Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

irişdi.2  D ədəm   Qorqut  gəlüb  şadlıq  çaldı.  Boy  boyladı,  3  soyı 
soyladı.  Ğazi  ərənlər başına n ə gəldügin 4  söylədi:
İmdi  qanı  dedigim bəg  ərənlər?
Dünya m ənim  deyənlər?
5  Ə eəl  aldı,  yer gizlədi,
Fani  dünya kim e qaldı?
Gəlimli,  6 gedimli  dünya,
Soii ucı ölüm li  dünya?
Ə cəl  gəldügində  7 arı  imandan ayırmasun!
Qadir səni  nam ərdə  möhtac  8 etməsün!
Allah verən üm idin  üzülməsin!
A ğ alnunda 9 beş  kəlm ə  dua qıldıq,  qəbul  olsun! 
“A m in”  deyənlər didar  10  görsün!
Yığışdırsun,  duruşdursun  günahınızı
11  Adı  görklü  M əhəm m əd M ustafaya  bağışlasun,
xanım,  hey!!!
■"§#81186§s|«-
12 Q A Z IL IQ   Q O C A  OĞLI  Y E G N Ə K  BOYINI 
B Ə Y A N   EDƏR ,  13 X AN IM ,  HEY!
D202 
Qam  Ğ an  oğlı  xan  Bayındır yerindən  durmışdı,  1 qara  ye- 
rin  üzərinə  ağ -b an   evin  dikmişdi.  A la  sayvan  gög  2  yüzinə 
aşanmışdı.  Bin  yerdə  ipək xalıcası  d ö şən m işd i.3 İç Oğuz,  Daş 
Oğuz bəgləri  söhbətə  dərilm işdi.  Y em ə-içm ə  idi.
Qazılıq  4  qoca,  deyərlərdi,  bir  kişi  var  idi.  Bayındır  xanın 
vəziri  5  idi.  Şərabın  itisi  başına  çıqdı.  Qaba  dizin  üzərinə  6 
çökdi.  Baym dır xandan aqın dilədi.  Bayındır xan  7 dəstur verdi: 
“N erəyə  dilərsən,  var!”  -  dedi.
Qazılıq 8 qoca iş görmiş,  iş yarar adam  idi.  Yarar qocalarm
9  yam na  cəm   eylədi.  Y adığı-yarağıyla  yola  girdi.  Çoq  '°  dağ- 
lar,  d ə rə -tə p ə   keçdi.  G ünlərdə  bir  gün  Düzmürd  qalasına  11 
gəldi.  Q ara dəniz  kənarında  idi.  Ana  irübən  qondılar.
01 
12  qalanın  bir  təküri  var  idi.  Adına  Arşun  oğlı  Dirək  13 
D203  təkür deyərlərdi*.  01  kafirin  altmış  arşun  qaməti  1  vardı.  A lt-
mış batm an  gürz  salardı.  Q atı-m öhkəm   yay  2  çəkərdi.
Qazılıq  qoca  qalaya  yetdüginləyin  cəngə  3  başladı.  Pəs  ol 
təkür  qaladan  daşra  çıqdı.  4  M eydana  girdi,  ər  dilədi.  Qazılıq 
qoca  am  gördüginləyin  5  yel  kibi  yetdi,  yeləm  kibi  yapışdı. 
Kafırin  ən sə sin ə  6  bir  qılıc  urdı.  Z ərrə  qədər  kəsdirəm ədi. 
N övbət kafirə  7 dəgdi.  OI  altınış batman gürzlə Qazılıq qocaya 
dəpərə  8 tutub çaldı.  Yalan  dünya başına dar o ld ı.9  Düdük  kibi 
qan  şorladı.  Q azılıq  qocayı  qarm alayıb-10tutub  qalaya  qoy- 
dılar.  Yigitləri  durm ayıb  qaçdılar.
11 
Qazılıq qoca tam am  on altı yil hasarda tutsaq  12 oldı.  Son- 
ra  Əm ən  deyərlərdi,  bir  kişi  altı  kərrə  varub  13  hasarı  ahmadı. 
D204  M əgər,  xanım,  Qazılıq  qoca  tutsaq  1  olduğı  vaqt  bir oğlancığı
vardı,  bir yaşm da  2  idi.  On  beş  yaşına girdi,  yigit oldı.  Babasın 
3  öldi  bilürdi.  Yasaq  eyləm işlərdi.  Tutsaq  olduğın  4  oğlandan 
sıqlarlardı.  Ol  oğlanın  adına  Y egnək  der^lərdi*  Günlərdə  bir 
gün  Yegnək  oturub  bəg lər  ilə  s ö h b ə t6  edərkən  Qaragünə  oğlı 
Budağ  ilə  uz  düşmədi.  B ir-birinə  7  söz  atışdılar.
*  E n siklop ed iyad a  “d erlo rd i”  getm işd ir.  -   Red.
1 9 ® * -

---

D205
D206
Budaq aydar:  “Bunda laf urub nedirsən? 8 Çünki ə r dilərsin, 
varub babanı  qurtarsana!  N ə on  9 altı yıldır, tutsaqdır?” -  dedi.
Y egnək bu xəbəri eşidcək  10 yürəgi oynadı, qara bağrı  sar- 
sıldı.  Qalqdı,  11  B aym dır xanın nəzərinə  vardı.  Yüz yerə  qodı, 
aydır:
12 Alan sabah sapa yerdə  dikiləndə 
ağ-ban evli!
Atlas  ilə  13 yapılanda 
gög sayvanlı!
T övlə-tövlə  çəkiləndə 
şahbaz atlı!
1  Çağıruban dad verəndə 
yola çavuşlı!
Yağ töküləndə  b o l 2 nemetlü!
Qalmış yigit arxası,
B izə m iskin umudı!
3  Türküstanın  dirəgi!
Tülü quşuii yavrısı!
Am it soyının  4  aslanı!
Qaracığm qaplanı!
Dövlətlü xan,  m ədəd!
M ana  lə ş k ə r 5  ver,
məni  babam   tutsaq olduğı  qalaya göndər!  -  dedi.
B aym dır  6  xan  buyurdı:  “Yigirm i  dörd  sancaq  bəgi 
gəlsün!”  7  dedi.  Ə vvəl  D əm ür  qapu  D ərvəndində  bəg  olan, 
qarğu  sügü  8  ucında  ə r  bögürdən,  qırıma  yetdügində  kimsən 
deyü  sorm ayan  9  Qıyan  Selcik  oğlı  Dəli  D ondar  səninlə  bilə 
varsun!  -   10  dedi.  A yğır  gözlər  yüzdürən,  əlli  yeddi  qalanın 
kəlidin  ! 1 alaıı Uək qoca oğlı D ülək Uran bilə varsun! -   12 dedi. 
Qoşa  bürcdən  qayın  oqı  əglənm əyən  Yağrıncı  oğlı  13  İlalmış 
soninlə  bilə varsun!  -  dedi.  Üç  k ərrə yağı  görm əsə,  1  qan  ağ- 
layan Toğsun oğlı R üstəm  bilə varsun!  -  d e d i.2 Ə jdəhalar ağ- 
zından  adam   alan  D əlü  Əvrən  b ilə  varsun!  3  “Yerin  bir  ucın- 
dan  bir ucına yetim !”  deyən  Savqan  S a r ı4 b ilə  varsun!  Sayıl- 
mağla  Oğuz  ərənləri  dükənsə  olmaz.  5  B ayındır  xan  yigirmi
dört  bahadır  sancaq  bəgini  Y egnəgə  6  yoldaşlığa  bilə  qoşdı. 
B əglər cəm  olub, yaraqların gördilər.  7 M əgər ol gecə Yegnək 
düş  gördi.  D üşin  yoldaşlarına  8  soyladı,  görəlim ,  xanım,  nə 
söylədi.  A ydır:  “B əglər,  ğafıllücə  9 qara  başım  gözüm  uyxuda 
ikən  düş  gördi.  A la  gözüm   açuban,  10  dünya  gördüm.  A ğ-boz 
atlar çapdırır  11  alpanlar gördüm.  Ağ  aşıqlı  alpları yanıma  sal- 
dım. Ağ saqallu D ə d ə Qorqutdan ö g ü t 12 aldırn.  Ala yatan qara 
dağları  aşdım .  İlərü yatan Qara dənizə  13  girdim.  Gəmi  yapub, 
D207 
köm ləgim   çıqardım ,  yelkən qurdum .  İlərü  1  yatan dənizi  d ə l- 
dim -keçdim .  Ö təgi qara dağın bir y a n ın d a 2 altı başı balqar* bir 
ə r gördüm.  Q alqubanı  yerim dən  uru  durdum.  3  Qarğu dillü  uz 
sügümi  qapdım ,  qarşulayu  ol  ərə  vardum.  Qarşusından  ol  əri 
sancasum  vaqt  dikdim ,  göz  ucıyla  5  ol  ərə  baqdım.  Dayım 
Ə m ən  im iş,  anı  bildim .  Döndüm  ol  ə rə   6  salam   verdim.  Oğuz 
ellərində  kim sən,  dedim .  Qapaqların  qaldırıb  7  yüzüm ə  baqdı: 
“Oğul, Y egnək,  qanda gedərsən?” -  d e d i-sö y lə d i.8 Mən ayıt- 
dım:  “D üzm ürd  qalasına  gedərəm .  Babam  anda  tutsaq  im iş” ,
-  9 dedim.  B urada dayım   m ana  soyladı,  aydır:
Y ettügim də  yel  10 yetm əzdi  yedi  urğunum,
Y eni  Bayırın  qurdına bənzərdi  11  yigitlərim .
Yedi  kiş  ilə  qurulurdı  m onim   yayım!
Q ayın  dalı  yeləgindən  12  sum  altunlu  monim  oxum!
Yel  əsdi,  yağm ur yağdı,  bunı  13  qopdı,
Yedi  qatla vardım ,  ol  qalayı  ahm adım ,
gerii  döndiim.
D208 
1  M əndən dəxi  ər qopmayasan,  Yegnəgüm,  dön! 
dcdi
Y egnək  düşində  2  dayısına  soylam ış,  aydır:
Q alqubanı  yerindən  durduğında
A la  gözlü  bəg  3  yigitləri  yam na  salmadın.
Adı  bəllü  b əg lərlə  sən  yortm adın.
Beş  aqçalu  4  əlü fə çilər yoldaş  ctdin.
A nunçun  ol  qalayı  sən  ahm adun!  - - 5  demiş.
* 
Bu  sözlori  “a ln ı-b a ş ı  balqır”  o x u m a q   m ünasibdir.  “B alqır” ın  qodiııı  türkcodo 
“yaralı”  m onasını  n o z ə r o   aldıqda  “a ln ı-b a şı  yaralı  bir  or  gördüm ”  c ü m lo si  aydın  fikir 
bildirir.  -   Rcd.

---