CQBK Geni l ndirm Layih si, Az rbaycan
traf mühit v sosial sah y t sirin qiym tl ndirilm si
Son variant
Layih nin T sviri
5-33
5.6 X tti Obyekt K si m l ri
K si m l r, t klif olunan mar rut il vv lc mövcud olan a a da göst ril n elementl r
aras nda k si m nöqt si kimi mü yy n olunur:
Çaylar
(RVX),
ax nlar, suvarma kanallar v kanallar
Magistral yollar v c
rlar
D miryolu x tl ri
Layih y aid olmayan k nar yeralt kommunikasiya x tl ri.
K si m l rin nömr l ri müxt lif topoqrafik elementl rl birlikd C dv l 5-7-d verilmi dir.
C dv l 5-7: N z rd tutulan CQBKG boru k m ri mar rutu il k si
n müxt lif
k si m növl rinin say
K si m növü
K si m l rin say
X nd k 1063
C
r 410
Ax n 352
Yeralt boru x tti yaxud kabel
246
Hava x tl ri 238
Kanal 96
Avtomobil yolu
76
Yerüstü boru x tti yaxud kabel
47
Kanal 25
Iri çay yaxud kanal
21
Yar an 7
D mir yolu
6
Bataql q v ya gölm ç 4
Yuxar dak lar n h r biri üçün k si m üsulu a a da müzakir olunur.
5.6.1
Su Axarlar n n K si m l ri
K si m l r g linc , su axarlar na kanallar, su x tl ri, suvarma kanallar , drenaj x nd kl ri
v t bii ax nlar v çaylar daxildir.
Su axar k si m l rinin ks riyy ti a a da t svir olundu u kimi
rti aç q k sim (AK)
metodologiyalar ndan istifad etdilm kl tikil c k. Buna istisnalar olaraq, a a da göst ril n
aç q x nd k v ya qeyri-aç q k sim üsullar ndan istifad etm kl tikil c k
sas çay
k si m l ridir:
Üfüqi
Maili
Qazma
(ÜMQ)
Mikro-tunel
ç km
nekli Burov ( B).
Bu üsullar daha trafl a a dak bölm l rd izah olunur.
C dv l 5-8-d boru k m rinin mar rutu boyunca sas su axarlar n n k si m l rinin icmal
v k si m nin tikintisin t tbiq oluna bil c k üsullar verilir.
CQBK Geni l ndirm Layih si, Az rbaycan
traf mühit v sosial sah y t sirin qiym tl ndirilm si
Son variant
Layih nin T sviri
5-34
Mar rut h mçinin tikinti zaman qurumu ola bil c k bir s ra qeyri-münt z m su axarlar il
k si ir. Tikinti zaman su axarlar n n aktivl
m potensial na qar planlar i l nib
haz rlanacaq; lakin, bunlar ad t n mövsümi su axarlar d r v tikinti sas n onlar n quru
dövrl rin planla d r lacaq.
lav olaraq, bataql q yerl r v su s viyy si yüks k olan
sah l rd su axarlar üçün q bul edil n ox ar tikinti metodologiyalar t l b oluna bil r.
trafl hidroloji qiym tl ndirm çay yata n n yuyulma riski olan yerl ri mü yy n etmi dir v
h r bir çay k si m sinin layih sind yerl
dirm d rinliyi boyunca bunu v lav mühafiz
elementl rin ehtiyac ks olunacaq. H r bir iri çay keçidinin sah y xas layih l ndirm si
olacaq ki, o maksimum ax n s viyy sini (1:200 ild ya nt dü m si), çöküntül rin h r k tini
ara d rma nümun l ri, çay yata n n relyefind ki gözl nil n d yi iklikl r v yandan
eroziyan n proqnozla d r lan d r c sini n z r als n (D12-06).
Boru k m ri seksiyalar n n k si
n su axarlar nda qura d r lmas üçün xüsusi tikinti qruplar
v avadanl qlar ndan istifad olunacaq. Su axarlar n n k si m l ri üçün bir s ra üsullar
mövcuddur v onlardan bir neç sinin t klif olunan CQBKG Layih si üzr Az rbaycanda
t tbiq olunaca n z rd tutulur.
Qeyd etm k laz md r ki, t svir olunan bütün tikinti metodlar torpa n müvafiq v ziyy tin ,
sah ara d rmas na, quyular n topoqrafik ç kili in , h r bir k si m üçün raz la d r lm
i l rin icra plan na v müvafiq traf mühit üzr uy unluq t l bl rin uy un olaraq
ara d r lacaqd r.
C dv l 5-8: sas Su Axar K si m l ri
Su axar
T xmini KG
Mümkün Qura d rma
Üsullar
A su kanal 54
ÜMQ
Göyçay 115
ÜMQ
Türyançay 137
ÜMQ
Kür (
rq hiss sind ki k si m ) 167
ÜMQ
Qaraba kanal 189
ÜMQ
Gorançay 202
AK
Kür kçay 221
AK
Korçay 237
AK
G nc çay 240
AK
Qo qarçay 261
AK
mkirçay 277
AK
Z y mçay 303
AK
srikçay 323
AK
Tovuzçay 324
AK
H s nsu 345
AK
Kür (q rb hiss sind ki k si m )
358 Mikro-tunel
ç km
Qurud r Çay 369
AK
5.6.1.1 Aç q-k simli k si m l r
Çay v kanal k si m l ri ümumiyy tl n n vi aç q-x nd k metodologiyalar ndan istifad
etm kl tikil c k. Bütün metodologiyalar suyun axmas n v ya tikinti zaman suyun d rhal
axma potensial n n z rd tutur. Aç q k simli x nd k üsulundan ad t n a rla d r lm
CQBK Geni l ndirm Layih si, Az rbaycan
traf mühit v sosial sah y t sirin qiym tl ndirilm si
Son variant
Layih nin T sviri
5-35
(ad t n betonla üzl nmi ) borular il birlikd istifad olunacaq. Beton örtükl m nin m qs di
boru k m rinin a rla d r c örtüyünü v lav mexaniki müdafi ni t min etm kdir. Beton
örtüklü borudan istifad olunmad qda, beton plit yaxud da betonla doldurulmu kis l r
x nd kd borular n üstün y
la bil r.
Su kanallar n dak ax n n k silm sin yol verm m k üçün aç q k simli k si m l rd ad t n
sulu x nd kqazma v ya istiqam tl ndirici su k si m si texnikalar ndan istifad edilir.
Mümkün v yararl olan yerd k si m l rin suyun orta s viyy sind tikildiyin min olmaq
üçün tikinti i l rind mövsümi m hdudiyy tl r t tbiq oluna bil r.
K si m d qura d r lacaq boru öz yerin endirilm zd n önc k si m y yax n sah d
qaynaq olunur, yoxlan l r v örtükl nir. Daha sonra x nd k qazan ma nlar yeralt ax n n
qar s n almaq üçün çay yataqlar n n yax nl
nda x nd kd qura d r l r.
CQBKG Layih si üzr h r hans aç q k simli k si m l r olan yerl rd kanal n m cras v
yataqlar n n t sir m ruz qalan hiss sinin mümkün olduqca tikintid n önc ki v ziyy tin
qaytar lmas n z rd tutulur. Su axarlar n n sahill ri v yataqlar nda x nd kl rin qaz lmas
sas n boru k m ri seksiyas n n qura d r lmas ndan d rhal önc yerin yetiril c k v
x nd k qura d r lman n prosesinin ard nca mümkün q d r tez doldurulacaq. Bu, su
axarlar na olan traf mühit t sirl rini azaldacaq.
Borunun üz rin tökül n doldurma material n az ndan sil yataq material kimi eroziyaya
davaml olacaqd r. Bundan ba qa, çay sahill rinin korland
yerl rd , razil r boru k m ri
qura d r ld qdan sonra iki gün rzind sabitl
diril c k v vv lkin yax n v ziyy td v
formada b rpa olunacaq. Bu mümkün olmayan yerl rd is traf mühit t sirl ri azaltmaq
üçün sah y spesifik planlar i l nib haz rlanacaq.
razi sabitl
n v bitki örtüyü kifay t q d r b rpa olunana kimi, eroziya v çöküntül r
qar mübariz t dbirl ri görül v saxlana bil r (F sil 10, traf Mühit v Sosial Sah y
T sirl r v T sirazaltma T dbirl rind müzakir olundu u kimi). Çöküntül rin tutulub
saxlanmas üsullar t tbiq oluna bil r, bura filtr b ndl ri, lil tutucu vasit l r v saman
topalar il düz ldilmi s dl r daxil ola bil r.
Aç q k simli k si m l ri qura d rmaq üçün a a dak üç metoddan biri istifad olunacaq v
kil 5-9 v
kil 5-10 eni 5 metrd n az v ya çox olan ax nlar üzr aç q k simli k si m l r
üçün s ciyy vi çertyojlar ks etdirir.
Metod 1: istiqam tl ndirici ax n k si m si
Bu metodda, su axar n n yata nda qura d r lan müv qq ti istiqam tl ndirici borulardan
istifad etm kl suyun ax n saxlan l r:
Torpa n üst qat n su axar sahilind n götürm kl v boru k m rinin t hlük siz
qura d r lmas üçün onu a a endirm kl x nd k
x tti haz rlanacaq
Müvafiq olaraq ölçülmü istiqam tl ndirici boru(lar) qura d r lacaq. Onlar n ölçüsü
el hesablanacaq ki, n z rd tutulan maksimum ax n istiqam tl ndirici borunun
(borular n) tutumunun 80 %-ni keçm sin
K si m nin giri qol borusu b ndl n c k v ax n istiqam tl ndirici boruya
(borulara) it l y c k.
Daha
sonra
aç q x nd y ks ax n n qar s n almaq üçün nasosun bas c qol
borusu ba lanacaq
Laz m g ldikd , b ndl r aras nda tutulan bal q v dig r suda ya ayan orqanizml r
k si m nin a a ax n na köçürül c k
Boru
x nd yi istiqam tl ndirici borulardan a a da qaz lacaq. T hlük siz qaz nt
i l rin yard m etm k üçün suyun qurudulmas v /yaxud x nd k dayaqlar ndan
istifad oluna bil r. Nasoslardan istifad olunarsa, nasosla vurulan suyun su axar na
geri s zmas na yol verm zd n vv l filtrl yici vasit il çöküntül r azald lacaq v ya
bo altma lanq yax ya ll
olan hündür sah y istiqam tl ndiril c k.