikatorun xırda molekulların polimerin makromolekul zəncirlərinin arasına girməsi nəticəsində polimerin şüşələnmə temperaturunu azaltmasıdır. Bunun nəticəsində polimerin zəncirləri və molekulları arasındakı rabitələr zəifləyir, polimer və plastifikator molekulları arasında yeni, daha hərəkətli rabitələr yaranır. Makromolekul və zəncirlər arasındakı kogeziya qüvvələrinin azalması polimerin temperaturunu və qatı axıcılıq temperaturunu azaltmaq imkanını verir. Maddəni plastifikasiya etdikdə onun uyuşqanlıq və gərilmə qabiliyyəti artır, upruqluq modulu və gərilmə zamanı möhkəmliyi azalır. Plastifikasiya metodları, adətən xarici və daxili metodlara bölünür. Polimerə, yaxud polimer məhluluna modifikatorun əlavə edilməsindən ibarət olan xarici plastifikasiya metodunun tətbiqi imkanı bəzi çatışmazlıqlara baxmayaraq qeyri- məhduddur. Xarici plastifikasiyanın tətbiqi zamanı plastifikatorun üzə çıxması və uçması daha
aşkar müşahidə olunur. Polimer
molekullarının özlərinin modifikasiyasından ibarət və nəzəri cəhətdən qatranın praktiki istifadəsi üçün uyğunlaşmasının ideal yolu olan daxili plastifikasiya zamanı göstərilən hallar baş 18 vermir, lakin belə kompozisiyalar yüksək temperaturlarda lazımi möhkəmliyə malik olmur. Daxil edilən plastifikatorun miqdarı və tətbiq edilən plastifikasiya metodu onun polimerdə həllolma qabiliyyətinə, məmulatların və polimerlərin saxlanma və istismar temperaturlarını əhatə edən geniş temperatur intervalına uyğun olmalıdırlar. Yəni plastifikatorları seçdikdə geniş temperatur və qatılıq intervalında polimer- plastifikator sistemlərinin vəziyyətinin diaqramları tədqiq edilməlidir. Hal-hazırda plastifikatorların çeşidi çox genişdir və onların keyfiyyətinə verilən texniki tələblər (polimerlə uyğunluq, buxarlarının aşağı upruqluğu, miqrasiyaya qarşı davamlılıq, şaxtaya davamlılıq və s.) plastifikatora xas olan xassələrin geniş spektrini nəzərdə tutur. Lakin heç bir plastifikator bütün xassələrin yüksək səviyyəsinə malik olmur. Buna görə müəyyən tətbiq şəraiti üçün vacib xassəyə, yaxud bir sıra xassələrə malik olan plastifikator (yaxud plastifikatorlar qarışığı) seçilməli və müəyyən
effektin əldə
edilməsi, yəni
polimer çatışmamazlıqlarının tənzimlənməsi üçün minimal miqdarından istifadə edilməlidir. Bəzi işlərdə müxtəlif polimer sistemlərinin modifikasiyasının onların xassələrinin formalaşdırılmasındakı rolu qiymətləndirilir, real polimer materialının bir-biri ilə zəif əlaqəsi olan xırda sistemlərdən ibarət mürəkkəb sistem kimi qiymətləndirilməsini nəzərdə tutan kompozisiya nöqteyi nəzərdən müxtəlif plastifikatorların təsiri öyrənilir. Tədqiqatın obyektləri – polivinilxlorid (PVX) və polimetilakrilat (PMA) – yüksək molekul kütləsinə malik idilər (~1·10
temperaturları müvafiq olaraq 245 və 340 0 C olan trikrezilfosfat (TKF) və dibutilftalatdan (DBF) istifadə edilmişdir. Bu yüksək qaynama temperaturları olan azuçucu maddələr PVX və PMA üçün sənayedə ən geniş istifadə edilən plastifikatorlardır. PVX+TKF və PMA+DBF plastifikləşdirilmiş polimer sistemləri tədqiq edilmişdir. Məsələn, birinci sistemdə plastifikatorların miqdarı 0 (təmiz PVX), 8, 20, 40% təşkil etmişdir.
19 İlkin və plastifikləşdirilmiş polimerlərin debay spektroqramların tərtib edilməsi metodikasına uyğun işlənmiş dipol polyarizasiyasının relaksasiyasının tədqiqi plastifikatorun kütlə hissəsinin miqdarı artdıqda dipol (dielektrik) itkilər maksimumlarının temperaturunun T
xətti azalması aşkar edilmişdir. Təcrübə yolu ilə müəyyən edilmişdir ki, plastifikasiya effekti plastifikator molekullarının kimyəvi quruluşundan və konformasiya uyuşqanlığından, eləcə də plastifikatorun polimerlə termodinamiki uyğunluğundan asılıdır. Atom və rabitələrin təbiəti, plastifikator molekullarının ölçüsü və forması da əhəmiyyət kəsb edir. Dielektrik itkilər bucağının tangensinin tgE
plastifikator miqdarından və kooperativ tipli dipol polyarizasiyası proseslərində iştirak edən hissəciklərin effektiv ölçüsünü xarakterizə edən asılılıqları daha mürəkkəb olur. PVX-in tətbiqi halında plastifikatoru əlavə etdikdə relaksatorların effektiv ölçüsü bir qədər azalır, sonra isə dəyişmir. Plastifikatorun miqdarı artdıqca Debay spektroqramların yarımeni ilə xarakterizə olunan quruluş qeyri-bərabərsizliyinin artması ekspertizadan keçirilmiş plastifikləşdirilmiş sistemlərin ümumi qanunauyğunluğudur. Modifikasiyalaşdırıcı parametrin (plastifikatorun miqdarı) təcrübə yolu ilə alınmış qiymətlərində struktur qeyri-bərabərliyi dərəcəsinin dəyişməsinin modifikasiyalaşdırıcı parametrdən olan asılılığını təyin etməklə
struktur qeyri-bərabərliyinin dərəcəsini və
plastifikasiyalaşdırılmış sistemlərin fiziki xassələrini tədqiq edilməmiş təcrübə intervalının kənarında da proqnozlaşdırmaq olar. Beləliklə, aşağı heterogenliyi olan strukturca qeyri-bərabər materialın termiki modifikasiya recimlərinin elmi
əsaslandırılmış seçimi
ilə məqsədyönlü formalaşdırılması onun xassələrini və polimer kompozisiya materialından olan məmulatların keyfiyyətini xeyli artırmaq imkanı verir. Geləmələgəlmə dərəcəsinin PVX linoleumlardan plastifikatorların ayrılmasına təsirinin ekspertizası aparılmışdır. Yüklə 0,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|