Entomofaqlari
Yüklə 3,59 Kb. Pdf görüntüsü
|
121 əhəmiyyəti vardır. Alaq otları entomofaqların toplaşdığı yer olub, meyvə ağaclarının yarpaq və tumurcuqları əmələ gələrkən, onların zərərvericilərini aktiv surətdə məhv etməyə başlayırlar [21]. Bundan sonra mayın əvvələrində alaq otlarını təmizləyib, entomofaqların əlavə qida mənbəyini təşkil edəcək qarayonca, şüyüd və digər efiryağlı bitkiləri əkmək lazımdır. Digər tərəfdən, bağlarda qoyulan təcrübələr də göstərmişdir ki, erkən yazda alaq bitkilərinin məhvi zərərli növlərin qışlamadan çıxmış təbii düşmən- lərinin qidadan məhrum olmasına səbəb olur. Beləliklə, yetkin mərhələdə, alaq otlarının arasında qışlayan entomofaqlar aprelin sonu mayın əvvəllə- rində alaq otları təmizlənərkən kütləvi surətdə məhv olurlar. Aprel ayının əvvəli və axırında Naxçıvan MR-in meyvə bağlarında aparılan müşahidələrə görə, məhv edilmiş alaq otlarının arasında 1000-ə yaxın ölmüş müxtəlif növ parabüzən (8-20 yumurtadan ibarət parabüzən topası), həmçinin yetkin taxtabiti, qızılgöz və parazit həşəratlar olmuşdur. Entomofaqların qışlama və erkən yazda qidalanmasını mühafizə etmək məqsədilə, bağlarda meyvə ağaclarının yarpaqları görsənənə qədər alaq otlarını məhv etmək olmaz. Yarpaqlar yarandıqdan sonra entomofaqlar alaq otlarından kütləvi surətdə meyvə ağaclarına keçərək onların zərərvericilərini məhv etməyə başlayırlar. Erkən yazda həmçinin qurumuş ağaclara da toxunmaq olmaz, çünki, onların qabığı altında entomofaqlar qışlayırlar. May ayının sonunda qışlamış entomofaqlar uçduqdan sonra bu ağacları yığışdırıb yandırmaq lazımdır. Aqrotexniki tədbirləri həyata keçirərkən bağlarda entomofaqların fəaliyyəti üçün zəruri olan şəraiti yaratmaq lazımdır. Aqrotexniki tədbirlər yalnız zə- rərvericilərə deyil, onların parazitlərinə də təsir göstərir. Meyvə bağlarında zərərli kimyəvi maddələrdən elə istifadə etmək lazımdır ki, parazit və yırtıcı həşəratların məhv olmasına səbəb olmasın [45,144,150,157]. Entomofaqların həyat fəaliyyətinə kimyəvi preparatların təsirini öy- rənmək üçün bizim tərəfimizdən aşağıdakı təcrübələr qoyulmuşdur. La- boratoriyaya meyvə zərərvericilərinin parazitləri gətirilmişdir: Bracon hebetor Say, 1836, Ascogaster quadridentata Wesmael, 1835, Pimpla turionellae Linnaeus, 1758, Pristomerus vulnerator (Panzer, 1799), Ageniaspis fuscicollis (Dalman, 1820), Baryscapus evonymellae (Bouché, 1834), Goniozus claripennis (Foerster, 1851). (6.VII.2007). Onlar meyvə budağı ilə birlikdə 5 litrlik şüşə silindrlərə yerləşdirilmiş, sonra isə pulverizatorun köməyi ilə kimyəvi preparat nurelin sulu məhlulu (0,02%) ilə çilənmişdir. Bu zaman 30 dəqiqə ərzində bütün parazit həşəratlar ölmüşdür. Digər təcrübədə (8.VII.2007) 10 ədəd Ageniaspis fuscicollis (Dalman, 1820). və 5 ədəd Bracon hebetor Say, 1836 içərisində zəhərli pambıq olan 3 Petri fincanına (hərəsindən 5 ədəd parazit) qoyulmuşdur. Birinci fincanda təmiz halda 0,25%-li entobakterin, ikincidə entobakterinlə nurelin qarışığı 122 (0,2%+0,01%), üçüncüdə təmiz fozalon (0,01%) qoyulmuşdur. Bir gündən sonra onların vəziyyəti yoxlanmışdır. Təcrübə göstərmişdir ki, bakterial preparat olan entobakterin-3 parazitləri öldürmür, əlavə olunmuş nurel kimyəvi preparatı, onların 80%-ə qədərini (10 parazitdən 2-si sağ qalmış- dır), 3-cü variantda (0,01%-li fazolonla) onların ölümü 100% olmuşdur. Beləliklə, eksperimental yolla təsdiq olunmuşdur ki, kimyəvi preparatlar təmiz və entobakterinlə qarışıqda, parazit və yırtıcı həşəratların imaqional fazalarına güclü təsir göstərir. 2007-ci ildə Şahbuz rayonunun kimyəvi dərmanlanma aparılmayan bağlarında 40 ağacdan 20-də meyvə güvəsi olmamış, qalan 20-i isə güvə ilə yoluxmuş olmuşlar. Güvə tırtıllarının 50-60%-i parazitlə yoluxmuş olmuş- lar. Bu cür mənzərə Ordubad rayonunun bağlarında da müşahidə olunmuş- dur. 100 ağacdan 70-i güvə ilə yoluxmamış, 30 ağacın meyvə güvəsi ilə yoluxması 1 ball, güvə tırtıllarının parazitlə yoluxması 90-100% olmuşdur. Beləliklə, bağlarda düzgün kimyəvi dərmanlamanın aparılması za- manı, zərərli həşəratların ziyanvericiliyi azalır, faydalı həşəratların fəaliyyəti isə artır. Digər təcrübənin nəticələrinə əsasən 5 iyun 2007-ci ildə meyvə gü- vəsinin tırtıllarına qarşı, bağda kimyəvi dərmanlanma (0.05% sevin) apar- mazdan 12 saat əvvəl, meyvə ağaclarının aralarından entomoloji torba ilə 100 entomoloji çirpma zamanı 10-dan-60-a qədər Diadegma armillata (Gra- venhorst, 1829), 5-80 ədəd Ageniaspis fuscicollis (Dalman, 1820), 3-25 ədəd Bracon hebetor, Say 1836 və digər parazit və yırıcı həşəratlar tutul- muşdur. Bağın dərmanlanmasından 7 gündən sonra (12 iyun 2007-ci il), 100 çırpmada torbaya yuxarıda göstərilən entomofaqlardan cəmi 2-8 ədədi düşmüşdür. Eyni zamanda kontrol variantda, yəni kimyəvi dərmanlanma aparılmayan yerdə onların sayı 12-dən-125-ə qədər artmışdır. Beləliklə, bizim tərəfimizdən müəyyən olunmuşdur ki, bağlarda mütəmadi kimyəvi dərmanlama apardıqdan sonra entomofaqlar 95-100% məhv olur. Kimyəvi dərmanlama aparılmayan bağlarda parazit kompleksi ilə yoluxma 50-60% olur. Yüklə 3,59 Kb. Dostları ilə paylaş:
|