Fərrux rüSTƏmov tamilla dadaşova ali MƏKTƏb pedaqogikasi
Yüklə 6,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
| ontoloji
(yunanca on, ontos - mövcud olan deməkdir. Fəlsəfənin varlığın ümumi
əsasları, prinsipləri, strukturu və
qanunauyğunluqlarından bəhs edən sahəsi) mahiyyətindən, insanı dünyanın, gerçəkliyin,.cəmiyyətin üzvi tərkib hissəsi kimi qəbul edən anlamdan irəli gəlir. Belə bir prosesə yalnız, humanist insani mühitdə, təbiətdə, cəmiyyətdə, bütün dünyada gözəllik və xeyirxahlıq üzərində qurulmuş münasibətlərdə rast gəlmək olar. Buradan çıxış edərək belə bir hökm vermək olar ki, hansı yerdə humanizm, qarşılıqlı anlaşma və məhəbbət, həssaslıq və qayğı yoxdur, orada təhsil-tərbiyə və təlimin vəhdəti qeyri-mümkündür. Orada tərbiyəedici strategiya da yoxdur. Orada təbiətin və insanlığın ahəngdar inkişafı mümkün deyil. Xeyirxahlığa, insanlığa əsaslanmayan təhsil insan orqanizmində və qəlbində «yad hüceyrələr» yaradır, cə- 90
miyyotdə və büiün gerçək aləmdə xərçəng şişlərinin lörəmə- sinə, harmoniyanın pozulmasına səbəb olur. Hıımanistləşdirmənin əks qütbü, başqa sözlə, professional krelinizmin (ağılsızlığın), eqoizmin, qəddarlığın qarşısını almağın yeganə yolu humanitarlaşdınnadır. Humanitar təhsil fəlsəfi, təbii-ehni, siyasi və texniki elmlərin dərindən və kompotent öyrənilməsini, elmlərin sirukiur və ontoloji baxımdan mahiyyətini anlamağı tələb edir. Ümumilik. obyektivlik, vahidlik, tamlıq və inkişaf qanunlarından doğan universallıq və fundamentallıq, professional və əxlaqi kompotentlik prinsipləri məhz humanitarlaşdırma strategiyası əsasında reallaşdırıla bilər. Məhz
humanitarlaşdırma strategiyası təhsili şəxsiyyətə istiqamətləndirə bilər, təbiətdəki, dünya sivilizasiyasındakı humanizmi ahəngdar surətdə biri- biriylə qovuşdura bilər, dünyanın, cəmiyyətin, insanın qav- ranılmasını və dərk edilməsini təmin edə bilər. Yalnız bu bloka daxil olan fənlər təhsil alanları istisnasız olaraq bütün gerçək aləmə xas olan qanunları dərk etməyə istiqamətləndirə bilər. Təhsil alanlara gözəlliyi görə bilməyi, qyiınətləndirməyi və qorumağı, həyatın gözəlliklərinə heyrətlənməyi, insan dühasının yaratdığı incəsənət əsərlərindən ilham almağı, qeyri-adi istedadlara pərəstiş etməyə alışdırmaq lazımdır. Həm öyrədən, həm də öyrənən incəsənət aləminin, rənglər, səslər, ritmiər, surətlər dünyasının vurğunu deyilsə, bədii əsərlərdən emosional zövq almırsa, riqqətə gəlmirsə, şəxsiyyətin ahəngdar inkişafı mümkün deyil. Əgər bu, belədirsə, deməli, təhsildə humanitarlaşdırma strategiyası unudulmuşdur. Məhz humanitarlaşdırma strategiyası fəlsəfə, təbii-elmi və texniki elmlərin öyrənilməsini təmin etməklə gözəlliyi duya bilən, gerçəkliyi «gözəllik qanunları» əsasında-qura bilən insanlar formalaşdıra bilər. Bütün texniki, bio, sosio, pedaqoji texnologiyalar insanı xoşbəxtliyə, təbiətlə, gerçək aləmlə, özü və ətrafında olanlarla ahəngdar münasibətlər yaratmaq məqsədinə xidmət etməlidir. Bu texnologiyalar hazırlanarkən məhsuldarlıqdan daha
çox, xeyirxahlıq kriteriyası əsas götürülməlidir. Xeyirxahlıq isə fəaliyyətin səmərəliliyinə və məhsuldarlığına müsbət təsir 91
göstsrir, insanın düşüncələrinə, hərəkətlərinə əxlaqi məzmun verir, professional kompotentliyi təmin edir. Təhsilin bütün qanunlarının və prinsiplərinin, xüsusən strategiyasının ilk və son məqsədi gələcəyə nikbin baxışlı xoşbəxt insan formalaşdırmaqdır. Hər bir insanın özünəməxsus xoşbəxtliyi var. Talesiz insanların bədbəxtliyi və kədərində isə oxşar cəhətlər çoxdur. Fiziki və mənəvi sağlamlıq normal ailə həyalı, yaxşı iş və sədaqətli dostlar, gözəllik və firavanlıq, nikbinlik və gümrahlıq, ətrafdakılarla qarşılıqlı anlaşma və hörmət, qayğılı və həssas münasibət insanın xoşbəxtlik göstəriciləridir. İnsanı xoşbəxt edən nə varsa, onun özünü də, ətrafmdakıları da duyğulandırır, nəcib mühüt yaradır. Xeyirxahlıq və alicənablıq həyatı gözəlləşdirir. Bədbəxtlik və eqoizm isə təkcə insanın öz qəlbinə, ruhuna deyil, təbiətə də öldürücü təsir göstərir. Təhsilin humanistləşdirilmə və humanitarlaşdırma prinsipi üzərində qurulması insana özünü də, ətrafmdakıları da xoşbəxt etməyin yollarını öyrədir, insanda həyatın hər bir zərbəsinə dözmək bacarığı formalaşdırır. Yüklə 6,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|