140
gönüllüler, kıdemlilerin komutası altında olmayan yerlerde
eğitmenlerin komutasında toplanacaktır.
4-
Her bir köyde, benim tarafımdan seçilen bir yere meşale
konulacaktır. Bu meşale düşman görüldüğü an yakılacak ve geri kalan
tüm köyler için de sinyal vazifesi görecektir.
5- Hemen hemen her
köyde yüksek bir yerde, köyler ile şehrin
arasında iletişim için birer atlı olacaktır.
6-
Tünelin güvenliği; Cacur, Ahkilisa, Arhvali, B. Sariar,
Konak-kran, Haci-Nazar-Kuli K
öyü gönüllülerine verilmiştir. Bu
köylerde gönüllülerin emniyetini sağlamak amacıyla iki eğitimci
komutasında eğitilen 40 kişi zamanında müdahale edebilmesi için
tarafımdan emir verildi.
Tüfeklerin verilmesine ilişkin hususlar:
Arpaçay’ın, Acikuli’nin sağ tarafının ve daha ileride kuzeyden
ve kuzeybatısının, bizim için az çok tehlikeli olduğunu varsayarak,
Tatarların yaşadığı Agababinsk denilen 35 köy, şu anda edinilen
bilgilere göre, güçlü bir şekilde silahlanmışlardır. Neredeyse küçük bir
krallıktırlar. Bu nedenle Arpaçay’ın sol kıyısına özellikle dikkat
edilmektedir.
Agababinsk alanına kalkan olan kıyıya komşu Ermeni köyleri,
Yukarı ve Aşağı Kelenca, Kops, Cilab-keçut, İpli-Karaklis, Bandivan,
Aliklisa, Çizihliyar, Takpali, Kutni-Bulag, Şiştana, Kay-Kuli-Kazançi
tüfeklerle silahlandırılmıştır. Her bir köydeki kasatura sayısı listede ve
haritada gösterilmiştir. Daha sonra Borçalin Tatarlarıyla komşu olan
Aleksandropol
’ün kuzeydoğusuna doğru, Karahaç Sırtı’nın, Lgokryç
D
ağları’nın, daha tehlikeli olduğunu düşünmek gereklidir. Sıcaklar
başladığında Agababinsk Tatarları geceleri buraya çıkacaklardır. Bu
alana bitişik Ermeni köyleri Gurcil, Gulli-Bulag, Boz-Yehuş, Başkend,
M. Sariar, Kefli, Samurli, Karaklis, Amihan, Kizil-
Koç da tüfeklerle
silahl
andırılmıştır.
Daha sonra Ortaklis köylerinden Tünele kadar, demiryolu hattı
üzerinde bulunan köyler, Ortaklis, Toporly, Darband, Arihvali, B.
Sariar,
Ahkilisa,
Cacur,
Konak-Kran,
Hacin-Nazar-Kuli
silahlandırılmıştır.
Son altı köy, tünel için günlük olarak nöbet tutmaktadırlar.
Aleksandropol
’ün güney ve güneydoğusu Kürtler dolayısıyla
141
tehlikelidir. Bunun için M. Karaklisa’ya 100 kasatura verilmiştir.
Bunlar haftalık olarak karakola verilmektedir ve 222. Yedek Tabur’la
i
rtibattadırlar. Kars demiryolu hattının emniyeti için Dagarli ve
Bayandur’a tüfek verilmiştir. Şehrin doğrudan korunması için Düz-
Kent
’e, Diriliyar’a, M. Kapanak’a, Topadolak’a ve Aleknsadrovka’ya
da tüfek verilmiştir. Şehir sakinlerine de 400 tüfek verilmiş ve 400 kişi
örgütlenmiştir. Acemiler için kanunla öngörülen kursun verilmesi
planlanmıştır. Bunlardan sonra Ekselansları, bunların yemin etmelerini
ve garnizon sahası vb. daha sorumlu hizmetlere atanmalarını
isteyeceğim. Atlı birliğin örgütlenmesine gelince, at eksikliği nedeniyle
henüz tamamlanmamıştır. Şu anda benim komutamda günlük keşif için
çeşitli yönlere gönderilen 30 binek atlı vardır.
Ek:
A- Aleksandropol
İlçesi köylerine verilen “Berdan” sistemi
tüfeklerin ve askerî mühimmatın listesi.
B-
Gönüllü birliğin kasatura sayısı belirtilerek köylerdeki
konum planı.
Kurmay Yüzbaşı (İmza).
BELGE 11
RGVİA. Fon 2100. Sayı 1. Dosya 558. Sayfa 77.
Üç Ermeni doktorun, Kafkasya’daki Ermeni gönüllü
birliklere doktor olarak kabul edilme istekleri.
Sofya Büyükelçisi tarafından diplomatik yetkiliye gönderilen 9
Ocak 1915 tarih ve
№ 14 sayılı şifreli telgrafın deşifresi.
Kopya Petrograd
. Üç genç Ermeni, Zarek Pilosyan,
Tebriz
’den; İran vatandaşı Khaykazun Nalbandyan Kilikya’dan;
Eduard STEPANYANTS
Harput’tan; son ikisi Türk vatandaşı ve
Taşnak Partisi üyeleri. Kendilerinin birkaç gün önce geldikleri
Kafkasya
’daki gönüllü takımlara doktor olarak kabul edilmelerini
istemektedirler. Onların Kafkasya’ya kabul edilmeleri mümkün mü,
telgraf çekmenizi rica ederim.
İmza: Savinskiy.
Deşifre eden: İmza.
10.01.1915.
142
[Alttaki kurşun kalemle yazılmış olan not]: Stolitsa, sayılan
kişilerin istenmediğini; Pilosyan’a gelince, onun bize karşı Tebriz
olaylarına katıldığını, kendisinin düşman kabul edildiğini bildirmiştir.
BELGE 12
RGVİA. Fon 2100. Sayı 1. Dosya 558. Sayfa 128-128 arkası.
Gümrü’de oluşturulan Ermeni gönüllü birliğine yeni
yazılan 5100 kişiye silah verilmesi.
İçişleri Bakanlığı
Aleksandropol
Şehir Başkanı
10.01.1915
№ 32
Aleksandropol
Ekselansları
Aleksandropol
Garnizon Amiri’ne,
Ekselansları Kafkasya Ordusu Başkomutan Yardımcısı Piyade
G
eneral Myşlayevskiy, geçen yıl 17 Aralık’ta Aleksandropol
kentindeyken
bana, gönüllülere Aleksandropol deposundan “Berdan”
sistem
li silahların verileceğini; bu depoda gerekli sayıda silahın
bulunmaması halinde, Ekselansları tarafından gönderilecek bir telgraf
üzerine, silahların Tiflis’ten temin edileceğini belirterek, gönüllü
H
ristiyanlardan bir birlik örgütlememi teklif etmeye tenezzül
etmişlerdir.
Şu anda silah alan 1200 gönüllü dışında, birliğe Aleksandropol
İlçesinden 5100 gönüllü yazılmıştır. Bu sayı, gerekirse 10000’e kadar
çıkabilecektir.
Konuyu Siz Ekselanslarına bildirdikten sonra, Birlik Amiri
Kurmay Yüzbaşı Vartapetov’a, gönüllülere dağıtılmak üzere, ilk talep
üzerine sunulacak olan 5100 silahın verilmesi için ricada bulunmaktan
naçizane onur duyuyorum. Eğer yerel depoda bu sayıda silah yoksa bu
durumda s
izden, Ekselansları Piyade General Mişlayevskiy’in vaat
ettiği gibi Tiflis deposundan verilmesini naçizane arz ederim.
Bu durumda Siz Ekselanslarına, şu anda gönüllülere, belki de
özel ihtiyaç olmamasına rağmen, yağma amaçlı çetelerin şehre
girmelerini
önlemek için yararlı hizmetler sunabileceklerini bildirmeyi
bir görev addediyorum.