21
Valideynlərin 10%-i bildirdi ki, əlilliyi olan uşaqlar üçün müəyyən edilmiş müavinətlər barədə heç
bir məlumatı yoxdur. Valideynlərin çox az qismi ailələr üçün təlim kurslarının və ya xüsusi yardım
xidmətlərinin təşkil edildiyini qeyd etdi. Belə ki, valideynlərin 40%-dən çoxu öz əlilliyi olan
uşaqlarının özlərinə qulluq edə bilmədikləri barədə məlumat verdilər. Buna görə ƏU-ın
valideynlərinə kömək etmək üçün ailəyə kompleks yardım xidmətlər göstərilməlidir.
Məktəb və ailələr arasında tərəfdaşlıq uğurlu təhsilin mühüm cəhətlərindən biridir. Müəllimlər
valideynləri təhsil fəaliyyətinə cəlb etməyə maraq göstərsələr də, bu cür əməkdaşlığı qurmaq üçün
hər iki tərəfin kifayət qədər bacarıqları yoxdur. Müsahibə verən bəzi müəllimlər qeyd etdilər:
“Mən istərdim ki, kim isə “valideynlərə məktəbə daha tez-tez gələrək, öz uşaqlarının tədris
prosesinə necə cəlb olmalarını müşahidə etmələrini tövsiyə edirlər”.
“Valideynlərlə böyük iş aparılmalıdır, valideynlərin köməyi olmadan biz çətinliklə tərbiyə
olunan uşaqların öhdəsindən gələ bilmərik.”
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
ƏU
-
ın valideynləri
Müəllimlər
Direktorlar
Qrafik 9.
Təhsilin ƏU
-
ın gələcəyinə tövhəsi (%)
Yox
Hə
Sual:
Sizcə ƏU
-
ın məktəbə getməsi onların gələcək rifahına müsbət
təsir göstərirmi
?
Qrafik 8.
ƏU
-
ın valideynlərinin dəstəklənməsi
36.2
15.2
44.3
4.3
Ailə
Qohumlar
Dövlət
Digər təsisatlar
Sual:
Sizcə öz uşağınızı təmin etməkdə sizə kim kömək
etməlidir?
22
Digər tərəfdən Azərbaycanda valideynlər mənfi münasibətlə rastlaşa bilərlər. Ölkədə uşaq əlilliyi
barədə ən geniş yayılan təsəvvür “defektologiyaya” əsaslanır. Başqa sözlə desək, bir çox insan bu
cür uşaqları qüsurlu hesab edir və onların cəmiyyətdən təcrid edilməsini və ya xüsusi müəssisədə
müalicə edilməsini zəruri hesab edir. İctimai müalicə mərkəzlərinin nümayəndələri ilə aparılan
müsahibələrin nəticələrinə uyğun olaraq, bir çox ƏU-ın valideyni də eyni fikirdədir. Buna görə də
bir çox valideyn öz əlilliyi olan uşaqları ilə ictimai yerlərə, parklara və ya məktəblərə getməkdən
çəkinir. Bir ana müalicə mərkəzinin rəhbərinə aşağıdakıları demişdi:
“Hər dəfə avtobusla gedəndə mənə elə gəlirdi ki, hamı mənə və mənim oğluma baxır; mən
hesab edirdim ki, o, ucadan qışqırır və insanların diqqətini cəlb edir. Sonra mən
avtobusdakı insanlara deyil, öz oğluma daha çox diqqət yetirməyə başladım, küçədə baş
verənləri ona izah etməyə başladım. Gördüm ki, mən günbəgün dəyişir və hal-hazırda
ictimai yerlərdə özümü çox rahat hiss edirəm.”
Bir çox sorğu iştirakçısı ictimaiyyətin məlumatlandırılması baxımından KİV-lərə böyük əhəmiyyət
verir. ƏU-a və onların ailələrinə aid olan məsələlərin KİV-də (televiziya, radio, qəzetlər) kifayət
qədər işıqlandırılması (verilişlərin yayımlanması, məqalələrin çap edilməsi) barədə suala cavab
olaraq sorğuda iştirak edən valideynlərin təxminən 56%-i bildirdi ki, KİV bu məsələləri heç
işıqlandırmır və ya qeyri-qənaətbəxş dərəcədə işıqlandırır. Müəllimlərin və direktorların təxminən
27%-i eyni fikirdə olduğunu bildirdi. Müəllimlərin yalnız 19%-i və direktorların 31,4%-i KİV-in
fəaliyyətindən tamamilə razı olduqlarını bildirdilər. Sorğuda iştirak edən müəllimlərin yarıdan çoxu
və direktorların 41%-i bildirdi ki, onlar KİV-lərdə bu məsələlərin əks olunmasının dərəcəsindən
müəyyən qədər razıdırlar. Tipik uşaqların valideynlərinin xeyli hissəsi hesab edir ki, KİV-lərin
fəaliyyəti qeyri-qənaətbəxşdir.
3.4. Təhsildən gözlənilən nəticələr
Təhsilin dəyəri hər zaman ölçülən və nəzərə alınan mühüm amillərdən biri olmuşdur: insanlar və
dövlət təhsilə daha çox vəsait ayırarkən təhsildən nə gözləyirlər? Bu tədqiqat çərçivəsində müxtəlif
maraqlı tərəflərin təhsil haqqında təsəvvürlərini başa düşməyə cəhd göstərilmişdir. ƏU-ın sorğuda
iştirak edən valideynlərinin 73,4%-i bildirdi ki, onların uşaqları təhsil almaq əzmindədirlər və
uşaqların təhsil almaq həvəsi aşkar görünür. ƏU-ın valideynlərinin 45%-i bildirdi ki, onların
uşaqları məktəbdə və ya məktəbdən kənarda kurrikulumdankənar məşğələlərdə iştirak edirlər (bu
uşaqların əksəriyyəti rəsmə həvəs göstərir)
28
.
Sorğuda iştirak edən valideynlərin xeyli hissəsi təhsilin onların əlilliyi olan uşaqlarının gələcəyinə
müsbət təsir göstərəcəyinə inandıqlarını bildirdi (Cədvəl 9). Sorğuda iştirak edən müəllimlər və
direktorlar buna hətta daha çox inandıqlarını qeyd etdilər.
Sorğu iştirakçıları hesab edirlər ki, təhsil əlilliyi olan uşaqların əsas biliklərinin artırılmasına kömək
edir və onların gələcək iş həyatı baxımından imkanları artırır. Bu mənada bir çox insan hesab edir
ki, dövlət ilk növbədə ƏU üçün peşə/bacarıqyönümlü təhsilə diqqət yetirməlidir.
Valideynlər və müəllimlər arasında aparılan sorğu nəticəsində məlum oldu ki, onlar təhsil alan,
əlilliyi olan uşaqlarda əhəmiyyətli dəyişiklik baş verdiyini müşahidə edirlər. Aşağıda verilmiş
cədvəldən görünür ki, valideynlərin ən çox müşahidə etdikləri dəyişiklik ƏU-ın öz valideynlərinə
və həmyaşıdlarına daha müsbət münasibət göstərmələridir. Müəllimlərin verdiyi cavablar əsasında
da buna bənzər mənzərə yaranır: müəllimlər də məktəbə gələn, əlilliyi olan uşaqların ətraf mühitə
28
Maraqlıdır ki, şəhər uşaqları ilə müqayisədə daha çox kənd uşağı kurrikulumdankənar məşğələlərdə iştirak edir. Hərçənd tədqiqatın
nəticələrində bunun səbəbi izah edilməmişdir, yenə də məntiqi səbəblərdən biri ondan ibarət ola bilər ki, böyük və kiçik şəhərlərlə
müqayisədə kəndlərdə mühit daha İnkluzivdir.