5
Giriş
Azərbaycan xalqının tarixi-mənəvi varlığını, bədii sözü
ədəbiyyət aləmində inadkar inamla qoruyan, əks etdirən yazıçı
və tənqidçilərdən biri çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının canlı
klassiki Elçin Əfəndiyevdir. O, təkcə ədəbi-tarixi prosesdə yox,
ümumiyyətlə, milli-ictimai fikirdə özünəməxsus yeri olan
əvəzolunmaz yazıçı, ictimai xadim, təəssübkeş vətəndaş, böyük
ziyalı və nəcib insandır. Elçin Əfəndiyevin yaradıcılığı
Azərbaycan ədəbiyyatının zəngin bir təmayülünü təşkil edir.
Elçin Əfəndiyev təkcə nəsr və dramaturgiyada yox, ədəbi
tənqiddə də reforma aparmış müəllifdir. Elçin Əfəndiyev güclü
düşüncələrin, incə duyğuların, sarsılmaz sevgilərin yazarıdır.
Əsərlərində milli kökə bağlılıq və milli heysiyyat, Azərbaycan
xalqının ruhundan uzaqlaşmamaq, mənəvi təmizliyi və saflığı
tərənnüm etmək geniş yer tutur. Elçin Əfəndiyevi oxumaq
Azərbaycan xalqını yaxından tanımaq, Azərbaycanın uzun
illər boyu milli-mənəvi dəyərlər və istiqlal uğrunda apardığı
müqəddəs mücadiləni öyrənməkdir. Müasirlik, həyat
həqiqətərinə həssas və iti nəzər, xəlqilik və romantik pafos
müasir bir sənətkar kimi Elçin Əfəndiyevin yaradıcılığında öz
əksini tapan məziyyətlərdir. Bəli, Elçin Əfəndiyev Azərbaycan
nəsrinin zirvəsinə doğru inamla addımlayan yazıçıdır. Elçun
Əfəndiyev zamanla, dövrlə ayaqlaşan, xalqı sevən ədibdir.
Elçin İlyas oğlu Əfəndiyev – Azərbaycanın Xalq yazıçısı,
Əməkdar incəsənət xadimi, filologiya elmləri doktoru,
professordur. Elçin Əfəndiyev 13 may 1943-çü ildə Bakı
şəhərində XX əsr Azərbayçan ədəbiyyatının böyük
nümayəndələrindən biri, Azərbaycanın Xalq yazıçısı İlyas
Əfəndiyevin ailəsində dünyaya gəlib. Uşaqlıq çağlarından
etibarən ədəbi mühitin içində, kitabların əhatəsində olub. Bir
tərəfdən milli ədəbiyyat, folklor, o biri tərəfdən isə dünya
6
ədəbiyyatı Elçin Əfəndiyevin daimi mütaliəsinin əsasına
çevrilib. O, nə zaman yazmağa başlayıb? Bu suala Elçin müəllim
özü belə cavab verir: “Özümü xatırladığım zamandan. Hələ
yazıb-oxumağı bacarmırdım, amma özümdən cürbəcür
əhvalatlar uydurub danışırdım...”
“İlk hekayəsi 16 yaşı olarkən, 1959-cu ildə “Azərbaycan
gəncləri” qəzetində dərc olunub. Bakı şəhərində orta məktəbi
(1960), Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini
(1965), Azərbaycan Elmlər Akademiyası Nizami adına
Ədəbiyyat
İnstitutunun
ədəbiyyat
nəzəriyyəsi
üzrə
aspiranturasını (1968) bitirib, “Azərbaycan bədii nəsri ədəbi
tənqiddə” mövzusunda namizədlik, “Ədəbiyyatda tarix və
müasirlik problemi” mövzusunda doktorluq dissertasiyalarını
müdafiə edib. “Min gecədən biri” adlı ilk hekayələr kitabı
1965-ci ildə çapdan çıxıb. Bundan sonra Elçin Əfəndiyevin
dünyanın müxtəlif dillərində 100-ə yaxın kitabı nəşr olunub,
əsərləri ingilis, rus, fransız, alman, ispan, türk, macar, bolqar,
ərəb, fars, çin, çex, slovak, polyak, xorvat, gürcü, litva,
moldovan, türkmən, özbək, qazax, tacik, serb və sairə dillərə
tərcümə edilib. Kitablarının ümumi tirajı 5 milyondan çoxdur.
Yazıçı
ABŞ-da,
Rusiyada,
Fransada,
Türkiyədə,
Almaniyada, Hollandiyada, Çində, Belçikada, İspaniyada,
Yunanıstanda,
Tunisdə, Lüksemburqda, İsveçdə, İsveçrədə,
Danimarkada, İranda, Ukraynada, Polşada, Özbəkistanda,
Çexoslovakiyada, Yuqoslaviyada, Bolqarıstanda, İraqda,
Avstriyada, Qazaxıstanda, Kanadada, Səudiyyə Ərəbistanında,
Rumıniyada, Macarıstanda, Gürcüstanda, Pakistanda və digər
ölkələrdə müxtəlif elmi, ədəbi, ictimai, siyasi konfranslarda,
simpoziumlarda, qurultaylarda, görüşlərdə, rəsmi dövlət
danışıqlarında iştirak edib. Uzun illər Azərbaycan Ali Sovetinin
deputatı olub.
7
Yazıçının hekayələri ədəbi-bədii jurnalların, deyək ki,
“Smena” və “Nedelya”nın mükafatlarına layiq görülüb. Elçin
Əfəndiyev psixoloji hekayələrin ustasıdır. Azərbaycan
ədəbiyyatında bu hekayələr həqiqi bir sənət nümunəsi kimi
səslənir. Bu psixoloji hekayələrin ən dərin qatlarında müəllifin
humanist fikirləri dayanır. İlk baxışda yazıçı qəhrəmanlarının
heç birinə öz rəğbətini bildirmir, onları ancaq təsvir edir. Lakin
hadisələrin məntiqi inkişafı yazıçının sadə adamların tərəfində
dayandığını, onları ürəkdən sevdiyini göstərir. Bəli, Elçin
Əfəndiyevin əsərləri real tarixi hadisələrə işıq salan ədəbi-bədii
sənədlər salnaməsidir.
Yazıçı ədəbiyyatşünaslığımızı bu gün də məşğul edən,
ayrı-ayrı hallarda sənətşünaslıq və estetika elmləri ilə
sərhədlənən problemləri iki aspektdə – həm bədii nəsrin
təcrübəsində, həm də onun tənqidində diqqət və ehtiyatla
araşdırır, müqayisələr aparır, bədii əsərləri və tənqidi fikirləri,
müxtəlif müəlliflərin rəylərini tutuşdurur, nəticə çıxarır, yüksək
səviyyəli elmi xülasələr əldə edir. Elçin Əfəndiyev həm də
60- 70-ci illərdə tənqidçi həmkarları ilə birlikdə təsvir
tənqidindən təhlil tənqidinə keçidin əsasını qoydu.
Elçin Əfəndiyevin xalqımızın tarixi, taleyi və bədii irsi ilə
bağlı olan, uzaq və yaxın keçmişimizin mənzərəsini canlandıran
əsərləri XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus yer
tutur. Yazıçının yaradıcılığı yalnız Azərbaycanda deyil,
sərhədlərimizdən kənarda da elmi-tədqiqat obyektinə çevrilir.
Yaradıcılığına metafizik realizm üslubunda hekayələrlə
başlayan yazıçı Azərbaycan ədəbiyyatının qızıl fonduna tarixi
romanları, absurd dramları, sürrealist və realist hekayə və
povestləri ilə daxil olmuşdur.
Ümumiyyətlə, istedad ali vətənpərvərlik, insansevərlik
duyğusu ilə qovuşanda, büllur sənətkar təbiəti saf əxlaqla
qoşalaşanda sənət möcüzələri yaranır. Bəhs etdiyimiz bu
Dostları ilə paylaş: |