Əziz oxucu, bu kitabı sənin üçün yazdım. İnsana xas olan ən böyük nemətlərdən

175
әdalәtsizliyi Nazilәni daһa çox ağrıdırdı. Әvvәl işdәn getmәk istәdi. Amma
sevimli işi atmaq asan deyildi. Sonra Hәmidә  әһәmiyyәt vermәmәyi qәrara
aldı. İndi onu görmürmüş kimi saymırdı. Hәmid dә  üzdә elә görünürdü.
Amma
yenә
köһnә
peşәsindәn
әl
çәkmәmişdi.
Qızı
xısın-xısın
güdmәkdәydi. Yenә otağa gәlәnlәr qaşqabaqla yola salınırdı. Telefonla
Nazilәni soruşanlar acıqlı savablar alırdı. Qızı һeç yanda tәk buraxmırdı.
Özü işә gәlmәyәndә, mәzuniyyәtdә olanda onun kiminlә görüşәsәyini
bilmәk üçün «xәfiyyәlәri»ni işә salırdı. Nazilәylә elә danışırdı, sanki qızın
ona borsu vardı.  Üz-gözünü turşudur, mısmırığını sallayır, sәsindә elә
һiddәt, qәzәb olurdu ki, kim qızın yerindә olsaydı dözmәk, әrizәsini yazıb o
gün işdәn çıxardı. Ansaq Nazilә dözürdü.
Bәs onda bu gözәl dünya ilә vidalaşdığı bir gündә niyə Hәmid ev-
eşiyini, doğmalarını qoyub bu mәnzilә gәlmişdi? Qızı yasa gәlәnlәr arasında
görmәyib niyә belә çaşmışdı. Nazilәyә nifrәt elәyirdi, elәyәydi dә.
...Bәs Nazilәyә nә olmuşdu?! O niyә belә yanıqlı-yanıqlı ağlayırdı. Axı,
dörd divar arasında öz-özüylә  üz-üzә, tәkbәtәk yalandan ağlamırlar. Kaş
һamı—anası, basısı, yetim qalan uşaqları da ona yalandan ağlayaydı, Hәmid
dözәrdi. Birsә bu qız gerçәkdәn ağlamayaydı! Hәmid sevgisinә bәnzәr sevgi
ümidindәydi, ölümә yanan göz yaşı yox!
Amma Nazilә elә zәrif, elә sәssiz ağlayırdı... Elә bil çiçәk açan alça
ağasına narın yaz yağışı yağırdı. Hәmid vidalaşmaq istәyirdi. Demәyә sözü
vardı. Amma onu evdә gözlәyirdilәr. Namazına durasaqdılar, Quran
oxuyasaqdılar. Bir dә Hәmid bu dünyada üz-üzә һamıdan çox elә Nazilә ilә
oturmuşdu. İndi demәk istәdiyi sözlәri demәk üçün nә qәdәr vaxtı, imkanı
olmuşdu. Amma demәmişdi. Onda demәk istәmәmişdi.
Nә yaxşı Nazilә ağlayırdı. Nazilә ağlamasaydı, neylәrdi Hәmid? Onda
Hәmid özü ağlardı. Onda Hәmidin kәfәnindәn yaş damardı. Onda Hәmidin
qәbri nәmli olardı.
«Sәni doymadığım bu dünya, uzaq göylәrin bakirә  әnginliklәri tәki
sevirәm,» — Hәmid pıçıldadı. Nazilә başını tәrpәtdi. Göz yaşları içәrisindә
gülümsәdi.
Nazilә onu һәmişә eşidirdi. Deyә bilmәdiklәrini dә eşidirdi. Amma indi
ölümlә gerçәklik arasında Hәmidin yalan danışmadığına әmin olduğu üçün
tәsdiq әlamәti olaraq gözlәrini qapadı. Heç vaxt bir-birilәrini belә sözsüz,
yaxşı başa düşmәmişdilәr. Hәmid yenә nәsә demәk istәdi. Amma tәlәsirdi.
Ona çox az vaxt vermişdilәr. İradәsi öz әlindә deyildi. Bu dünyadan
qopmalı, yerinә qayıtmalı, kәfәnә girmәliydi.
* * *
Telefonun sәsindәn dik atıldı. Әli çәnәsindә, gözlәri açıq yatıbmış tәki
nә
qәdәr
oturduğunu
kәsdirә
bilmәdi.
Şәfәq
qaralmışdı.
Pәrdәlәri
çәkilmәmiş pәncәrәdә payız günәşinin ölgün şüaları titrәşirdi. Sünbülün
sәsini әvvәl tanımadı. Sünbül ağlayanda sәsi dәyişirdi. Elә bil burnunda
danışırdı. Hәmidin dәfnindәn, qәbir üstündәki nitqlәrdәn söz açdı: һamı sәni
soruşurdu. Arvadlar dedilәr küsülü olanda nә olar, gәrәk gәlәydi. Neçә il bir

---

176
yerdә işlәyiblәr. Dedilәr kinli, bәdrәftarsan.
Arvadların nә dediyi Nazilәni maraqlandırmırdı. Amma Sünbül yaxşı
qız idi. Nazilә onun xәtrini istәyirdi, ürәyi ona qızırdı.
Bir dә arvadlar nә bilәydilәr ki, Hәmid bir neçә saat bundan qabaq özü
Nazilәnin yanına gәlmişdi. Lap bilsәydilәr dә inanmazdılar:  «Elә rәһmәtlik
düz deyirmiş, bunun bir balasa başı çatmır. Day lap bu boyda ağ olmaz, ölü
dә kәfәndәn çıxıb dirinin yanına gәlәrmiş», — deyәrdilәr.
Başını yastığa qoymaqla yuxulamağı bir oldu... İş günüydü. Sünbül dә,
o da otaqdaydılar. Hәmid dә gәlmişdi. Ansaq Nazilә bilirdi ki, Hәmid daһa
yoxdur, Hәmid ölüb. Odur ki, һeyrәtlә üzünә baxdı: «Yәni niyә gәlmisәn?»
«Daһa görüşmәyәsәyik,  özüm bu qәrara gәlmişәm, — Hәmid ay-
dınlaşdırdı. — Sәһәr һamısını deyә bilmәdim. Mәni bağışla, — Hәmid
günaһkar adam kimi çәtinliklә danışırdı. — Sәnә münasibәtimi bilirdin. Heç
kәs bilmәsә dә sәn bilirdin. Onda asığım tuturdu. İndisә tutmur, әksinә
sevinirәm. Heç kəsin görmәdiyi müqәddәs yaşlara görә sağ ol! Heç kәsin
eşitmәdiyi müqәddәs sözlәri unutma!»
* * *
Hәmidin ilinә dә getmәdi. İşin sonu idi. Hәmidin oturduğu yaşıl
kresloda oturmuşdu. İndi şöbәnin müdiri o idi. Otağın ağası özüydü. Stolun
üstündәki telefonlar, qalın qovluqlar, bir-birinin dalınsa düzülmüş kitab
rәflәri dә ona mәxsus idi.
Qapı sırıldadı, amma içәri girәn olmadı. Hamı getsә dә Nazilә
tәlәsmirdi. Әlindәki işi qurtarıb gedәsәkdi. Amma birdәn һiss etdi ki,
yanaqları alışıb yanır, sanki kimsә diqqәtlә, oğrun-oğrun ona göz qoyur.
Başını qaldırdı. Qapının arasından ağ plaşlı, orta yaşlı, yaraşıqlı bir kişi
boylanırdı. O, Nazilәnin onu sezdiyini görüb salam verdi, isazә alıb otağa
girdi.
Lap
yaxına
gәlib
stullardan
birini
çәkib
әylәşdi.
Danışmağa
tәlәsmirdi. Amma susmağının da qәribә göründüyünü һiss edib tәmkinli
sәslә:
—
Mәn Hәmidin dostuyam, — dedi.
Nazilә qarşısındakı ağ vәrәqәlәrdәn birini götürüb Hәmidin ünvanını
yazıb ona uzatdı.
— Bu evә gedin, bu gün il verirlәr.
Kişi vәrәqi aldı. Nә yazıldığına һeç baxmadı. Yenә duru, ifadәli
gözlәrini qıza zillәdi.
—
Mәn oradan gәlirәm, — dedi. — Qadınlar da vardı. Sizi axtardım,
tapmadım.
Nazilә başını qaldırıb onun bütün daxilini bir baxışla öyrәnmәk istәyәn
bu kişiyә һövsәlәsizliklә nәzәr saldı.
—
Hә, nәsә gәtirmisiniz, qoyun gedin, arxayın olun, Hәmidin dostlarına
һәmişә һörmәtim olub. Çalışaram kömәk edim.
— Kömәk lazım deyil. Һeç nә gәtirmәmişәm. Elәsә sizә baxmaq
istәdim.
Kişi yenә ürәkçәkәn fasilә ilә susdu.

---