F. M. Dostoyevski alçaldilmiş VƏ TƏHQİr ediLMİŞ İnsanlar
Yüklə 4,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
767
Nataşa atasının qucağından əlini mənə tərəf uzadaraq, zəif səslə dedi: – Vanya! Vanya!.. Ah! Onun bu anda məni yad etməsini, məni çağırmasını mən heç vaxt unutmayacağam! Qoca ətrafına baxaraq soruşdu: – Hanı Nelli? Qarı həyəcanla dedi: – Ah, o haradadır? Mənim əziz balam! Biz onu tək qoymuşuq! Nelli otaqda yox idi, o hiss etdirmədən yataq otağına getmişdi. Biz hamımız ora getdik. Nelli qapının arxasında, küncdə durmuşdu, çəkinə-çəkinə bizdən gizlənirdi. Qoca həyəcanla: – Nelli, mənim tifil balam, sənə nə olub? – deyərək onu qucaqlamaq istədi. Lakin Nelli ona xeyli baxıb durdu... Nəhayət, huşunu itirmiş kimi: downloaded from KitabYurdu.org
768
– Ana! Mənim anam hanı? – dedi və sonra titrək əllərini bizə tərəf uzadaraq çığırdı. – Hanı, hanı mənim anam? Birdən onun sinəsindən dəhşətli bir fəryad qopdu, üzü əsəbi halda titrədi, o, ağır bir bayqınlıq içində yerə yıxıldı...
downloaded from KitabYurdu.org 769
EPİLOQ SON XATİRƏLƏR
İyunun ortasıdır. Hava isti və bürküdür, şəhərdə qalmaq mümkün deyil, hara gedirsən tozdur, əhəngdir, tikintidir, qızmış daşdır, pis havadır... Bax, nə yaxşı oldu! Haradasa göy guruldadı, hava yavaş-yavaş buludlaşdı, külək əsdi, küçələrin tozunu duman kimi qaldırdı. Yerə bir neçə iri yağış damlası düşdü, bunun da ardınca sanki göy parçalandı, şəhərin üstünə elə bil sel axıb töküldü. Yarım saatdan sonra yenə də gün çıxdı, mən öz daxmamın pəncərəsini açdım, təmiz havanı böyük bir ehtirasla yorğun sinəmə çəkib nəfəs aldım. Duyduğum nəşədən az qalmışdı ki, qələmi də, bütün işlərimi də, hətta nəşriyyatçını da atıb Vasilyevskiyə, bizimkilərin yanına gedim. Getmək həvəsi nə qədər böyük olsa da, öz-özümə qalib gəldim, yenə qəzəblə kağıza hücum etdim, hər necə olsa, işi qurtarmaq lazımdır! Nəşriyyatçı belə tapşırıb, yoxsa pul verməz. Məni orada gözləyirlər, amma mən axşam sərbəst olacağam, lap külək kimi tamam downloaded from KitabYurdu.org 770
sərbəst olacağam, bu axşam iki gün iki gecə gördüyüm işin mükafatını verəcək: bu iki gün iki gecədə mən üç çap vərəqi yarım yazı yazmışam. Budur, nəhayət, iş qurtardı, qələmi yerə qoyub ayağa qalxıram, belimdə, sinəmdə ağrı, başımda bir bayğınlıq hiss edirəm. Bilirəm ki, bu anda əsəblərim son dərəcə pozulmuşdur, sanki qoca həkimin mənə dediyi son sözlərini eşidirəm. O deyirdi ki: “Heç bir bədən bu gərginliyə tab gətirə bilməz, çünki bu mümkün deyil!” Amma hələ ki, bu mümkündür!.. Başım hərlənir, güclə ayaq üstə dururam, lakin qəlbim böyük bir sevinc duyur. Povesti tamamilə yazıb qurtarmışam, nəşriyyatçıya borcum nə qədər çox olsa da, öz şikarını əlində görəndə, hər halda mənə bir qədər pul verər, əlli manat da olsa verər, çoxdandır mən özümdə bu qədər pul görməmişəm! Sərbəstlik və pul!.. Mən böyük bir sevinclə şlyapamı götürdüm, əlyazmamı qoltuğuma vurdum, yüyürüb getdim, tez getdim ki, bizim çox qiymətli olan Aleksandr Petroviçi evində görə bilim. Mən içəri girəndə o çıxmağa hazırlaşırdı. O, qeyri- ədəbi, lakin çox əlverişli bir alveri təzəcə qurtarmışdı, downloaded from KitabYurdu.org
771
nəhayət, iki saatdan bəri kabinetində oturan qarayanız bir cuhudu yola saldıqdan sonra, nəvazişlə mənə əl verdi, yumşaq, mehriban, yoğun səsilə səhhətimin necə olduğunu soruşdu. Bu çox sevimli adamdır, zarafatsız, mən ona çox minnətdaram. Onun təqsiri nədir ki, ədəbiyyatda həmişə ancaq bir nəşriyyatçı olub qalmışdır? O başa düşmüşdür ki, ədəbiyyata bir nəşriyyatçı da lazımdır, özü də bunu vaxtında başa düşmüşdür, bunun üçün də əlbəttə, bir nəşriyyatçı kimi ona hörmət və ehtiramlar olsun! O, povestin qurtardığını, bu qayda ilə kitabın yeni nömrəsində baş şöbənin təmin edildiyini bilib, xoş bir ifadə ilə gülümsədi, bu əsəri necə qurtara bildiyimə təəccüb etdi, bununla əlaqədar olaraq, çox nəzakətlə məzəli bir söz də dedi. Sonra, vəd etdiyi əlli manatı vermək üçün öz dəmir sandığına tərəf getdi, lakin pul yerinə mənə qalın bir jurnal uzatdı, bu mənə qarşı düşmənçilik edən bir jurnaldır, onun tənqid şöbəsində mənim son povestim haqqında bir neçə söz yazılmışdı – bunu mənə göstərdi. Baxdım ki, bu “mirzə”nin məqaləsidir. O məni nə danlayır, nə də tərifləyirdi. Mən bundan çox razı qaldım. downloaded from KitabYurdu.org
772
Amma “mirzə” eyni zamanda, deyirdi ki, mənim əsərlərimdən ümumiyyətlə, “tər qoxusu” gəlir, guya mən onların üzərində çox tər tökürəm, çox işləyirəm, onları o qədər düzəldirəm, rəndələyirəm ki, adamın lap zəhləsi gedir. Nəşriyyatçı ilə mən buna bərk güldük. Nəşriyyatçıya dedim ki, əvvəlki povesti mən iki gecədə yazmışam, indi isə iki gün iki gecədə üç çap vərəqi yarım yazmışam, “mirzə” məni danlayır ki, mən əsərlərimin üzərində həddindən artıq işləyirəm, çox ağır yazıram, o bunu bilsəydi, pis olmazdı! – İvan Petroviç, əslinə qalanda buna siz özünüz müqəssirsiniz. Siz axı işi niyə belə gecikdirirsiniz ki, axırda gecələri işləməli olursuz? Aleksandr Petroviç, əlbəttə, çox mehriban adamdır, ancaq onun özünəməxsus bir zəifliyi var: o, ədəbiyyat haqqında fikir yürütməsilə lovğalanır, özü də elə adamlar qarşısında lovğalanır ki, onlar onu çox gözəl tanıyırlar, o özü də bunu bilir. Lakin mən onunla ədəbiyyat haqqında fikir yürütmək istəmirdim, pulumu alıb şlyapamı götürdüm. Aleksandr Petroviç Ostrova, öz yaylaq evinə gedirdi, downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 4,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|