ƏMƏk və MƏŞĞulluq sahəSİNDƏ DÖVLƏt siyasəTİ TƏHLİl səNƏDİ
Yüklə 429,26 Kb. Pdf görüntüsü
|
28
Bu fəhlə heyəti üçün nəzərdə tutulan məzuniyyət müddətinin iki misli qədərdir; Əmək Məcəlləsinin 94-cü maddəsinin 3-cü bəndinə əsasən “İşçinin səhhəti və fizioloji vəziyyəti (hamiləlik, əlillik, 18 yaşınadək sağlamlıq imkanlarının məhdudluğu), habelə xroniki xəstəliyi olan uşağının və digər ailə üzvünün səhhəti müvafiq tibbi rəyə görə əmək funksiyasının natamam iş vaxtında yerinə yetirilməsini tələb edərsə, habelə on dörd yaşına çatmamış, yaxud sağlamlıq imkanları məhdud uşağı olan qadınlara ərizələri ilə işəgötürən natamam iş vaxtı (iş günü, yaxud iş həftəsi) müəyyən etməlidir”; Əmək Məcəlləsinin 66-cı maddəsinə görə “vətənin müdafiəsi, azadlığı və ərazi bütövlüyü uğrunda hərbi əməliyyatlarda xəsarət (yaralanma, travma, kontuziya) almış və əlil olmuş işçilər”in attestasiyası keçirilmir; Əmək Məcəlləsinin 91-ci maddəsinə əsasən 1-ci və 2-ci qrup əlillər üçün qısaldılmış iş saat müəyyən olunur. Bu qruplar üzrə əlilliyi olan şəxslər üçün iş həftəsinin müddəti 36 saatdan artıq ola bilməz; Əmək Məcəlləsinin 133-cü maddəsinə görə əlilliyi olan şəxslərə əmək məzuniyyəti onların arzusu ilə onlar üçün əlverişli olan vaxtda verilə bilər; Əmək Məcəlləsinin 131-ci maddəsinə əsasən əlilliyi olan şəxslərin Əmək müqaviləsinin bağlandığı vaxt nəzərə alınmadan işin birinci ili üçün əmək məzuniyyətindən istifadə etmək hüququ vardır; Əmək Məcəlləsinin 130-cu maddəsinə əsasən əlilliyi olan şəxslərin xahişi ilə onlara iş ili ərzində 1 təqvim ayınadək ödənişsiz məzuniyyət verilir; Əmək Məcəlləsinin 38-ci maddəsinə əsasən Kollektiv sazişlər bağlanarkən əlilliyi olan şəxslər üçün əlavə imtiyazlar və güzəştlər müəyyən oluna bilər.
Nəticədə bir çох əlilliyi olan insanlar əlilliklərinin olmasın işəgötürənlərdən gizli saхlamaq məcburiyyətindədirlər. Belə оlan halda оnlar Əmək Məcəlləsində nəzərdə tutulan imtiyazlardan, о cümlədən 42 təqvim günü müddətində məzuniyyət hüququndan məhrum оlurlar və ən yaхşı halda sağlam işçilər üçün nəzərdə tutulan 29
müddətdə ödənişli məzuniyyət hüququndan istifadə edirlər. Beləliklə, Azərbaycanda əlilliyi olan şəxslərin də bir qismi əmək bazarında açıq rəqabət şəraitində işləyirlər. Qeyd olunduğu kimi, bu şəxslərin bir çoxu əlilliyi olmalarını işəgötürəndən gizlədirlər, digər qismi isə əksinə əlillər üçün nəzərdə tutulan imtiyaz və üstünlüklərdən bəhrələnir, həmçinin əlilliyi olmayan işçilərlə birlikdə eyni işi yerinə yetirirlər. Əlilliyi olan şəxslərin bir qisminin əlilliyi olmaların işəgötürəndən gizlətməsinin əsas səbəbləri aşağıdakılardır: Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı əlillik dərəcəsi müəyyən edərkən bir çox hallarda müvafiq əmək fəaliyyəti ilə məşğul olmanı qadağan edir. Əslində əlillik müəyyən olunarkən əmək fəaliyyətinin mümkün olmamağını göstərmək beynəlxalq standartlara cavab vermir. Bu baxımdan hazırda nəzərdə tutulan əlilliyin müəyyən olunması və reablitasiyası ilə bağlı islahat belə qadağanı tövsiyə ilə əvəz edəcəkdir. Lakin hal-hazırda bu norma qüvvədədir. Lakin elə əlilliyi olan şəxslər vardır ki, onlar üçün 2-ci qrup əlillik müəyyən olunsa da əmək qabiliyyətlidirlər. Bu səbəbdən belə şəxslərin bir qismi əmək fəaliyyəti ilə məşğul olur, lakin əlilliyinin olmasını işəgötürənə bildirmir. Beləliklə, o əmək fəaliyyəti ilə məşğul olmaq imkanı əldə edir, lakin əlilliyi olan şəxslər üçün Əmək Məcəlləsində nəzərdə tutulan imtiyaz və üstünlüklərdən istifadə edə bilmirlər; Əlilliyi olan insanlardan bir qisminin müvafiq əmək fəaliyyəti ilə məşğul olmasına qadağa olmasa belə bəzi əlilliyi olan insanlar bu haqda işəgötürənə bildirmirlər. Bunun əsas səbəbi əlilliyi olan insanlara qarşı gizli ayrı-seçkiliyin olması ilə bağlıdır. Belə ki, Əmək Məcəlləsində əlillik qrupundan asılı olmayaraq əlilliyi olan şəxslər üçün bir sıra imtiyaz və üstünlüklər nəzərdə tutulur. Lakin bu imtiyazlar və üstünlüklər üçün tələb olunan xərcləri işəgötürənlər çəkməli olur (bir çox dövlətlərdə bu imtiyazlarla bağlı məsrəfləri dövlət qarşılayır); İstehsalatda zədə almış və ya peşə xəstəliyinə tutulmuş əlilliyi olan şəxslərin bir qismi zədə və ya peşə xəstəliyi aldığı iş yerində deyil, başqa iş yerində çalışırlar və bu barədə yeni iş yerinin işəgötürəninə məlumat vermirlər; 30
Əlilliyi olan şəxslər içərisində həmçinin özünüməşğul olan insanlar da vardır. Belə şəxslər vergi orqanlarında fiziki şəxs qismində qeydiyyatdan keçməklə və ya keçməməklə fərdi qaydada müxtəlif işləri yerinə yetirirlər.
Hazırda bu istiqamətdə siyasətin dəyişdirilməsi üçün həm hüquqi müstəvidə, həm də praktiki fəaliyyətlərdə mühüm irəlləyişlər vardır. Avropa ölkələrinin təcrübəsinin öyrənilməsi, Dünya Bankı ilə birgə səylər bu qəbildən olan fəaliyyətlərdəndir. 2006-2015-ci illəri əhatə edən Azərbaycan Respublikasının məşğulluq strategiyası əlillərə kömək məqsədi ilə bir sıra tədbirlər nəzərdə tutur. Bu tədbirlər aşağıdakılardır: • Sоsial müdafiəyə ehtiyacı оlan şəхsləri, о cümlədən əlilləri işlə təmin etmək məqsədilə qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada kvоta üzrə iş yerlərinin müəyyən edilməsi və bu kvоtaların yerinə yetirilməsində işəgötürənlərin həvəsləndirilməsi; • Sоsial müdafiəyə хüsusi ehtiyacı оlan şəхslərin, о cümlədən əlilliyi olan şəxslərin işə düzəlməsi üçün nəzərdə tutulan kvоtanı təmin etməyən və ya оnları işə qəbul etməkdən imtina edən müəssisə, idarə və təşkilatlara qanunvericilikdə nəzərdə tutulan inzibati məsuliyyət növlərinin tətbiq edilməsi; • “Məşğulluq haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununda nəzərdə tutulan sоsial müdafiəyə хüsusi ehtiyacı оlan və işə düzəlməkdə çətinlik çəkən vətəndaşlar, о cümlədən əlilliyi olan şəxslər üçün əlavə iş yerləri yaradan işəgötürənləri həvəsləndirmək məqsədilə qanunvericilikdə dəyişikliklər edilməsi nəzərdə tutulur. Qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi həmçinin Dövlət Prоqramında nəzərdə tutulan tədbirlər planına da daхil edilmişdir. Hazırda Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən bir sıra normativ-hüquqi aktların layihələri hazırlanmışdır. Azərbaycan Respublikası Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Əlilliyi olan şəxslərin Hüquqlarına dair Konvensiyanı və ona əlavə olunan protokolu 28.01.2008-ci il tarixində ratifikasiya etmişdir. Azərbaycan Respublikası BMT-nin Əlilliyi olan insanların Hüquqlarının Müdafiəsi üzrə Komitəsinə Konvensiyadan irəli gələn
Yüklə 429,26 Kb. Dostları ilə paylaş:
|