17
19 Yanvar – Şair, tərcüməçi Ələsgər Əlioğlunun 65 illiyi, (1953)
Ələsgər Əlioğlu 1953-cü il yanvarın 19-da Azərbaycanın Goranboy
rayonunun Xanqərvənd kəndində anadan olmuşdur. Burada kənd orta məktəbində
təhsil almışdır (1959-1969). H.Zərdabi adına Gəncə Dövlət Pedaqoji İnstitutunun
dil-ədəbiyyat fakültəsində təhsilini davam etdirmişdir (1970-1974). Kəlbəcər qəsəbə
orta məktəbində müəllim (1974-1976), Goranboy rayonundakı Yeniyol səkkizillik
məktəbində qrup tərbiyəçisi, kənd orta məktəbində isə dil-ədəbiyyat müəllimi
vəzifəsində çalışmışdır (1997-2001). “Əli Nəzmi” ədəbi birliyinə rəhbərlik edir.
Ədəbi aləmə 70-ci illərdə dövri mətbuatda çap etdirdiyi uşaq şeirləri ilə daxil
olmuşdur. Bundan sonra əsərləri “Azərbaycan”, “Pioner”, “Göyərçin” jurnallarında
vaxtaşırı çap olunur. “Goranboyun söz dünyası” kitabını tərtib edib nəşr etdirmişdir.
Kitabları: “Xortumsuz fil” (1982), “Şəhərin yoluna çıxdım” (1983), “Yeraltı keçid”
(1987), “Dəryada qəmim qaldı” (1989), “Haraylar...Cənglər...” (1996), “Vətən
ağrıları” (1996), “Kapitan kəpənək” (2002), “Sinəsində şir gəzdirən oğlan” (2002)
və s.
Ədəbiyyat: Əhmədov T. Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə) : Ensiklopedik məlumat
kitabı. – Bakı : Nurlar Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2011.
18
19 Yanvar – Azərbaycanın ilk maarifçi qadınlarından biri Həmidə xanım
Məmmədquluzadənin 145 illiyi, (1873-1955)
Həmidə xanım Məmmədquluzadə 1873-cü ildə Şuşa
qəzasının Kəhrizli kəndində dövrünün görkəmli maarifçi
ziyalısı, tarixçi Əhməd bəyin ocağında dünyaya gəlmiş,
Cəlil Məmmədquluzadənin həyat yoldaşı olmuşdur. Ailə
məktəbində təhsil alan Həmidə xanım hələ yeniyetmə
illərində rus dilini səlis qavrayaraq, o dövrün kənd qızları
üçün səciyyəvi olmayan yüksək intellektə, geniş
dünyagörüşə malik olmuşdu. İlk həyat yoldaşı zadəgan
nəslindən olan podpolkovnik İbrahim bəy Davatdarov
cəbhədə həlak olandan və atasını itirəndən sonra Həmidə xanım Cavanşir Kəhrizlidə
ata mülkünü idarə etmişdi. 1905-ci ildə Tiflisdə tanış olduğu Mirzə Cəlil
Məmmədquluzadə ilə iki il sonra ailə həyatı qurmuşdur. Həmidə xanım bütün
maneələrə cəsarətlə sinə gərərək, Mirzə Cəlilə vəfalı və fədakar ömür-gün yoldaşı
olmaqla yanaşı, həm də ustad sənətkarın ən yaxın maarifçi silahdaşı, ziyalı həmdəmi,
“Molla Nəsrəddin”in isə xeyirxah himayədarı olmuşdu. Tarix Həmidə xanım
Məmmədquluzadəni böyük xeyriyyəçi və cəfakeş insan kimi yaddaşlara həkk edib.
Tək Kəhrizli kəndinin deyil, cümlə Qarabağın ona kömək üçün pənah gətirən
insanlarının əlindən tutan, qayğılarını həll edən bu xanım həm də o dövrün yardıma
ehtiyacı olan ziyalılarının da problemlərini həll etmişdir. Ciddi xəstəliyi olan Mirzə
Ələkbər Sabir məhz Həmidə xanımın məsləhəti ilə Mirzə Cəlil tərəfindən Tiflisə
müalicə üçün dəvət almışdır. Həmidə xanım 1912-ci ildən Kəhrizlidə öz vəsaiti
hesabına məktəb açmış və orada dərs demişdir. Mirzə Cəlilin vəfatından sonra da
ölkənin ictimai-ədəbi həyatında fəal mövqe tutan Həmidə xanım Yazıçılar İttifaqına
üzv seçilmiş, ömür-gün yoldaşının əsərlərini tərcümə etməklə yanaşı, bu böyük
sənətkarla bağlı kövrək xatirələrini böyük ustalıqla qələmə almışdır. 1955-ci ildə
vəfat edən Həmidə xanım Məmmədquluzadə Fəxri Xiyabanda Mirzə Cəlilin məzarı
yanında dəfn olunmuşdur. 2005-ci ildən etibarən Ağcabədinin Kəhrizli kəndində
Həmidə xanım Məmmədquluzadənin ev muzeyi fəaliyyət göstərir. Muzeydə 210
eksponat sərgilənir.
Kitabları: “Mirzə Cəlil haqqında xatirələrim” (1967) və s.
Ədəbiyyat: Əhmədov T. Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə) : Ensiklopedik məlumat
kitabı. – Bakı : Nurlar Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2011.
19
20 Yanvar – Yazıçı, şair, etnoqraf Teymur Bünyadovun 90 illiyi, (1928)
Teymur Bünyadov 1928-ci il yanvarın 20-də Qazax
bölgəsinin II Şıxlı kəndində dünyaya göz açıb. T.Bünyadov orta
məktəbi qızıl medalla bitirmiş, 1946-1951-ci illərdə Azərbaycan
Dövlət Universitetinin tarix fakültəsində təhsil almışdır. 1968-ci
ildə o, “Azərbaycanın qədim və Orta əsrlərdə təsərrüfat həyatı”
mövzusunda
doktorluq
dissertasiyası
müdafiə
edərək,
arxeologiya və etnoqrafiya elmləri sahəsində respublikada ilk
tarix elmləri doktoru alimlik dərəcəsi almış, 1970-ci ildə isə professor adına layiq
görülmüşdür. Taleyini elmə bağlayan bu zəhmətkeş alim 1989-cu ildə Azərbaycan
EA-nın müxbir üzvü, 2001-ci ildə isə AMEA-nın həqiqi üzvü seçilmişdir.
Azərbaycan arxeologiya və etnoqrafiya elminə aid 29 monoqrafiyanın, 1000-ə yaxın
məqalənin müəllifi olan akademik T.Bünyadovun əsərləri təkcə respublikamızda
deyil, onun hüdudlarından uzaqlarda – Türkiyə, İran, Rusiya, Ukrayna, Norveç kimi
ölkələrdə də çap edilmişdir. İctimai elmlər sahəsində mühüm hadisə sayılan və 2007-
ci ildə böyük tirajla ilk dəfə çap edilən üçcildlik “Azərbaycan etnoqrafiyası”
fundamental əsərinin təşkilatçısı, baş redaktoru və böyük hissəsinin müəllifi
T.Bünyadovdur. Görkəmli alimin son dövr fəaliyyəti də çox maraqlıdır; onun
bilavasitə rəhbərliyi ilə ümummilli lider Heydər Əliyevin 90 illiyinə həsr olunmuş
üçcildlik “Qəbələnin tarixi”, “Qəbələnin etnoqrafiyası” və “Qəbələ folkloru”
kitabları yazılaraq çapa hazırlanmış, rus və ingilis dillərinə tərcümə edilmişdir.
Akademik T.Ə.Bünyadov təkcə tarixçi-etnoqraf alim deyil, həm də folklorşünas,
nasir və şairdir. Onun 1991-ci ildə yüksək tirajla nəşr edilən “Göz yaşları” romanı,
“Xan çinar kölgəsində”, “Anam birdi, vətən tək”, “Başı çalmalı dağlar” adlı üçcildlik
bayatı kitabları oxucuların böyük sevgisi ilə qarşılanmışdır. T.Bünyadov həm də
ictimai-siyasi xadimdir. Elmi, pedaqoji və ictimai-siyasi fəaliyyətinin nəticəsi olaraq
akademik T.Bünyadov 2005-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham
Əliyevin sərəncamı ilə “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilmiş, 2008-ci ildə isə
“Azərbaycan Respublikasının Əməkdar elm xadimi” fəxri adına layiq görülmüşdür.
Kitabları: “Ana Kürüm” (1979), “Qızıl Qaya” (1984), “Göz yaşları” (1991),
“Əsrlərdən gələn səslər” (1993), “Cavanşir” ((1993) və s.
Ədəbiyyat: Əhmədov T. Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə) : Ensiklopedik məlumat
kitabı. – Bakı : Nurlar Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2011.