Əziz oxucu, bu kitabı sənin üçün yazdım. İnsana xas olan ən böyük nemətlərdən

182
rәfiqәsi qorxu ilә «nә olub?» — soruşdular.  «Elә bir şey deyil, kor
bağırsağımdı, — mızıldadı. Suda ağrısı tutdu». İnandılar.  «Bәlkә tәsili
yardım» — ikisi dә birdәn dillәndi. Zorla da olsa gülümsündü, inadla:
«Birinsi dәfә deyil, keçib gedәr» — dedi.  «Bax aaa...  özün bil, — rәfiqәsi
sanfәşanlıqla deyindi. Elә isә sәn otur, biz getdik suitiyә baxmağa», — dedi.
«Niyә, elә mәn dә sizinlә gedirәm», — lәngәr vursa da ayağa qalxdı.
«Özünü sındırmamalıdı». Ansaq qәribә idi, addım atdıqsa yüngüllәşir, suda
batmağın sanına doldurduğu vaһimә onu tәrk edirdi.
«İki gün bundan qabaq da burdaydıq, — rәfiqәsi dedi. Onda suiti yox
idi». «Onu dünәnki külәk gәtirib», — Sәlim bildirdi.
Suitinin siçan dәrisi rәngindә bәdәni vardı. Uşaqlar taxta ilә iyrәns,
һamar qarnını, biz bığlarını, balasa quyruğunu qurdalayırdılar. Baһar
çimçәşib gözünü çәkdi.
Dünyada ölü, xәstә, sağlam olmayan nә vardısa, insanda şәfqәt һissi ilә
bәrabәr, һәm dә ikraһ doğururdu. Onun bu mәnzәrәdәn әti ürpәşdi. Birdәn
dalğalar qoynunda çırpınan özünü xatırladı. Әgәr Baһar batsaydı, qayıda
bilmәsәydi külәk onun meyidini dә yәqin bu suiti leşi kimi saһilә atasaqdı.
O,  özünün meyidini gözü qabağına gәtirdi. Onda bu gözәl qamәtdәn, ipәk,
sürüşkәn dәridәn, uzun, pәrişan saçlarından һeç bir әlamәt qalmayasaqdı.
Bir azdan üfunәt iyi verәsәk bu iyrәns suiti ki- mi kim bilir o, nә görkәm
alasaqdı. Hәyatla vidalaşan һәr bir çanlı qaxasa dönür. İnsanı közәllәşdirәn,
toxumalara, әzәlәlәrә һәrәkәt, çeviklik, tәravәt verәn qandır... Qırmızı, isti
qan!
Suitinin göy sular qoynunda nesә sәld, çevik olduğunu Baһar az
görmәmişdi. O elә bil dәnizlә oynayırdı. Qanadı varmış kimi özünü göylәrә
atır, başını lәzzәtlә suya çırpır, balaca pәnsәlәri ilә avar çәkir, quyruğunu
şappıldada-şappıldada üzürdü.
Qız varlığı һәyatla dolu, soşğun, sanlı nә varsa — һamısının yaşamaq
һәvәsini indi anladı. Bayaq suya girmәmişdәn qabaq yanında әylәşәn özü
yaşında qızları xatırladı. Yәһudi idilәr, deyәsәn. Biri qozbel idi. Donqar
kürәyini һeç kәsdәn utanmadan açıb günә verirdi. Ayağı baldırdan әyri,
yeriyәndә kenquruya bәnzәyәn o biri qızın da dünya vesinә deyildi.
Yanındakı arvadla kart oynayır, quma sәrilib dәnizdәn, һavadan, günәşdәn
zövq alırdı. Adamlar ölü suitiyә baxır, ansaq onlara baxmağa «qorxurdular».
Bu eybәsәrlik onları iyrәndirirdi. Tәsadüfәn gözlәri sataşanda da qulaqlarını
dartır,  «uzaq, uzaq» deyirdilәr. Bayaq onlara asığı tutsa da Baһar indi bu
qızların yaşamaq arzusunu dәrk etdi.
...İşığını xalça kimi torpağa, dәnizә sәrәn günәş yorulub yavaş-yavaş
suların o biri saһilinә çәkilirdi. Dәnizin o biri saһilindә qan sular
dalğalanırdı... Sәlimlә rәfiqәsi bayaq qumdan tikdiklәri qalanı indi ayaqları
ilә uçururdular. Birdәn xatırladı ki, ges getdiyi üçün onu evdә yenә
danlayasaqlar
Bakı - 1985

---

183
İSTİRAHӘT  EVİNDӘ BİR GÜN
Anasının qırxından sonra evә getmәyib emalatxanada yatdı. Adәt üzrә
qırx çıxan günün sәһәri gәrәk saqqalını qırxaydı. Ansaq başı işә elә
qarışmışdı ki, saqqal yadından çıxmışdı.
Pәnsәrәyә qoyduğu sınıq güzkünün qabağına gәldi. Anası ölәndәn
güzgüyә baxmamışdı. Sınıxmış, ovurdları batmışdı. Gözlәri olduğundan iri
görünürdü. Pırpız saçlarını, yağ çәkilibmiş tәki işıldayan qara saqqalını
tumarladı. Saqqal ona yaraşırdı. Rәssamlar arasında bu, һәm dә bir dәb idi.
Ansaq matәmçün buraxdığı saqqalı dәb xatirinә saxlamaq ürәyinә pis gәldi.
Sabun köpüyü, ülgüs һazırladı.
Emalatxana başdan-başa eskizlәrlә doluydu. Elә bil müәllifdәn küsülü
imişlәr tәki һamısının üzü divaraydı. Birsә tәzә әsәri onunla üz-üzә, göz-
gözә dayanmışdı. Günәşin işığında yuyunub silinmiş boyalar çәmәnlikdәki
şeһli çiçәklәr tәki әtrafa sanki tәravәt saçırdı. Әsәr ürәyinә yatırdı. Bu һiss
һәm dә ona görә şirin idi ki, qәtiyyәtini artırır, istedadına etdiyi ası şübһәni
sarsıdırdı.
Siqaret yandırıb divana oturdu. Köһnә divanın nimdaş üzlüyünü süzüb
çıxmış yaylar böyrünü ağrıtdı. Bir һəftәydi bu yayların üstündә yatırdı,
amma ağrı һiss etmәmişdi. Bir dә artıq belә әziyyәtlәrә alışmalıydı. Daһa
anası yox idi ki, döşәyi yumşaq olsun deyә yununu altı aydan bir çırpsın.
Anası emalatxanaya sәmi bir dәfә gәlmişdi. Elә bil ölmәmişdәn әvvәl
oğluna dinslik vermәyәn, aylarla mәşğul edәn işlәrini yaddaşına köçürtmәk
istәyirdi. Onun rәssamlığa meylini bәyәnmirdi:  «Sәni gülmәk, danışmaq
üzünә һәsrәt qoyub, — deyirdi, һәkim, müһәndis, lap fәһlә olsaydın bundan
yaxşı idi».
Evdә özünkülәr idi. Qırxdan sonra qoһum-әqrәba ev-eşiyinә dağılmışdı.
Qapını Şamil açdı.  «Әmi, — deyib üstünә atıldı. Saqqalın һanı? Elә bil
arıqlamısan».
Qardaşı, qardaşı arvadı Şamilin sәsinә çıxıb onu salamladılar. Anası ilә
özünün otağını tanıya bilmədi. Hәr şeyә әl dәyilmişdi.
—
Mәn sәninlә yatasağam, pişik kimi әl-ayağıma sürtünәn Şamil
bildirdi. — Mәnә şәkil çәkmәk öyrәdәrsәn.
Xörәyini özü tökdü. Kotletlәr yanmışdı. Çay soyuq idi. Anasının yeri
görünürdü.
Kitablarını çantasına yığıb anasının portretinә yaxınlaşdı. Özü işlәsә dә
portreti götürmәyә sürәt etmәdi. Dәһlizә çıxıb:
—
Mәn getdim emalatxanaya, — dedi.
—
Hәmişәlik? — beşikdә körpәsini yirğalayan gәlin yan otaqdan xәbәr
aldı.
—
Pis olmaz, ev alnisa birtәһәr yaşayarsan, — qardaşı mətbәxdәn
dillәndi.
—
Nöş gedirsәn, әmi? — Şamil çantasını әlindәn dartışdırdı. —

---

184
Qoymaram, ağlasındı. Orada һarada yatasaqsan, kitablarını һara düzәsәksәn,
xörәyini kim bişirәsәk?
Fәrrux onun başını sığalladı.
* * *
Emalatxanadan
uzaq
yaşamağına
әvvәllәr
һeyfslәnәrdi.
Gesәnin
yarısında һansı әsәrinisә işlәmәyә tәbi gәlәrdi. İndi budur, әsәrlәri ilә  üz-
üzә, göz-gözә otursa da tәbi yox idi. Tәb deyilәn şey emalatxanaya köçmәyi
ilә onu birdәfәlik tәrk etmişdi. Әl-qolu bağlıymış tәki işlәyә bilmirdi. Nә
yaxdığı boyalar ürәyinsә olurdu, nә çәkdiyi sizgilәr. Tәsәvvürü bulanıq,
solğun, qatmaqarışıq yaxmadan başqa bir şeyә çevrilmirdi.
...Neçә gündü yuxusunda dәnizi görürdü. Dәniz özünә oxşayırdı da,
oxşamayırdı da. Saһil һәmçinin. Lәpәlәr onu qoynuna alıb dәnizin
içәrilәrinә qovur, gaһ itәlәyib saһilә atırdı. Saһil Әrәbistan sәһraları tәki
keçilmәz silsilә qum dağlara dönür, gaһ düzәnliyә çevrilәrәk traktor
kotanının saldığı yapırıq damaları xatırladırdı.
Bu gün dәniz yuxusuna özgә sür girmişdi. Dәrinliyi, elә bil, yoxa
çıxmışdı. Dalğaların üstündә lap torpaqdakı kimi gəzir, batıb elәmirdi.
Dәnizin yuxusuna belә tez-tez girmәsindә mәna axtarırdı.  Ümid
qapıları üzünә bağlandığından bunu sәbr, tәsәlli bilirdi. Onu tәrk etmiş tәbi
yavaş-yavaş özünә qayıdırdı.
Kәtanların birini molbertә bәrkitdi. Yarımçıq әsәr tәdricәn sanlanmağa
başladı. Rәnglәr tәmizlәnib çiçәk tәki açırdı. Bu gün qәribә gün idi. Köһnә
әsәrlәri, yarımçıq qalanlar da könlünә yatırdı. Bu gün bütün işlәrinә aludә
olmuşdu. Bu müvәqqәti һal idi, ona az-az nәsib olurdu. Odur ki, bunu
saxlamağa çalışırdı. Bu һal onu qanadlandırır, işlәmәyә sövq edirdi. Bir
azdan külәyin һaradansa qovub gәtirdiyi qüssә tozanağı üstünü alasaq,
bütün işlәrini gözündәn salasaqdı. Bir azdan lövһәlәrinin һamısından üzü
dönәsәk, bezikәsәkdi. Onda barmaqları da sözünә baxmayasaqdı. Onda
könlündәki boyalar da tәravәtini itirәsәkdi. Bu dәqiqәlәr ona һakim
kәsilmәmiş qәlbindәkilәri lövһәyә köçürtmәyә tәlәsirdi.
Telefon zәng çaldı. Әli idi. Onu ikigünlük dәniz saһilinә — istiraһәt
evinә dәvәt edirdi.
—
Gәlә bilmәyәsәyәm, — dedi.
İşlәyә bildiyi bu saatları o, neçә aydı gözlәyirdi. Ovuna marıtlayan
ovçu kimi o da bu saatlar üçün marıtlamışdı. Bu dәqiqәlәri әlinә keçirtdiyi
sәvaһirat bilirdi. Onu dünyanın һeç bir һәzzinә,  һeç bir istiraһәt guşәsinә
dәyişmәzdi. Göy soğanla dünәndәn qalma quru çörək dә ayaqüstü ona
lәzzәtli gәlirdi.
—
Bu nәdir, qapını bağlamamısan?
Yad sәsdәn diksinib geri atıldı. Әli idi. Yadına düşdü ki, sәһәr
mağazadan qayıdanda qapını sәftәlәmәyi unudub.
Әli gözünü tabloya diksә dә Fәrrux onun fikrini soruşmadı. Onsuz da
Әli һeç nә başa düşmürdü. Bir-iki dәfә çәkdiklәri barәdә onun sözünü

---