Energetika fakulteti

Sabr vaqtsiz tokli kesim uchun zahira koeffitsientining qiymati
Relening 
turi
Himoyalanayotgan qurilma 

liniya
transformator 

RT-40
1,2-1,3

1,3-1,4
RT-80

1,5-1,6
1,6

Transformator 

yoki
liniyalarga 

(ushbu
liniyadan 

trasformator

ta’minlanayotgan bo‘lsa) o‘rnatilgan sabr vaqtsiz tokli kesimlarni ushbu 

---

21

transformatorlarni ishga tushirishdan xosil bo‘luvchi magnitlovchi tokning
sakrashidan ham sozlash kerak. 
Liniyadagi tokli kesimning ishlash hududi grafik orqali aniqlanadi, ya’ni 

qisqa tutashuv tokining egri chizig‘i bilan liniyaning o‘rnatmasiga mos keluvchi

gorizontal chiziqlarning kesishish nuqtasi olinadi. Qisqa tutashuvning turiga 
hamda energetika tizimlarining ish holatlariga bog‘liq ravishda tokli kesimning
o‘ng chegara ta’sir zonasi o‘zgarishi, ishlash zonasining kengligi esa 
min

I
dan

max

I
oralig‘ida o‘zgarishi mumkin (2.1 – rasmga qarang). Minimal ta’sir zonasida 
(
min

I
) tokli kesim energetika tizimining istalgan ish rejimidagi qisqa tutashuvlarni 
aniqlaydi. Maksimal ta’sir zonasidan (
max

I
) tashqarida tokli kesim hech qanaqa 
qisqa tutashuvlarni aniqlamaydi. Shuning uchun odatda tokli kesimning ishchi
zonasi sifatida minimal zona 
min

I
hisoblanadi. 
Tokli kesimning samaradorligi sezgirlik koeffitsienti yoki ish zonasining 

uzunligi orqali baholanadi:

-transformatorlar uchun tokli kesimning sezgirligi energetika tizimining 

minimal ish holatida tokli kesimning ish zonasiga kiruvchi eng «engil» qisqa

tutashuv toki orqali aniqlanadi: bunda 
2

sez

k

sharti bajarilishi kerak; 

- «liniya-transformator» bloklaridagi tokli kesimni sezgirlik koeffitsientini 

hisoblashda liniyaning oxiridagi bo‘lishi mumkin bo‘lgan eng kichik qisqa
tutashuv toki (ya’ni liniya va transformator chegaralaridagi) olinadi: bunda 
1,5

sez

k

bulishi kerak; 

- agarda tokli kesimning ta’sir zonasi liniya uzunligining 15-20% o‘z ichiga 

qamrab tokli kesim samarali hisoblanadi.
Sabr vaqtsiz tokli kesim qurilmaning bir qismini himoyalaganligi sababli, 

ushbu qurilma uchun yagona himoya vositasi sifatida qo‘llash mumkin emas.