202
sur
ətləri”, “Folklorumuzda əməyə və əməkçi insanlara müna-
sib
ət” mövzularında ədəbi axşamlar, yaxud kütləvi tədbirlər
keçirm
ək olar. Qeyd edək ki, kütləvi tədbirlər təkcə bir fənn
istiqam
ətində deyil, müxtəlif fənn müəllimlərinin birgə təşki-
lat
çılığı ilə də hazırlanıb keçirilə bilər. Əmək mövzusu hamı
üçün qaçılmaz olduğuna görə belə tədbirlərə bütün şagirdlər
yaşına və gücünə müvafiq şəkildə cəlb edilməlidirlər.
Valideynl
əri tərəfindən həmişə əzizlənmiş şagirdlər də
var ki, onlar
əməkdən qorxurlar. Müəllimlər, sinif rəhbərləri
bel
ə şagirdləri əməyə alışdırmaq üçün onların valideynləri ilə
d
ə iş aparmalıdırlar.
Şagirdlərin əməyə münasibətinin evdə düzgün təşkil
olunmasında müəllim valideynlərə kömək etməlidir. Onun
tövsiy
əsi ilə gün rejimi qurulur, şagirdin dərsdən sonrakı vaxtı
t
əlim əməyinə, özünəxidmət əməyinə, məişət əməyinə, istirahət
v
ə əyləncəyə bəs edəcək tərzdə bölünür. Heç şübhəsiz, hər
ail
ənin və şagirdin fərdi xüsusiyyətlərindən aslı olaraq sinif-
d
əki şagirdlərin gün rejimi müxtəlif ola bilir. Övadlarını ərkö-
yün b
əsləmiş valideynlərlə iş isə bir qədər də artıq zəhmət tələb
edir.
M
əişət əməyi valideynlərin uşaqları xırda məişət əmə-
yin
ə cəlb etməsidir. Bu, otağın, həyət-bacanın səliqəyə salın-
ması ilə bağlı kiçik tapşırıqlar, toyuq-cücəyə, qoyun-quzuya
baxmaq v
ə s. xırda təsərrüfat işləri ola bilir.
Özün
əxidmət əməyi məişət əməyinin bir hissəsi olmaqla
adamın öz şəxsi ehtiyaclarını ödəməsinə yönələn əməkdir.
Ail
ədə uşağın yatağını, pal-paltarını səliqəyə salması, ayaq-
qabısını silib təmizləməsi, yuyunub daranması, çantasını yığ-
ması özünəxidmət əməyidir. Bu əməyin əsası ailədə qoyulur,
m
əktəbəqədər tərbiyə müəssisələri və təhsil ocaqlarında davam
etdirilir. Uşaq özünəxidmətə alışdırılıarkən ona aşılanmalıdır
ki, özün
əxidmət təkcə ailədə, məktəbdə davam edən həyat tərzi
il
ə bitmir; ömürböyu davam edir, bütün fəaliyyət sahələrində
mövcuddur v
ə hər kəsdən tələb olunan zəruri keyfiyyətlərdən
203
biridir. Əməyin bu növünə gigiyenik qaydalar, şəxsi əşyaları,
d
ərs və iş ləvazimatlarını təmiz və səliqəli saxlamaq və s.
aiddir. Özün
əxidmət əməyi ictimai-faydalı əməyin ilk mərhə-
l
əsidir. Şagirdin, tələbənin, işçinin bilavasitə özü, iş yeri, ailəsi,
ümum
ən, onu əhatə edən mikromühitlə bağlıdır.
Mü
əllim həm məişət, həm də özünəxidmət əməyi ilə
bağlı tövsijə və məsləhətlərini gənc valideynlərdən əsirgəmə-
m
əlidir. Onlara həyati misallar və müdrik şəxslərdən kəlamlar
nümun
ə gətirməklə əməyin həyati əhəmiyyət daşıdığını başa
salmalıdır.
M
əhsuldar əmək, yaxud şagirdlərin istehsal əməyi
maddi s
ərvətlər yaradılmasına yönəldilən və yeri gəldikdə
haqqı ödənilən əməkdir. Şagirdlərin məktəbyanı sahədə məhsul
yetişdirmələri, məhsul yığımında iştirak etmələri əməyin bu
növün
ə aiddir. Bu əmək növü şagirdləri ümumxalq işinə alış-
dırmaqda, zəhmət adamlarına hörmət hissi doğurmaqda, onları
istehsal kollektivl
əri, qabaqcıl əmək adamları ilə tanış etməkdə,
maddi s
ərvətlər yaradılması üçün təlimin məhsuldar əməklə
birl
əşdirilməsində mühüm pol oynayır.
İctimai–faydalı əmək maddi gəlir xatirinə deyil, insanlıq
namin
ə görülən əməkdir. Şagirdlərin xeyriyyəçilik fəaliyyəti, o
cüml
ədən məktəbdə, yaşayış yerlərində keçirilən iməcliklər,
yaşıllıqların, mədəniyyət abidələrinin qorunması naminə
görül
ən işlər, qocalara, tənha və xəstə adamlara mənəvi və
fiziki yardım edilməsi və s. əməyin bu növünə aiddir.
Düzgün t
əşkil olunmuş əmək tərbiyəsi sayəsində şagird-
l
ər dərk edirlər ki, onların maddi və mənəvi ehtiyaclarını yüz-
l
ərlə başqa adamlar ödəyirlər. Deməli, insanın əxlaqi keyfiy-
y
ətləri, onun mənəvi mədəniyyəti, həyata, insanlara, təbiətə
baxışları, dünyagörüşü əməkdə, cəmiyyətdə mövcud olan qar-
şılıqlı münasibətlər prosesində təşəkkül tapır.
4
.Şagirdlərin peşəyönümü işi. Peşə xalq təsərrüfatının
bu v
ə ya digər sahəsinə aid bilik, bacarıq və vərdişlərə yiyələn-
204
m
ə və həmin sahədə fəaliyyət göstərmək üçün qazanılmış əmək
bacarıq və qabiliyyətləridir. Əmək tərbiyəsinin mühüm vəzifə-
l
ərindən biri gənc nəslə şüurlu syurətdə peşə seçməyi öyrət-
m
əkdir. Valideynlərin, yoldaşların Böyüyəndə nəçi olacaqsan?
sualına uşaqların hərəsi bir cür cavab verir. Çünki oyuncaqları,
baxdıqları filmlər, oxuduqları kitablar, gəzintilər, ailədə böyük-
l
ərin sənəti onlarda peşə və sənət seçmək barədə müxtəlif
arzular yaradır. İllər keçdikcə, arzular dəyişir. Sonuncu sinfə
g
əlib çatana qədər bir şagird neçə -neçə sənətin, peşənin adını
ç
əkir. Bu səbəbdən də məktəbdə peşəyönümü üzrə sistemli,
m
əqsədyönlü iş aparılması vacibdir. Bu istiqamətdə müəllimin,
sinif r
əhbərinin fəaliyyəti ona yönəlməlidir ki, şagird peşəni öz
istedad, qabiliyy
ət və bacarığına görə seçsin. Ən əsası seçdiyi
peşə gələcəkdə ona fərəh versin, bu sənətlə ailəsinə, cəmiyyətə
layiqinc
ə kömək göstərə bilsin.
M
əktəbdə şagirdlərlə peşəyönümü işləri əsas etibarilə
üç istiqam
ətdə aparılır:
1)
peşə maarifi (məktəblilərin müxtəlif peçələrlə tanış
edilm
əsi);
2)
peşəyönümü tərbiyəsi (peşələrə marağın yaradılması,
inkişaf etdirilməsi və möhkəmləndirilməsi;
3)
peşəyönümü üzrə məsləhətlər (şagirdlərin fərdi
meyll
ərinin, psixofizioloji imkanlarının diqqətlə öyrənilməsi və
onlara köm
ək göstərilməsi).
M
əktəbdə peşəyönümü üzrə aparılan işlər nəticəsində
şagirdlər müxtəlif peşələr, hər bir peşə sahəsində əmək fəaliy-
y
ətinin məzmunu, bu və ya digər peşənin insana verdiyi tələb-
l
ərlə tanış olurlar. Peşələr barədə məlumat və məsləhətlər şa-
girdl
ərə, yeri gəldikcə, həm təlim prosesində, həm də sinif-
d
ənxaric tədbirlərdə verilir.
Peşəyönümü işi aparmaq üçün əmək təlimi dərsləri
müst
əsna imkanlara malikdir. Digər fənlərin də hər birinin
spesifik xüsusiyy
ətlərindən irəli gələn imkanlar mövcuddur.
M
əsələn:
Dostları ilə paylaş: |