F.Ə. Sadıxova

 
101
 
Antigen  cəhətdən  müxtəlif  olan  qrip  viruslarının  xüsusən  1980,  1984-cü 
illərdə  daha  nəzərəçarpan  dərəcədə  (1,4%-3,9%)  kosirkulyasiyasını  qeyd  etmək 
lazımdır. 
Populyasiyanın  antigen  cəhətdən  müxtəlif  üzvlərinin  əyani  surətdə 
kosirkulyasiyasının başlanmasını biz 1978-ci ildə müşahidə etmişik. 
  
1978-ci  il  üçün  qrip  viruslarının  3  variantı:  B/Япония/2/3/73,  В/400/73, 
В/СССР/69  ilə  yanaşı  /H2N2/  antigen  formullu  eyni  zamanda  sirkulyasiya  edən 
A/Порт-Чалмерс/73, А/Виктория/3/75, А/Гонконг/68 qripi virusları ştammlarına 
qarşı  seroloji  immunitet  səviyyəsinə  malik  olan  A  qripi  viruslarının  xarakterik 
sirkulyasiyası xarakterikdir. 
 
Bu  fonda  1978-ci  ilin  mart,  aprel, may  aylarında  A/H1N1/  qripi  viruslarına 
qarşı A/CCCP/090/77 /H1N1/ qripi viruslarının intensiv sirkulyasiyası ilə əlaqədar 
olaraq immunitetin əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlməsi qeyd olunmuşdur. 
 
Beləliklə,  1978-ci ilin 2-ci  rübündə  əhalinin  immunitetinin  vəziyyəti KRX-
diaqnostikası  ilə  müəyyən  edilməsi  mart  yüksəlməsinin  A/H1N1/  /H3N2/  və 
qismən B qripi virusları ilə şərtlənməsi faktının həqiqi təsdiqi idi. 
 
 
 
Beləliklə, alınan nəticələrdən göründüyü kimi seroloji immunitetin səviyyəsi 
heç  də  həmişə  qripin  laborator  təsdiqi  halları  ilə  korrelyasiya  etmirdi. 
 
Tədqiqat  dövründə  müxtəlif  A,  B  virusları  tiplərinin  (əhali  onlara  qarşı 
müəyyən səviyyədə seroloji immunitetə malik idi) kosirkulyasiyası baş verdi. 
İnsan  populyasiyasında    А/Нью-Джерси/76    və  A/Шклявер/48  qripi 
viruslarının  epidemik  cəhətdən  qeyri-aktual  ştammlarının  mikrosirkulyasiya  faktı 
qeyd edilmişdir. 

---

 
102
 
 
 
 
3.3. İnsan populyasiyasında qeyri
-standart qrip  viruslarının meydana                  
çıxması
. 
3.3.1. İnsanlardan atipik ştammların izolyasiyası və autentikliyin və 
ştammların xüsusiyyətlərinin tədqiqi. 
1979-cu  ilin  iyununda  Bakıdakı  179  saylı  uşaq  bağçasında  kəskin  titrətmə 
xəstəliklərinin alovlanması müşahidə edilirdi. Bu xəstəliklər klinik cəhətdən qripə 
bənzəyirdi və qusma ilə müşaiyət olunurdu. 
3  uşağın  burun-udlaq  yaxantısından  9  günlük  toyuq  embrionlarının 
yoluxdurulması  yolu  ilə  hemaqqlütinə  edən antigenlər izolə edilmişdir.  Ancaq bir 
ştammı  -  A/Бaky/900/79  toyuq  embrionlarında  möhkəmləndirmək  mümkün 
olmuşdur. 
D.İ.İvanovski 
adına 
Virusologiya 
institutunun 
respirator 
viruslar 
laboratoriyası 
ilə 
birgə 
aparılan 
ştammın 
tipləşdirilməsi 
onu 
A/Цыпленок/Германия/“N”/49/H10N7/  qripi  virusu  kimi  identifikasiya  etməyə 
imkan verir (1980-cı ilin I rübünün icmalı, Moskva ş. ). 
Ştammın  öyrənilməsində  Q.A.Safonov  və  L.İ.  Volodinanın  metodu  tətbiq 
edilmişdir.  (“Способ  дифференциальной  диагностики  ортомиксовирусных  и 
парамиксовирусных возбудителей болезней птиц” (авт.свид.N539073) ). 
Bu ştammın tədqiqi onu qrip virusu hesab etməyə əsas verir, çünki:  

---

 
103
1.
 
Ştamm  toyuq  embrionlarının  allantois  boşluğunda  10-7,5  titrinə 
qədər  EİD
₅₀͵₀̦₂  (embrional  infeksion  doza)  və  hemaqqlütininləri 
1:512- 1:1024 titrinə qədər toplanırdı. 
2.
 
Virusun  hemaqqlütinini  qızdırılmaya  qarşı  davamlıdır,  nitrit 
turşusunun təsirindən parçalanmır. 
3.
 
Neqativ  kontrast  metodu  ilə  elektron  mikroskopik  tədqiqatlarda 
virionların morfologiyası A qripi virusları üçün tipikdir (tədqiqatlar 
elektron  mikroskopiya  laboratoriyasında  prof.  Klimenko  S.M. 
tərəfindən aparılmışdır).(Şək. 4). 
Ştammın  hemaqqlütinini  A  qripi  viruslarına  o  cümlədən  A/H0N1/, 
A/H1N1/, A/H2N2/, və B qripi viruslarına qarşı diaqnostik antizərdabların heç biri 
ilə tormozlanmırdı. 
Paramiksovirusların  (Senday,  parotit)  antizərdabı  ilə  HALR-da  antigen 
qohumluğunun  tədqiqi  həmçinin  müsbət  nəticələr  verməmişdir.  İzolyat 
hemolizindən məhrum idi və dəniz donuzunun eritrositlərini hemolizə uğratmırdı. 
Bu  agentin  məməlilərin  və  quşların  viruslarının  etalonlarına,  eləcə  də  
Баку/900/79  izolyatına  qarşı  diaqnostik  antizərdablarla  HATR-da  çarpaz  tədqiqi 
zamanı  müəyyən  edilmişdir  ki,  izolyata  yalnız  А/цыпленок/”N”/49  ştammına 
qarşı antizərdab (o da 1:4-1:8-ə qədər hemoloji titrdə) inhibitor kimi təsir göstərir. 
Eyni  zamanda  siçovulların,    Баку/900/79  izolyatı  ilə  immunlaşdırılmış  zərdabı     
A/ цыпленок/”N”/49 virusunu 1:2 hemoloji titrinə qədər neytrallaşdırır.(Cədvəl). 

---

 
104
Bütün  qeyd  olunanlar  onu  göstərir  ki,  uşaqdan  izolə  edilmiş 
hemaqqlütinasiya  agenti  quş  qripi  virusları  ilə  antigen  cəhətdən  qohum  olan 
hemaqqlütininə malik idi.  
Ədəbiyyatda  insandan  Hav1  hemaqlütininli  quş  qripinin  izolə  edilməsi 
halları haqda məlumatlar var (Cambell, 1970). 
Bu,  ona  şahidlik  edir  ki,  Hav2  hemaqqlütininli  qrip  virusları  həm  də  xəstə 
insanlarda rast gələ bilər. 
A/Баку/900/79  virusu  ilə  PHAR-da  neyraminidazanın  Heq1-ə  mənsub 
olduğu müəyyən edilmişdir.(Cədvəl-2).         
                              
             A/Баку/900/79 ştammına qarşı antizərdablı HALR            Cədvəl 1        
 
№
 
 
Zərdab 
Antigenlər 
 
Formul 
 A/Баку/900/79-a 
qarşı siçovul 
zərdabı (XI.1979) 
1 
A/F M/1/47/ 10.X.74-dən 
H1 
0 
2 
A/Сингапур/1/57 
H2 
10 
3 
А/FPV/Dutch/27/ 14.XI.74-dən 
H7 
0 
4 
A/утка/Чехословакия/56/ 
1.III.74-dən 
H11 
0 
5 
А/лошадь/Прага/1/56  
 14.IX.73-dən 
H7 
0 
6 
А/лошадь/Майами/1/63  
1.XII.74-dən  
H3 
0 
7 
A/свинья/Висконсин/15/30 
7.IX.73-dən 
H1 
0 

---