Əziz oxucu, bu kitabı sənin üçün yazdım. İnsana xas olan ən böyük nemətlərdən

177
—
Uzun illәrdir Xabarovskda yaşayıram. Onunla uşaqlıq dostuyuq.
Qonaq çox çağırmışam, gәlmirdi. Amma bir dәfә xәbәrdarlıq etmәdәn
gәlmişdi.—Yox, mәnә görә yox. — Kişi yenә sözünә ara verdi. Gözü yol
çәkdi. Yenә Nazilәnin qәlbini әzәn aydın, nüfuzedisi baxışlarını ona dikdi:
—
O uzaqlıqda yolu bir günlüyә uçmuşdu ki, mәnә sizdәn danışsın,
xanım!—dedi. O, sizi elә sevir, elә sevirdi!..
Bakı - 1990

---

178
BAŞ TUTMAYAN İNTİHAR
«Hökümәt evi»nin iri giriş qapısında dayanan milis işçisi gülümsәdiyini
görüb ürәklәndi.  «İşin düzәlib yәqin», — dedi. Çox sәmimi, şübһә
edilmәyәsәk dәrәsәdә san yanğısı ilә soruşsa da qız savab vermәyib qapıya
sarı yönәldi. Sonra nə üçunsә çevrilib bu әzәmәtli binanın yuxarı
mәrtәbәlәrә aparan pillәlәrinә, yaşıl işıqlı liftin qarşısında duran adamlara
bir dә nәzәr saldı. Daһa bura gәlmәyәsәkdi. Gәldiyi qәrardan özü dә
gözündә böyümüş, mәqsәdinә çatıbmış kimi yüngüllәşmişdi. İndiyә qәdәr
kәlmә kәsmәdiyi bu savan milis işçisi ilə dә, görünür, bu һisslәrin tәsiri
altında vidalaşmağı lazım bilmişdi.
«Sizi һarada görmәk olar?» — oğlan soruşdu. « Heç yanda» — dedi. Bu
bir neçә kәlmә söz dodaqlarında elә yumşaq, elә gözәl sәslәndi ki, oğlanın
üzünә tәbәssüm qondu vә qız һiss etdi ki bu oğlan onu bir müddәt unuda
bilmәyәsәk.
Bu binaya (onun günaһı nә idi ki), oradakı işçilәrә (onların çoxu,
şübһәsiz, namuslu adamlar idi) o qәdәr nifrәt edirdi ki, һeç bu oğlanla da
(burada işlәdiyi üçün, әlbәttә), görüşmәyi arzu etmirdi. Buraxılış vәrәqәsi
olmadığı üçün saatlarla qapı arxasında qalmışdı. Vәsiqә üçün gәrәk
müәyyәn idarədə işlәyәydin. O isә institutu tәzәsә bitirmişdi. Tәyinatla
getdiyi rayonun әn usqar kәndindә dә iş tapmamışdı. Nazirliyin yolunu da iş
almaq üçün ağartmışdı. Birsә bu oğlan ondan vә- siqә, filan istәmirdi.
«Buyurun
keçin»
dә
demirdi.
Qız
әrklә
keçirdi,
oğlan
da
özünü
görmәmәzliyә vururdu. Qayıdanda «һә, nə oldu, düzәlmәdi?» — qayğı ilә
soruşurdu.
Altı aydı bura ayaq döyürdü. Onu görәndә bu binanın kişilәri dә, elә
bil, sanlanırdılar. Dәһlizә çıxıb var-gәl edir, fürsәt tapıb ona nәzәr
salırdılar. Gur saçlarına, gәnç çöһrәsinә ağızları sulana-sulana baxırdılar.
Bu bir neçә ay әrzindә özünün gözәlliyi, gәnsliyi, şuxluğu barәdә onlardan
nәlәr eşitmәmişdi. Bәzәn onu öz otaqlarına sәslәyir, nә üçün gәlib-getdiyi
ilә maraqlanır, sәbәbini bilәndә «belә gözәl qızı da işsiz qoymaq olar,
doğrudan sәn özünә iş tapa bilmirsәn?!» deyib һeyrәtlәnir, әllәrini yana
açır, dostyana çiyinlәrini dartırdılar:  «Yәni əgәr bizim әlimizdә olsaydı!».
Bәlkә әllәrindәn bir iş gәlsәydi onlar da yaxalarını yan çәkәrdilәr. Ansaq
tәrs kimi qızın işi xeyirxaһ görünmәk istәyәn bu adamlara yox, başı daz,
һövsәlәsiz, eni-uzunu bәrabәr kişilәrә, yaşı әllini ötmüş qaraqabaq, asıqlı,
dili gileyli arvadlara düşürdü. Onu dinlәyәndә elә bil mürgü döyürdülәr. Qız
onların nәfәs alıb almamalarına da şübһә edirdi. Yalnız telefon zәng edәndә
sanlanırdılar. Bu adamlarla qarşılaşmaq, onlardan iş istәmәk nә qәdәr
mәnasız idisә, evә әliboş dönmәk ondan da çәtin idi.
Valideynlәri onu әfәl һesab edir, evdә onu danlaqdan savayı һeç nә
gözlәmirdi. Әlini çörәyә uzadanda xәsalәt çәkirdi. Әli iş tuta-tuta özündәn
kiçik bası-qardaşlarının çörәk, paltar payına şәrik olmaq onu sıxırdı. «Sәnin
diplomun һeç kәsә lazım deyil» — atası bәzәn һirslәnib eşitdirirdi. Yaxşı

---

179
pul qazanan tay-tuşları ona nümunә çәkilirdilәr. Mәsәlәn, toylarda boğaz
cırıb pul yığan qonşu «müğәnni» qız. Atasına, qardaşına maşın almışdı.
Ancaq Baһar lap bülbül kimi sәһ-sәһ vursaydı belә, yenә әlinә mikrofon
alıb samaat qarşısına çıxa bilmәzdi. Bu da bir һünәr istәyirdi, axı! Neylәsin
ki, tanrı o һünәrdәn Baһara vermәmişdi.
Mәsumә müğәnni deyildi. Ansaq onun da adı evdә tez-tez çәkilirdi.
Özündәn kiçik basılarını yanında, konyak zavodunda işә düzәltmişdi. Hәr
dәfә evә dönәndә konyak gәtirib aşağı qiymәtdәn satırdılar. Bu qızlarla
onun işi yox idi. Bu qızlar kim, o kim! Birsә ata-anası da bunu başa
düşsәydi, Baһarın nә dәrdi vardı, axı! Düzdür, o da һeç evdә boş oturmurdu.
Xarisi dil öyrәnir, balasaların dәrslәrinә baxırdı. Ansaq kim idi buna pul
verәn.
Bir һәftәdәn artıq getdiyi indiki işi ona kimsә atasının tanışlarından
tapmışdı. Ali savad lazım deyildi. Fәһlәlәrә alәt paylayır, işin sonunda
tәһvil alırdı. Yetmiş manatdan artıq mәvasibi vardı.
Diplomla işsiz qalmağına әvvәllәr evdә, һәyәtdә rişxәnd edirdilәrsә,
tәzә iş yoldaşları indi ali savadı ola-ola ona yaraşmayan işlә razılaşmasına
birtәһәr baxırdılar. Onu һamıdan çox özündәn neçә yaş böyük, әdәbaz
müdirinin amiranә baxışları әzirdi. Baһarı işә götürmәsinә, әrizәsinә imza
atmasına baxmayaraq qarşılaşanda salamlaşmırdılar. Daһa doğrusu, һeç biri
buna san atmırdı. Aralarında gizli döyüş gedirdi. Baһarın şax oturmasına,
kitab-jurnal gәzdirmәsinә, taxta-tuxta, dәmirlәr arasında һeç nәyә әһәmiyyәt
vermәdәn, sı- xılmadan bu gәzdirdiklәrini maraqla oxumasına asığı tuturdu.
O, һәrdәn emalatxanaya girir, güya nәsә axtarırmış kimi tozlu rәflәrin arası
ilә o baş, bu başa var-gәl edir, qızın oxuduğu kitablara isteһzalı nәzәr salıb
dodaqlarını büzürdü. Qapıdan çıxanda saymazyana usadan: «Bax-aa, alәtlәri
qәbul edәndә sınıqlarını yoxla, kimin әlindә olub dәftәrә yazmağı unutma»
— deyirdi.
Әgәr Baһarlıq olsaydı, bir dә bura dönmәzdi. Qarşısını bir sürü külfәt
kәsirdi. Çoxdan kötür-qoy etdiyi bir fikir rәfiqәsinin zәngi ilә beynindә
yenidәn alışıb yandı. O, Zuğulbada dәnizә yaxın yaşayırdı. Baһara «gәl,
sәnә sürpriz һazırlamışam, һәm dә dәnizdә çimәrik», — dedi. Onun sürprizi
fransız dilini gözәl bilәn Sәlim adlı әlsәzairli bir ərәb oğlan idi. O,
Zuğulbadakı «Gәnslik» istiraһәt mәrkәzindә dincәlirdi. Onların çimәrliyi
һasara alınsa da әsnәbilәr һәrdәn һasarı keçib çimәrliyin bu tayına gәlir,
yerli sakinlәrә gün eynәyi, müxtәlif köynәklәr, sins şalvar tәklif edirdilәr.
Rәfiqәsi onunla gün eynәyi alanda tanış olmuşdu.
Sәlim Baһarın fransızsa yaxşı danışmasına һeyrәtlәndi. Harada tәһsil
aldığını soruşdu. Rәfiqәsi onun işsiz olduğunu demək istәyirdi ki, Baһar
ağzından vurdu. Onun işlәyib-işlәmәmәsinin Sәlimә һeç bir dәxli yox idi.
Sәlim yadelli idi. Bir dә evdә olan һadisәlәrin, axı, һamısını qonşuya
danışmırlar..
Sәlim onları öz ölkәlәrinә dәvәt etmәk istәdiyini bildirdi.  Ünvan
soruşdu.
Rәfiqәsi
qәlәm çıxartdı. Deyәsәn,
һәqiqi
ünvanını
yazmaq
istәyirdi. «Mәnimkini yazma, — Baһar azәrbaysansa dedi. — O, mәnә lazım

---