Energetika fakulteti

Sezgirlik. Agar releli himoyaning ishlash zonasi chegerasida qisqa tutashuv
sodir bo‘lsa, u etarlicha sezgirlikka ega bo‘lishi kerak. Masalan, RH1, u 
himoyalaydigan AB (birinchi-asosiy) hududdagi shikastlanishni o‘chirishi kerak
(
1.5 - rasm

) va bundan tashqari keyingi RH2 himoyalaydigan BC hududdagi

(ikkinchi-zahira) qisqa tutashuvga ham etarlicha sezgirlikka ega bo‘lishi kerak. 
RH1 ni ushbu funksiyasi uzoqdan zahiralash deb nomlanadi. Agar ikkinchi
hududda (RH2) qisqa tutashuv sodir bo‘lsa yoki Q2 o‘chirgich buzilishi natijasida 
ishlamay qolsa bunday zahiralash lozim bo‘ladi. Shunday qilib, uzoqdan
zahiralashga mo‘ljallangan releli himoya keyingi hududning (
1.5 - rasm BC
)
oxiridagi qisqa tutavuviga ham sezgir bo‘lishi kerak. 

Reli himoyaning sezgirligi elektr energetika tizimining barcha rejimlarida,

hattoki minimal rejimda ham etarli darajada bo‘lishi kerak. Agar A 
elektrostansiyaning (
1.5 - rasm
) bitta generatori yoki bir necha generatori ishdan
chiqsa bunday rejim sodir bo‘ladi. 

1.5 - rasm. Himoyaning ishlash zonalari 

Ishonchlilik. Ishonchlilik talabi qo‘yidagidan iborat, rele himoyasi u 

o‘rnatilgan oraliq zonasida qisqa tutashuv bo‘lsa ishonchli ishlashi kerak va agar 

uning ishlashi ko‘zda tutilmagan holatlarda noto‘g‘ri ishlamasligi kerak. Releli
himoyaning ishlamay qolishi yoki noto‘g‘ri ishlashi iste’molchilarning elektr 
ta’minotiga qo‘shimcha buzilishlarni, ba’zida tarmoq ahamiyatiga molik avariyaga
olib keladi. Masalan, K1 nuqtada qisqa tutashuv bo‘lsa (
1.6 - rasm
) va RH1 

---

16

ishlamasa RH3 ishlab ketadi, buning oqibatida qo‘shimcha ravishda II va III
nimstansiyalar ham o‘chib qoladi, normal rejimda RH4 ning noto‘g‘ri ishlashi esa 
L4 EUL o‘chiradi va I-V nimstansiyalarning iste’molchilari ta’minotsiz qoladi.

1.6 - rasm. Releli himoyani ishlamagan holatda qisqa tutashuv ni noselektiv

o‘chirish. 
Rele himoyasi uskunasining ishonchliligi ularning sxemasini soddaligiga, 

rele, kontaktli birlashmalar, ularning elementlari sonini kamaytirish, qabul

qilinadigan sxema va konstruksiya, rele, yarimo‘tkazgichli elementning soddaligi 
va ishonchliligi, yordamchi apparatura va montaj materiallarining sifatli
tayyorlanganligi, montaj va kontaktli birlashmalarning sifatiga, bundan tashqari 
releli himoyaning sozligini davriy tekshirishga va ekspluatatsiya jarayoniga
bog‘liq. Relili himoyaning ishonchliligi uchun uning sozligini avtomatik va testli 
tekshirish muhim ahamiyatga ega. Relili himoya elementlarini umumiy bajarilishi
PUE va rele himoyasini bajarishga oid yo‘riqnomaga bo‘ysunadi. 

---

17