Entomofaqlari

 
23 
39.
 
Ypsolopha persicella (Fabricius, 1787)-Şaftalı oraqqanadlı güvəsi  
Fəsilə:Gelechidae-Diş-diş qanadlı güvələr  
40.
 
Anarsia lineatella Zeller, 1839-Zolaqlı meyvə güvəsi  
41.
 
Recurvaria nanella (Denis et Schiffermüller, 1775)-Yarpaq güvəsi  
Fəsilə:Coleophoridae-Çuxolçular  
42.
 
Coleophora hemerobiella (Scopoli 1763)-Meyvə çuxolçusu  
43.
 
Coleophora anatipenella (Hübner, 1796)-Ağqanadlı çuxolçu  
Fəsilə:Saturnidae-Tovuzgözlülər  
44.
 
Saturnia (Saturnia) pyri (Denis et Schiffermüller, 1775)-Meyvə тоvugözü 
saturniyası **  
45.
 
Saturnia (Eudia) pavonia (Linnaeus, 1758)-Tovuzgöz Eudia **  
Fəsilə:Geometridae-Qarışçılar  
46.
 
Operophtera brumata (Linnaeus, 1758)-Qış qarışçısı **  
47.
 
Erannis defoliaria (Clerck, 1759)-Meyvə qarışçısı **  
48.
 
Angerona prunaria (Linnaeus, 1758)-Gavalı qarışçısı **  
Fəsilə:Noctuidae-Sovkalar  
49.
 
Amphipyra (Amphipyra) pyramidea (Linnaeus, 1758)-Piramidal sovka  
50.
 
Lacanobia (Dianobia) contigua (Denis et Schiffermüller, 1775)-Bağ sovkası  
Fəsilə:Lasiocampidae-Baramasarıyanlar  
51.
 
Malacosoma (Clisiocampa) neustria (Linnaeus, 1758)-Həlqəvi ipəksarıyan  
52.
 
Lymantria dispar (Linnaeus, 1758)-Tək ipəksarıyan  
Fəsilə:Orgyidae-Dalğazolaqlılar  
53.
 
Euproctis (Euproctis) chrysorrhoea (Linnaeus, 1758)-Qızılqarın kəpənək  
54.
 
Orgyia (Orgyia) antiqua (Linnaeus, 1758)-Valehedici gözəlçə  
Fəsilə:Cossidae-Ağacovanlar  
55.
 
Zeuzera pyrina (Linnaeus, 1761)-Yeyimcil ağacovan **  
56.
 
Coccus hesperidum Linnaeus, 1758-İyverən ağacovan **  
Fəsilə:Arctidae-Ayıcalar  
57.
 
Hyphantria cunea (Drury, 1773)-Ağ Amerika kəpənəyi **  
58.
 
Callimorpha dominula (Linnaeus, 1758)-Məleykəayıca **  
Fəsilə:Pieridae-Ağqanadlılar  
59.
 
Aporia crataegi (Linnaeus, 1758)-Yemişan kəpənəyi  
Qeyd: 1. *- Azərbaycan faunası üçün ilk dəfə qeyd edilir.  
2. **- Muxtar respublika faunası üçün ilk dəfə qeyd edilir.  
 

---

 
24 
 
Xəritə-sxem 4.1. Naxçıvan Muxtar Respublikasında dominant 
        zərərverici növlərinin yayılması  
Muxtar respublika bağlarında əsas yer tutan ərik, şaftalı, gavalı, alça, 
albalı  və  gilasın  muxtəlif  sortlarının  başlıca  obyekt  kimi  zərərvericilərlə 
yoluxma dərəcəsi və həşəratların trofik əlaqələri tədqiq edilmişdir. Müəyyən 
edilmişdir ki, Hyalopterus pruni (Geoffroy, 1762), Brachycaudus (Appelia) 
prunicola  (Kaltenbach,  1843),  Melolontha  melolontha  (Linnaeus,  1758), 
Capnodis  tenebrionis  (Linnaeus,  1758),  Capnodis  cariosa  (Pallas,  1776), 
Tetrops  praeustus  (Linnaeus,  1758),  Luperus  xanthopoda  (Schrank,  1781), 
Phyllobius  (Nemoicus)  oblongus  (Linnaeus,  1758),  Scolytus  mali 
(Bechstein,  1805),  Scolytus  rugulosus  (Muller,  1818),  Hoplocampa  flava 
(Linnaeus,  1761),  Archips  rosana  (Linnaeus,  1758),  Syndemis  musculana 
(Hübner,  1799),  Recurvaria  nanella  (Denis  et  Schiffermüller,  1775), 
Coleophora hemerobiella (Scopoli, 1763), Operophtera brumata (Linnaeus, 
1758), Coccus hesperidum Linnaeus, 1758 geniş qidalanma xüsusiyyətlərinə 
malik  olub  bütün  çəyirdəkli  meyvə  ağaclarına  zərər  verirlər.  Bu  zərərveri-
cilərin  fəallığı  meyvə  ağaclarının  bütün  vegetasiya  dövründə  müşahidə 
olunmuşdur.  Onlar  I  dərəcəli  zərərverici  kimi  ilkin  yaz  aylarından  başla-
yaraq meyvə ağaclarının generativ və vegetativ orqanlarına yoluxaraq mey-
və məhsuldarlığının və onun əmtəə keyfiyyətinin aşağı düşməsinə, bəzən də 
ağacların erkən məhv olmasına səbəb olurlar.  

---

 
25 
Naxçıvan Muxtar Respublikası şəraitində mart ayının ilk günlərindən 
qışlamanı  keçirmiş  zərərvericilər  yenicə  formalaşan  tumurcuqları,  daha 
sonralar  isə  çiçəkləri,  meyvələri  və  çəyirdəkləri  zədələyir,  cavan  zoğ  və 
yarpaqlarla  qidalanırlar.  Bölgənin  dağətəyi  və  dağlıq  qurşaqlarında  yaz 
aylarında  zərərvericilər  xüsusi  fəallıqları  ilə  seçilirlər.  Yay  aylarında  onlar 
çəyirdəkli  meyvə  ağacları  üzərində  uçuşaraq  meyvələrin  üzərinə  yumurta 
qoyurlar.  Tırtıllar  meyvələrin  lətli  hissəsini  deşərək  şirə  axınına,  müxtəlif, 
səciyyəvi  zədələrin  əmələ  gəlməsinə  səbəb olurlar.  Müşahidələrimizə  görə, 
zərərvericilərin  seçicilik  xüsusiyyəti  aydınlaşdırılmış,  Eriosoma  lanigerum 
(Hausmann,  1802),  Yponomeuta  padella  (Linnaeus,  1758),  Saturnia 
(Saturnia)  pyri  (Denis  et  Schiffermüller,  1775),  Saturnia  (Eudia)  pavonia 
(Linnaeus,  1758)-nin  ərik,  Myzus  (Nectarosiphon)  persicae  Sulzer,  1776, 
Diaspidiotus  marani  (Zahradnik,  1952),  Grapholita  (Aspila)  molesta 
(Busck,  1916,  Amphipyra  (Amphipyra)  pyramidea  (Linnaeus,  1758), 
Lacanobia  (Dianobia)  contigua  (Denis  et  Schiffermüller,  1775),  Calli-
morpha  dominula  (Linnaeus,  1758)-nın  şaftalı,  Myzus  (Myzus)  cerasi 
(Fabricius,  1775),  Neocoenorrhinus  pauxillus  (Germar,  1824),  Rhynchites 
(Rhynchites)  bacchus  (Linnaeus,  1758),  Involvulus  (Involvulus)  cupreus 
(Linnaeus,  1758),  Caliroa  cerasi  (Linnaeus,  1758),  Hoplocampa  minuta 
(Christ,  1791),  Grapholita  (Aspila)  funebrana  Treitschke,  1835,  Erannis 
defoliaria  (Clerck,  1759)-nın  gavalı,  Brachycaudus  (Acaudus)  divaricatae 
Shaposhnikov, 1956 - nın isə alça ağaclarına üstünlük verdiyi, başqa sözlə, 
monofaq qidalanma xüsusiyyəti müəyyən edilmişdir.  
Ümumiyyətlə,  əriyin  39,  şaftalının  34,  gavalının  34  və  alçanın  isə 
müxtəlif  sortlarının  29  növ  meyvə  zərərvericisi  ilə  yoluxduğu  aşkarlan-
mışdır.  Aborigen  meyvə  sortlarının  yeni  sort  və  formalara  nisbətən  az 
yoluxduğu,  zərərverici  həşəratlara  qarşı  daha  dayanıqlı  olduğu  qənaitinə 
gəlinmişdir (Cədvəl 4.1).  
Cədvəl 4.1  
Zərərvericilərin qidalandığı meyvə ağacları və  
onların yoluxma dərəcəsi  
№ 
Zərərvericinin adı  
Ərik   Şaftalı   Gavalı   Alça  
Yoluxma 
dərəcəsi  
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
1.
 
 
Hyalopterus pruni 
+ 
+ 
+ 
+ 
I 
2.
 
 
Eriosoma lanigerum 
+ 
- 
- 
- 
II 
3.
 
 
Myzus persicae 
- 
+ 
- 
- 
I 
4.
 
 
Brachycaudus prunicola 
+ 
+ 
+ 
+ 
II 
5.
 
 
Brachycaudus divaricatae 
- 
- 
- 
+ 
III 
6.
 
 
Myzus cerasi 
- 
- 
+ 
- 
I 
7.
 
 
Parlatoria oleae 
+ 
+ 
+ 
- 
III 
8.
 
 
Diaspidiotus perniciosus 
- 
+ 
+ 
- 
I 

---