211
N
əhayət
, cəmiyyətin özü də bir mənbədir. Onun
estetik
çalarlarını belə qruplaşdırmaq olar:
a) insani münasib
ətlər;
b) m
ənəviyyat və əxlaq;
c)
əmək;
Qeyd etdiyimiz bu m
ənbələr ruhun mənəviyyatın qida-
lanması, ilahi və ali insani duyğularla zənginləşməsi üçün
inkarolunmaz v
ə analoqsuz ünvanlardır.
3.Estetik t
ərbiyənin vəzifələri və yolları. Şəxsiyyətin
ah
əngdar inkişafının mühüm amillrindən biri olmaqla estetik
t
ərbiyənin vəzifələri çoxşaxəlidir;
əvvəldə qeyd etdiyimiz
kimi, o, şagirdləri bədii -emosional cəhətdən inkişaf etdirməklə
m
əhdudlaşmır. Həm də onların əxlaqi –mənəvi, əqli, fiziki,
ekoloji, ideya –siyasi bilik v
ə bacarıqlarını kamilləşdirir.
Elmi –pedaqoji
ədəbiyyatda estetik tərbiyənin vəzifələri
müxt
əlif ifadə tərzləri ilə qeyd edilir, amma ümumi məntiq,
t
əxminən, eynidir. Ona görə də həmin fikirləri ümumiləşdirərək
dey
ə bilrik ki, estetik tərbiyənin vəzifələri aşağıdakılardır:
1.T
əbiətdə, incəsənətdə və ictimai
münasibətlərdə gözəl-
liyi qavrayıb mənimsəməkdə, başa düşməkdə uşaqlara kömək
etm
ək.
2.Göz
əllik əlamətlərini məktəblilərin həm mənəviy-
yatında, həm də görkəmində inkişaf etdirmək. Bu baxımdan
onlara m
ənəvi gözəlliyin nə olduğunu dərk etdirmək, davranış,
zahiri görk
əm və geyim estetikasının mahiyyətini anlatmaq.
3.Şagirdlərə təkcə gözəlliyi duyub dərk etməyi yox, həm
d
ə onu yaşatmağı və inkişaf etdirməyi, insanı əhatə edən aləmə
göz
əllik gətirmək qabiliyyətini təlqin etmək.
4.Eyb
əcərliyə, qeyri –estetik davranış tərzlərinə, məişət
xoşagəlməzliyinə və incəsənət əsərlərindəki estetik nakamilliyə
qarşı dözümsüzlük tərbiyə etmək.
5.H
əqiqi gözəllikdən zövq almağı, onun mahiyyətini başa
düşüb qiymətlən dirməyi, mühakimə yürütməyi öyrətmək.
212
6. Şagirdlərin bədii ifaçılıq və bədii yaradıcılıq qabiliy-
y
ətlərini inkişaf etdirmək və s.
Bu v
əzifələri yerinə yetirmək üçün
imkan v
ə yollar çox-
dur.
Əvvəla, bütün fənlərin estetik tərbiyə imkanları mövcud-
dur.
İkincisi, sinifdənxaric və məktəbdənkənar tədbirlər rənga-
r
əng estetik tərbiyə imkanları yaradır. Müəllimlərin şəxsi nü-
mun
əsi, məktəbin zövqlə tərtib olunmuş interyer və eksteryeri
is
ə imkanları səmərəli reallaşdırmaq üçün
yollar açır. Onları
üç bölm
əyə ayırmaq olar:
1.T
əbiət mənbələri vasitəsi ilə estetik tərbiyə işləri
aparmağın yolları:
a) s
əmavi mənbələrdən istifadə baxımından: uşaqlara
müst
əqil müşahidələr aparmağı tapşırmaqla və efir –ekran
ma
terialları, ədəbi –bədii, təsviri sənət nümunələrindən istifadə
yolu il
ə;
b)yerüstü m
ənbələrdən istifadə baxımından: təlim
ekskursiyaları, gəzintilər,
şagirdlərin
müstəqil müşahidələri
yolu il
ə;
c)sualtı mənbələrdən istifadə baxımından: ekran
materiallarından istifadə yolu ilə;
2. İncəsənət əsərləri vasitəsi ilə estetik tərbiyənin
yolları:
a) musiqinin dinl
ənilməsi, ardınca təəssüratların bölüş-
dürülm
əsi, müəllimin izahat və istiqamətverici söhbətləri yolu
il
ə;
b)r
əsm, heykəltəraşlıq, dekorativ –tətbiqi sənət nümunə-
l
ərinin seyr edilməsi və müzakirə edilməsi yolu ilə;
c)poeziya nümun
ələrinin aktyorların, müəllimin, gözəl
diksiyası olan şagirdlərin ifasında dinlənilməsi və sonradan
t
əəssüratların bölüşdürülməsi, sözün, dilin ecazkar qüdrəti
bar
ədə söhbətlərin aparılması yolu ilə;
d)teatr v
ə kino tamaşalarına kollektiv baxış və sonradan
müzakir
ə və təhlil
aparılması yolu ilə;
213
e)memarlıq və inşaat abidələrini canlı müşahidə, yaxud
onlar
ı təsvir edən tablolara, efir -ekran materiallarına tamaşa-
dan
sonra söhb
ət –müzakirə aparmaq yolu ilə;
3.C
əmiyyətin özünün yaratdığı imkanlardan istifadə
vasit
əsi ilə
estetik t
ərbiyə işləri aparmağın yolları:
a)insani münasib
ətlər mövzusunda həyati faktlara istinad
ed
ərək diskussiya axşamları keçirmək,söhbətlər, müzakirələr
aparmaq yolu il
ə;
b)m
ənəviyyat və əxlaq mövzusunda həyati faktlara
istinad ed
ərək sinifdənxariç
tədbirlər keçirmək yolu ilə;
c)
əmək, əməyin qüdrəti, misilsiz gözəllik mənbəyi
olması
bar
ədə həyati faktlara istinad edərək söhbətlər, müzakirələr və
müvafiq sinifd
ənxaric tədbirlər aparmaq yolu ilə;
Görülm
əsi vacib olan bu işlərin əsas yolu
isə bütün fən-
l
ərin tədrisi prosesindən, həmçinin sinifdənxaric və məktəb-
d
ənkənar işlərdən keçir. Və hər bir müəllim öz fəaliyyətində
ondan s
əmərəli istifadə etməyə borcludur.
Suallar
1.Estetika il
ə estetik tərbiyənin fərqi nədədir?
2.Estetik t
ərbiyə nədir və onun
mahiyyəti nədən ibarət-
dir?
3.Estetik t
ərbiyənin məqsədi nədir?
4.Estetik t
ərbiyənin digər tərbiyə istiqamətlərinə nə kimi
t
əsiri ola bilər?
5.Estetik t
ərbiyənin hansı mənbələri var?
6.Estetik t
ərbiyənin təbiət mənbələri hansı qruplara
ayrılır?
7.İncəsənət mənbələrini necə qruplaşdırmaq olar?
8.Estetik t
ərbiyə mənbəyi olaraq cəmiyyət barəsində nə
dem
ək olar?
9.Estetik t
ərbiyənin qarşısında hansı vəzifələr durur?
10.M
əktəbdə estetik tərbiyə işinin hansı imkanları var?