Energetika fakulteti
Yüklə 265,94 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.2. ELEKTR QURILMALARIDAGI SHIKASTLANISHLAR.
| himoyasi deb nomlandi.
Rele himoyasi (RH) energetika tizimining barcha elementlarini doimiy tarzda kuzatib boradi va shikastlanish hamda nonormal rejim paydo bulsa unga ta’sir javob beradi. Agar shikastlanish paydo bo‘lsa RH shikastlangan hududni aniqlaydi (masalan , 1.1 rasmda TS transformator) va shikastlangan toklarni ajratish uchun muljallangan maxsus Q uzgichga ta’sir etib energetika tizimidan ajratadi. Agar nonormal rejimlar vujudga kelsa RH ularni aniqlashi kerak va buzilish xarakteriga bog‘liq holda yoki agar shikastlanish bo‘lish xavfi paydo bo‘lsa qurilmani o‘chirish kerak, yoki normal rejimni qayta tiklash uchun avtomatik 10
operatsiyalarni amalga oshirish kerak, yoki operativ personalga signalni amalga oshirish, u esa nonormal holatni bartaraf etish uchun chora ko‘rishi kerak. Rele himoyasi elektr avtomatikaning asosiy turi hisoblanadi, busiz energetika tizimi normal ishlay olmaydi. U boshqa turdagi elektr avtomatikalar, ya’ni avariyaviy buzilishlarni oldini oladigan va EES va iste’molchilar elektr ta’minotini tezda normal ish rejimini tiklaydigan avtomatik qayta ulagich (APV), zahiradagi manbani avtomatik ravishda ulash (AVR), chastotani avtomatik yuksizlantirish (ACHR) va h.k. bilan o‘zaro bog‘liq. 1.2. ELEKTR QURILMALARIDAGI SHIKASTLANISHLAR. Energetika tizimidagi ko‘pgina shikastlanishlar fazalarniig o‘zaro va yer bilan qisqa tutashishlariga (QT) olib keladi ( 1.2 - rasm ). Elektr mashinalari va transformatorlarning chulg‘amlarida bundan tashqari uramlar orasida bir fazali qisqa tutashuvlarni keltirib chiqaradi. SHikastlanishlarning asosiy sabablariga izolyasiyaning buzilishi, eskirishi, kuchlanishning normadan oshib ketishi, xizmat ko‘rsatuvchi shaxslarning noto‘g‘ri amali va xatolari, ajratgichni kuchlanish ostida uzish, qisqa tutashtirgich bor holda kuchlanishni berilishlari kiradi (17). Rasm 1.2. Elektr qurilmalaridagi shikastlanishlar turlari: a, b, v, g – uchfazali, ikki fazali,bir fazali va ikki fazali yer bilan qisqa tutashuv; d va e – neytrali izolyasiyalangan tarmoqlarda bir fazali va ikki fazaning yer bilan 11
tutashuvlar. 1.3. rasm. QT ning kuchlanish pasayishiga ta’siri. a - iste’molchilar ishiga, b - energosistemaning parallel ishlash turg‘unligiga, v - asinxron rejimda tok va kuchlanishning ossillogrammasi. Qisqa tutashuv vaqtida yopiq elektr konturning ta’minot manbasining (generatorning) E EYUK da katta qisqa tutashuv toki I q.t hosil bo‘ladi. Qisqa tutashuvlar uch fazali K (3) , ikki fazali K (2)
(1) va ikki fazali erga K
larga bo‘linadi (1.2 - rasm).
=I
q.t ·Z m Qisqa tutashuv vaqtida tokning ortishi va kuchlanishning kamayishi qo‘yidagi xavfli natijalarni yuzaga keltiradi: 12
a) Joul-Lens qonuniga asosan qisqa tutashuv I q.t toki
R aktiv qarshilikdan t vaqt mobaynida Q=k·I k 2 ·R·t issiqlik ajralishiga olib keladi. Shikastlangan joylardagi tok va elektr yoyi natijasida hosil bo‘lgan issiqlik buzilishlarni yuzaga keltiradi, I q.t tok va t vaqt qancha katta bo‘lsa u ham shuncha katta bo‘ladi. QT toki shikastlanmagan qurilmalardan o‘tishi natijasida ruxsat etilgan miqdoridan qizdiradi, bu esa izolyasiyani va tok o‘tkazuvchi qismlarni shikastlantiradi. b) katta QT toklari o‘tishi natijasida o‘tkazgichlar orasidagi elektrodinamik o‘zaro ta’sir ortadi, natijada mexanik kuchlanish kattalashadi. v) qisqa tutashuv paytida kuchlanishning tushuvi sinxron va asinxron motorlarning, yoritish uskunalari va boshqa elektr qurilmalarining ishlashini buzilishiga olib keladi ( 1.3,b - rasm ). g) kuchlanish tushuvi parallel ishlayotgan generatorlar turg‘un ishlashini buzilishiga olib kelishi mumkin, bu esa energiya tizimning buzilishiga va bir qism yoki barcha istemolchilarning elektr ta’minotida to‘xtalishlar bo‘ladi. Shikastlanishlarining asosiy ko‘rinishi neytrali izolyasiyalangan yoki katta qarshilikli yoyni so‘ndiruvchi reaktor yoki katta aktiv qarshilik orqali zaminlangan tarmoqlarda bir fazali tutashuv hisoblanadi. 1.2 -rasmdan ko‘rinib turibdiki, neytrali izolyasiyalangan tarmoqda bir fazali qisqa tutashuvni keltirib chiqarmaydi, chunki shikastlangan fazaning E A EYUK si yer bilan shunt hosil qilmaydi. Bunda shikastlangan joydagi I sh toki shikastlanmagan tarmoq o‘tkazgich faza (B va C) larini yer bilan orasidagi S sig‘im orqali tutashadi, bunda shuni ta’kidlash kerakki uning qiymati kichik bo‘ladi. Ushbu turdagi shikastlanishda fazalararo kuchlanish o‘zgarmasdan qoladi. Buning natijasida neytrali izolyasiyalangan tarmoqlarda bir fazali erga tutashuv iste’molchilarning ishlashiga ta’sir qilmaydi va generatorlar sinxron ishlashini buzmaydi. Lekin ushbu turdagi shikastlanish tarmoqda o‘ta kuchlanishni keltirib chiqaradi, buning natijasida esa shikastlanmagan ikki faza (B va C) larning erga nisbatan izolyasiyasini buzilishi va bir fazali erga tutashuv ikki fazali QT yoki erga ikkita tutashuvga o‘tishi mumkin bo‘lgan xavfni keltiradi. |