Fərhad məMMƏdov tahiRƏ allahyarova
Yüklə 3,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.1. Dövlət müstəqilliyinin bərpası və Araşdırma və Beyin Mərkəzlərinin təşəkkülü
AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ [yaranması, inkişafı və perspektivləri] 103 Müəllif yazır:”Bununla belə, beyin mərkəzləri məkanı hələlik daha çox kişilərin dünyasıdır.”( “But otherwise, Thinktankistan is still very much a man’s world”.) Bir məlumatı da qeyd etmək yerinə düşərdi ki, 2010-cu ildə Misirdə “Ərəb Qadınları üçün Beyin Mərkəzi” yaradılmışdır. 26 Bütövlükdə dünyada qadınların rəhbərlik etdiyi BM-lərin sayı çox deyil və onlar haqqında məlumatlar “Əlavə”də verilmişdir. Bax: ƏLAVƏ: Dünyada qadınların başçılıq etdiyi ABM-lər (ƏLAVƏLƏR) 26 www.thinktankforarabwomen.org AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ [yaranması, inkişafı və perspektivləri] 104 AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ [yaranması, inkişafı və perspektivləri] 105 III FƏSİL Azərbaycanda Araşdırma və Beyin Mərkəzlərinin ümumi mənzərəsi: yaranması, xüsusiyyətləri, təsnifatı, statusu və perspektivləri AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ [yaranması, inkişafı və perspektivləri] 106 3.1. Dövlət müstəqilliyinin bərpası və Araşdırma və Beyin Mərkəzlərinin təşəkkülü Azərbaycanın müstəqil milli inkişaf strategiyasına və gələcək hədəflərə ma- lik olması “beyin mərkəzi” təsisatlarının yaranmasına, inkişafına, prioritetlərini müəyyən etməyə və fəaliyyətini koordinasiya etməyə təkan verir. Ölkədə innovasiyalı cəmiyyətin özəyi və aparıcı qüvvəsi ola biləcək yeni in- tellektual elitanın formalaşması prosesi gedir və bu sahəyə dövlətin həssas siyasəti öz müsbət nəticələrini verməkdədir. İntellektual elitaya cəmiyyətə məlum olan təbəqələrlə yanaşı, analitik-ekspert cəmiyyəti, biliyə əsaslanan cəmiyyətin atribut- larından olan ABM-lər də daxildir. Ölkədə keyfiyyətli və rəqabətədavamlı “beyin mərkəzləri” strukturunun formalaşması gündəmdə duran aktual məsələlərdəndir. Dövlətçiliyin inkişa- fı məsələlərində strateji layihələrin hazırlanmasına və ya ekspertizasına, siyasi qərarların qəbul edilməsi prosesinə BM-lərin cəlb edilməsi sahəsində əhəmiyyətli dünya təcrübəsi mövcuddur. Bir sıra Avropa ölkələrində bu fəaliyyətin qanunveri- ci əsasları da təmin edilmişdir. Azərbaycana gəldikdə isə “analitik-ekspert”, “analitik informasiya”, “araşdır- ma mərkəzi”, “beyin mərkəzi”, “beyin tresti”, “fikir fabriki” terminlərinin (hətta onlarla yanaşı ingiliscə sinonim olan “think tank” sözünün də) milli leksikona daxil edilməsi son dövrə aid olan hadisələrdəndir. Tədqiqat və təhlil xarakterli apaşdırmalar aparan dövlətyönlü strukturlar ölkəmizdə nisbətən uzun tarixə malik olsalar da, siyasətin intellektual təminatı və planlaşdırılması funksiyasına malik müstəqil mərkəzlərin yaranması son dövrlərə təsadüf edir. Bu prosesə müstəqil dövlətçiliyin yaranması, demokratik-hüquqi dövlət quruculuğu, modernləşmə və insan kapitalının inkişafını strateji hədəflər kimi müəyyən edən siyasi kursla təkan verilmişdir. Hər bir ölkədə olduğu kimi Azərbaycanda da ABM-lərin təşəkkülü və inki- şafının təhlili milli reallığın nəzərə alınmasını tələb edir. Qeyd edilən aspektdə milli reallıq dedikdə müstəqil və demokratik dövlət idarəçiliyinin yaranma tarixi, bazar iqtisadiyyatı və sahibkarlığın inkişaf mərhələləri, coğrafi amil, cəmiyyətdə elmi-mədəni irs və mühit, politoloji və analitik tədqiqatların xeyriyyəçiliklə maliyyələşdirilməsi ənənəsi, siyasi lobbiçilik təcrübəsi və s. nəzərdə tutulur. Reallıq ondan ibarətdir ki, ABŞ-da ilk BM-lər dövlətin yaranmasından 3-4 əsr sonra təşəkkül tapmışdırsa, Azərbaycanda onlar müstəqil dövlətin yaranmasının ilk onilliyində ortaya çıxmışdır. Bu isə qeyd edilən qurumların gələcəyi haqqında nikbin düşünməyə artıq bir əsas verir. Digər tərəfdən, bu təşkilatların yaranmasına AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ [yaranması, inkişafı və perspektivləri] 107 “beyin mərkəzi” institutunun Qərbdəki modelləri və müsbət təcrübə də təsir edir. Azərbaycanda ABM-lər boş yerdə yaranmamışdır. Elmə, biliyə dəyər verilməsi Azərbaycan xalqının tarixi, milli-mənəvi irsinə aid olan xüsusiyyətlərdəndir. Şərq, islam dünyasında ümumbəşəri dəyərlərə ilk önəm verən, ilk demokratik, dünyəvi dövlət quran, universitet yaradan bir ölkədə akademik tədqiqat institutları, ra- sional elmin inkişafı əhəmiyyətli tarixi təcrübəyə malikdir. Daha uzaq tarixdən başladıqda Azərbaycanda qeyri-hökumət təsisatları, vətəndaş cəmiyyəti qurumları hələ XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəllərindən yaranmağa və cəmiyyət həyatına inteqrasiya etməyə başlamışdır. XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətində müxtəlif sosial təbəqələrin maraqlarını müdafiə edən ictimai siyasət institutlarının sələfləri yaranmağa başlamışdı. Cümhuriyyətin süqutu vətəndaş cəmiyyəti institutlarının yaranmasına da ən böyük zərbəni vurmuşdur. Bütövlükdə isə sovet dönəmində ideoloji-siyasi çərçivələr bu institutların, xüsusilə də politoloji tədqiqatlar ənənəsinin formalaşması və inkişafına böyük zərbə vurmuşdur. İctimai təsisatlar dedikdə üç qrupun - ictimai təşkilatlar, kütləvi ictimai birliklər (kooperativ təşkilatları, könüllü cəmiyyətlər, yaradıcılıq ittifaqla- rı) və ictimai özfəaliyyət orqanlarının (könüllü xalq drujinaları, klublar, şuralar, komitələr) başa düşüldüyü bir zamanın nəticəsi olaraq onların passivliyi, vətəndaş institutlarına inamın çox aşağı səviyyədə olmasını şərtləndirmiş, bu gün həmin sahənin sürətli templə inkişafına təsir edən “irsə” çevrilmişdir. Postsovet məkanında BM-nin yaranmasına tədqiqatçılar müxtəlif cür yanaşır- lar. Bir qisim hesab edir ki, bu cür mərkəzlər ötən əsrin 60-cı illərində yaranmışdır. Digər müəllifə görə isə “Analitik mərkəzlər keçmiş Şərq bloku ölkələrində və MDB-də 1990-cı illərdən etibarən yaranmağa başlamışdır. MDB dövlətləri bir- birindən həm analitik mərkəzlərin sayına, həm də onların ictimai-siyasi həyatda oynadıqları rola görə fərqlənirlər. Ən çox mərkəz Rusiyada yaranmışdır.( Ray- mond Strayk, göstərilən əsəri..)” Təbii ki, hər iki yanaşma birtərəflidir. Belə ki, ötən əsrin 30-cu illərində Rusi- yada yaradılan “Beynəlxalq Münasibətlər və Dünya İqtisadiyyatı İnstitutu” hazır- da da qlobal reytinqlərdə ilk yerlərdə təmsil olunur. Sovet dövründə dövlətyönlü “beyin mərkəzləri” olmasa da, onların analoqu hesab edilə biləcək, humanitar profilli “qeyri-akademik” (akademiya nəzdində ol- mayan) qurumlar mövcud olmuş və onlar siyasi hakimiyyətin analitik-informasiya təminatı funksiyasını yerinə yetirmişlər. Bundan başqa, humanitar profilli akade- mik institutlar dövlət strukturlarından davamlı olaraq müvafiq tapşırıqlar almış və onları yerinə yetirmişlər. İşğalçı dövlətin təcavüzkar siyasəti nəticəsində başlayan Ermənistan- Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başladığı dövrdə mərkəzi orqanla- Yüklə 3,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|